Mavzu: Rekretiv-sportv yo’nalishi bilan maktab o’quvchilarining jismoniy tarbiya texnalogiyasi Reja: Innovatsion pedagogik texnologiyalar Maktabda jismoniy tarbiyani takomillashtirish Jismoniy tayyorgarlikka, o’yin o’rganishning xarakter xususiyatlari
So’nggi vaqtlarda yosh avlodning jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanishida an’anaviy va anchadan beri amalda qo’llaniladigan shakllari endi zamonaviy talablarga javob bermasligi va uni yanada samarali shakllarga aylantirish zarurligi tobora ko’proq anglanilmoqda. Shundan kelib chiqib, innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalangan holda jismoniy tarbiya va sport ishlarini tashkil etishning yangi g’oyalari va yondashuvlarini izlash zarurati tug’iladi.
Harakat samaradorligini oshirishning eng samarali usuli bu jismoniy faollikdir. Jismoniy tarbiyaning mazmuni moddiy, estetik va ma’naviy qadriyatlarning majmuasi bilan ifodalanadi. Jismoniy tarbiya mashg’ulotlarining natijasi - bu jismoniy tayyorgarlik va ko’nikmalar, qobiliyatlarining mukammallik darajasi, hayotiy kuchlarning yuqori darajada rivojlanishi, sport yutuqlari, axloqiy, estetik, intellektual rivojlanish, sog’lom turmush tarziga yo’naltirishdir.
Umumta’lim maktablarida jismoniy tarbiya va sport ishlarining asosiy maqsad va vazifalari bugungi kunda o’quvci yoshlar o’rtasida jismoniy madaniyatni oshirish, sog’lom turmush tarziga tayyorgarlikni shakllantirish, sport mashg’ulotlariga qiziqishni rivojlantirish, jismoniy mashqlarni muntazam bajarish, axloqiy, hissiy, intellektual, ijtimoiy-madaniy va estetik shaxsiyatni, ijodiy qobiliyat va kognitiv ehtiyojlarni shakllantirish va rivojlantirishga qaratilgandir.
Shuni ham tan olish kerakki, maktab o’quvchilari uchun musobaqa ishtirokchilari o’rtasida shiddatli raqobat, g’oliblarning faqat kichik bir guruhini rag’batlantirish, sport musobaqalarini tashkil etishning an’anaviy modeli kabi jarayonlar ancha jiddiy kamchiliklarga egadir. Bu ishtirokchilarning har qanday yo’llar va usullar bilan g’alaba qozonish hissini, boshqalardan ustunligini ochiq ko’rsatish, shon-shuhratga erishish, g’alaba bilan bog’liq moddiy manfaat olish, qimmatbaho sovrinlarni qo’lga kiritish istagini tug’diradi (hatto sog’liq uchun zararli bo’lsa ham, axloqiy tamoyillar buzilsa ham).
Ta’lim tizimida pedagoglar ko’pincha jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlarini amalga oshirishning to’rtta asosiy yo’nalishidan foydalanadilar.
Birinchi yo’nalish birinchi navbatda jismoniy tarbiya va sport sohasida o’quvchilarning ma’lum bilimlarni o’zlashtirishlariga, shuningdek, ko’nikmalari va malakalarini rivojlantirishga qaratilgan.
Ikkinchi yo’nalish doirasida asosan, jismoniy sifatlarning yuqori darajadagi rivojlanishiga va majburiy mashg’ulotlar sonini ko’paytirish orqali mashg’ulot samaradorligiga e’tibor qaratiladi.
Uchinchi yo’nalish sportga yo’naltirilgan bo’lib, birinchi navbatda mashg’ulotlarning bo’lim va sinf-dars shakllarini oqilona birlashtirishga, sportning ayrim turlarini amalga oshirishga asoslangan. Ushbu jarayondagi asosiy vazifa - jismoniy faoliyatning afzal bo’lgan turlari bo’yicha tizimli tayyorgarlik ko’nikmalarini shakllantirishdir.
To’rtinchi yo’nalish doirasida o’quvchilarning salomatligi va ularning jismoniy rivojlanish darajasi, jismoniy tayyorgarligi insonning eng yuqori qiymati deb hisoblanadi .
Maktabda jismoniy tarbiyani takomillashtirishning barcha to’rtta yo’nalishi, ularning har birini amalga oshirish doirasida, o’quvchilarning ehtiyojlari va qiziqishlarini hisobga olgan holda o’zgaruvchan o’quv dasturlarini yaratishga katta ahamiyat berilishi bilan ta’minlangan bo’ladi . Shuningdek o’qituvchining kasbiy imkoniyatlari inobatga olinib u ikkita blokdan iborat bo’lishi kerak deb taxmin qilinadi: bular, majburiy (asosiy) va differentsial (o’zgaruvchan)dir. Jismoniy tarbiya mashg’ulotlarini takomillashtirishning muqobil shakllari, jismoniy tarbiya darsining an’anaviy shakllaridan farqli o’laroq, o’quv guruhlarida o’quv jadvalidan tashqari o’quv rejimida mashg’ulotlarni tashkil etishga imkon beradi. Shu bilan birga, talabalar o’z qiziqishlari va intilish darajalariga qarab, dars turini tanlashda to’liq erkinlikka ega bo’lishadi.
Sport o’yini - tarixan rivojlangan ijtimoiy hodisa, odamlarga xos bo’lgan sport faoliyatining mustaqil turidi. Bu o’yin, o’zini-o’zi rivojlantirish, o’zini bilish, sport, dam olish, umumiy jismoniy rivojlanish yoki ijtimoiy ta’lim vositasi bo’lishi mumkin. Jismoniy rivojlanish uchun qo’llaniladigan sport o’yinlari turli xildir, ammo ularni baribir sport va harakat faolligiga ajratish mumkin. Sport o’yinlari harakatli o’yinlarning eng yuqori darajasi hisoblanadi. Shu bilan birga sport o’yinlari harakatli o’yinlardan yagona qoidalar, o’yin davomiyligi, ishtirokchilarning ma’lum bir tarkibi, maydonlarning o’lchami va tartibi, uskunalar va inventarlar va boshqalar bilan farq qiladi, bu esa musobaqalarni sifatli o’tkazishga imkon beradi .
Sport o’yinlari musobaqalari ishtirokchilardan ko’proq jismoniy kuch va irodaviy sifatlarni talab qiladi. Sport o’yinlarida ikkita juda muhim omil ob’ektiv ravishda birlashtiriladi: bir tomondan, bolalar ushbu raqobatbardoshlikdan estetik va axloqiy qoniqish oladi, atrof-muhit haqidagi bilimlar zaxirasini kengaytiradi, boshqa tomondan ular amaliy mashg’ulotlarga qo’shiladi. Bularning barchasi shaxsiyatning shakllanishiga hissa qo’shadi . Maktabning jismoniy tarbiyasi an'anaviy tarzda issiq mavsumda - ko'cha stadionida, sovuq stadionda - jihozlangan sport zalida (qishki chang'i mashg'ulotlarini tashqari) o'tkaziladi. Bunday kasb-hunarlarga ajratilgan har bir xona yoki ko'cha hududi bir qator me'yorlarga to'la javob beradi: bu yerga mo'ljallangan maktab o'quvchilarining maqbul soni, echinish xonalari va yomg'irlar soni, shiftlar balandligi, shamollatish va isitish tizimlari, turli xil rivojlanish uchun zarur bo'lgan sport jihozlari mavjudligi e'tiborga olinadi.
Darhaqiqat, jismoniy taraqqiyotning rivojlanishi, hozirda boshlang'ich maktabda jismoniy madaniyatning bir qismi bo'lgan "jismoniy madaniyat - ma'danlar" ni o'z ichiga oladi. Yuqori ta'lim muassasalarining aksariyat qismida, o'rta maktabdan allaqachon kuchlanish uchun zarur bo'lgan bu element bajarilmaydi.
1-dan 3-sinfgacha bo'lgan bolalar uchun jismoniy tarbiya
Kichik maktab o'quvchilari uchun jismoniy tarbiya, birinchi navbatda, badanning uyg'un rivojlanishida, qobiliyat, harakatlarni muvofiqlashtirishga qaratilgan. Ushbu davr mobaynida ko'pincha muhim ko'nikmalar o'rgatiladi:
harakatlar bilan nafasni to'g'ri birlashtiradi;
uzunlik va balandlikda sakrash ko'nikmalari;
Birdan ikki to'p to'plash va to'plash uchun;
to'pni golga burib yuborish;
sport va jamoaviy o'yinlar asoslari;
toshning asoslari;
suzish asoslari.
Bu yoshdagi bolalarning motorli faoliyati juda muhimdir, chunki 7 yoshdan 12 yoshgacha bo'lgan davr eng faol o'sishni tashkil etadi va tana yanada rivojlangan bo'lsa, bu bola tug'ilish davriga nisbatan ancha uyg'un bo'ladi.
O'rta va o'rta maktabda jismoniy tarbiya va sport
Bolalarning katta yoshliligi, jismoniy tarbiya vositalarini qanchalik har tomonlama va qiziqarli bo'lishiga bog'liq. Sinflar, odatda, haftasiga ikki marta rejalashtirilgan bo'lib, maktab o'quvchilari muntazam ravishda foydalanishadi va hayotlari davomida sport o'ynashga davom etishadi.
O'quvchilarning sport bilan shug'ullanishi uchun jismoniy tarbiya o'qituvchilari ko'pincha biron bir sohada o'zlarining rivojlanishini sezadilar va musobaqalarda ishtirok etishni yoki maktab doiralari va bo'limlarini tashrif buyurishadi. Bu nafaqat talabaning muvaffaqiyatli sportchi sifatida namoyon bo'lishiga imkon bermaydi, balki sportga qiziqish uyg'otadi.
Maktablarda terapevtik jismoniy tarbiya kamdan-kam hollarda, va odatda - bet darslar sifatida. Ajabo jismoniy yoki ruhiy rivojlanishga ega bo'lgan bolalar odatda jismoniy ta'limdan ozod qilinadi, garchi ular odatda boshqalarga o'xshamaydi. Ters holat faqatgina sog'liqni saqlash maktablari deb ataladi, bu erda mashqlar terapiyasi asosiy yo'nalishlaridan biri hisoblanadi.
Maktab o'quvchilari uchun jismoniy tarbiya: zamonaviy muammolar
Afsuski, jismoniy tarbiya darslari juda yaxshi maqsadlarga ega bo'lishiga qaramasdan, bugungi kunda bu sohada maktab ta'limi bulutsiz emas.
Tez-tez uchraydigan birinchi muammo - yomg'ir va dam olish xonasining etishmasligi, ya'ni. maktab o'quvchilari mashg'ulotlarga borish istagini bildiradilar. Axir, jinsiy etuklik davrida terlash jarayoni ko'pincha juda zich bo'ladi, va dush olish imkoniyatidan mahrum bo'lganda, o'quvchilar butun darslarni o'tkazib yuborishga moyil.
Yana bir muammo - bu sinfdagilarning shikastlanishlari tez-tez uchrab turishi. Bu aybdor va eskirib qolgan uskunalar va xavfsizlikka kam e'tibor va boshqa talabalarning ehtiyotsizliklari bo'lishi mumkin.
Bundan tashqari, ilmiy muvaffaqiyatga erishish uchun emas, balki jismoniy ko'nikmalarga qaratilgan baholashlar, ya'ni. jismoniy madaniyatga oid belgilar, sertifikatning o'rtacha balliga ta'sir qiladi, bu noto'g'ri. Axir bu aqli emas, balki baholanadigan fizikaviy xususiyatlardir.
inf jumhuriyatlari, jismoniy tarbiya o’qituvchisi shifokor pеdagogik jamoa bilan hamkorligi. Maktabda jismoniy madaniyat darsi maxsus fan va dars asosida tashkil qilinadi hamda o’qitiladi. Bu dars hamma fanlar qatori o’rta ma'lumoti haqidagi еtukli shaxodatda o’zlashtirish haqidagi baho bilan bеlgilanadi. Fanning asosiy vazifasi – o’quvchilarni har tomonlama jismoniy ta'limga erishtirish. Jumaladan: har tomonlama jismoniy qobiliyatlarni tarbiyalash va rivojlantirish, sog’ligini mustahkamlash, govda tuzilishini takomillashtirish. Jismoniy madaniyat dars jarayonida jismoniy madaniyat haqida ma'lum nazariy bilimlarni bеrish bilan birgalikda o’quvchilarga davlat dasturida ko’rsatilgan jismoniy harakat kila olish va malakalarni hamda gеgеnik va tashkilotchilik qobiliyatlarini shakllantirishdan iboratdir. Jismoniy madaniyat darsi umumiy tarbiya bilan bеvosita bog’langan bo’lib, o’quvchilarni har tomonlama rivojlantirish bilan birgalikda ijtimoiy ongni rivojlantirish, axloqiy tomonidan tarbiyalash, irodaviy sifatlarini tarbiyalaydi, hamda mеhnatga bo’lgan ehtiyojlarini mustahkamlaydi.
Jismoniy bo’yicha o’tkazilgan o’quv-tarbiyaviy ishlar o’quvchilarni boshqa fanlarga bo’lgan qiziqishlarini orttirib boradi. Dars jarayonida shakllangan harakat, ko’nikma va tarbiyalangan jismoniy sifatlarni o’quvchilarga o’qish, mеhnat qilish, sur'atini oshirib boradi. O’z navbatida maktabda o’qitiladigan boshqa fanlar ham jismoniy madaniyat darslarini yaxshiroq o’zlashtirishga yordam bеradi.
O’rta maktabda jismoniy tarbiya quyidagi shakllarda amalga oshiriladi. Jismoniy madaniyat dars, asosiy shakli.
Maktabda kunlik rеjimida faol dam olish.
Sinfdan va darsdan tashqari ishlar.
Maktabdan tashqaridagi muassasalarda ya'ni to’garaklar BO’SMda o’quvchilar dam olish sport oromgohlarida, aholi zich yashash joylarida va bohsqalar.
Oilada o’tkaziladigan jismoniy tarbiya: kun tartibidagi ishlar quyidagicha jismoniy mashqlar bilan mustaqil shug’ullanish o’yinlari. Harakatli sport, sayohatlar, dam olish kunlarida ommaviy musobaqalar o’tkazish. Maktab o’quvchilarining jismoniy tarbiya vazifalari «Umumta'lim o’rta maktab o’quvchilarining jismoniy tarbiyasi» haqidagi Nizomda ko’rsatilgan. Maktab o’quvchilarning jismoniy tarbiyasini amalga oshirishda maktabning barcha pеdagogik jamoasi katta rol o’ynaydi. Bu masalada birinchi navbatda jismoniy tarbiya o’qituvchisi, maktab dirеktori, maktabni jismoniy madaniyat va sport bo’yicha o’rinbosari, sinf jumhuriyati, maktabda ota-ona jamoalari bu masalada asosiy shaxslar hisoblanadi.
Boshlang’ich maktab o’quvchilari uchun jismoniy tarbiya bo’yicha sinfdan tashqari ishlarga quyidagilar kiradi: umumjismoniy tayyorgarlik guruhi, shuningdеk, sport turlari bo’yicha shu'balardagi mashg’ulotlar. Sinfdan tashqari ishlarda turli shakllardagi mashg’ulotlar mazmuni va o’quvchilarning yoshiga qarab, sinf guruhlarga ajratiladi.
Sinfdan tashqari mashg’ulotlar jarayonida badantarbiya darslaridagi kabi, o’quvchalarga hayotiy zarur bo’lgan mеhnatsеvarlik, tirishqoqlik, sobit qadamlik, qat'iyatlik fazilatlari tarbiyalana borada.
Shunday qilib sport o’yinlari-bu har tomonlama jismoniy tayyorgarlikka, o’yin organishning xarakter xususiyatlari va funktsiyalarini yaxshilashga qaratilgan murakkab samarali ta’lim vositalaridan biridir.
Sport o’yinlari maktab o’quvchilarining psixologik va pedagogik bilim olish jarayonlariga samarali ta’sir qiladi: fikrlash, e’tibor, xotira, idrok, tasavvur, o’qish kabi qobiliyatlarni rivojlantiradi va fiziologik jihatdan nafas olish tizimini, metabolizmni, qon aylanishini yaxshilaydi.
O’quvchilar o’qituvchilari bilan birgalikda o’quv mashg’ulotlarini tashkil etish uchun innovatsion pedagogik texnologiyalarni izlash va joriy etishga harakat qilishadi va ushbu jarayonda maktab o’quvchilari uchun o’yin faoliyatining jozibadorligi va ahamiyati yaqqol ko’rinadi. Sport o’yinlari o’qituvchiga o’quvchilar bilan ishlashda bir qator muhim va strategik vazifalarni hal qilishga imkon beradi, ularning jismoniy faollikka bo’lgan qiziqishlari va ehtiyojlarini qondirish, o’z tanasizni boshqarishni o’rganish, his-tuyg’ularini barqarorlashtirish, nafaqat jismoniy, balki aqliy, psixofiziologik, ijodiy qobiliyatlar, axloqiy sifatlarni namoyon etdiradi.
Sport o’yinlarini jismoniy tarbiya darslarida, maktablardagi uzaytirilgan tanaffuslarda, uzoq kunlik guruhlarda muntazam ravishda ishlatish vosita rejimini optimallashtirishga, sog’lig’ini va aqliy faoliyatini yaxshilashga yordam beradi. Sport o’yinlarini haqli ravishda o’quvchilarning barkamol rivojlanishi va jismoniy tayyorgarligi vositasi deb atash mumkin.
Dostları ilə paylaş: |
