Reja: Ionlarning muvozanat potensiali, membrananing stasiolar va harakat

Sinapslar, ularning turlari. 
Yonma-yon 
joylashgan 
hujayralararo 
bevosita 
aloqa, 
yuksak 
o’tkazuvchanlikka ega kontaktlar yerdamida amalga oshib, bunday kontaktlar 
tirqichni birikishlar deb ataladi. 
Nerv hujayralari nishon hujayralar bilan maxsus kontaktlar - sinapslar . hosil 
hinish xarakteriga qarab, kimeviy, elektrik va aranash sinapslarga . bo’linadi. 
Kimeviy sinapslar holida, HP ta’siridan akson uchlaridan neyromediator ajralib, u 
sinaps tirqichiga tushadi va postsinaptik membranadagi reseptor bilan 
ta’sirnashib, nishon hujayrani ye qo’zg’aydi yeki tormoznangan holatga o’tkazadi. 
Nerv uchlaridagi sinaptik pufakchalarda mediator konsentrasiyasi yuqori 
bo’ladi. Sinaps tirqichi to’qima suyuqnigi bilan to’ngan bo’lib, uning kengligi 
taxminan 10- 50 mkm. Shuning uchun bunday masofadan signanning elektr yo’li 
bilan uzatinishi, shuntnanish tufayli mumkin bo’lmay qoladi. 
Kimeviy sinapslarda signan faqat bir yo’lanishda, ya’ni sinaps oldi
membranadan sinaps orti membranasi yo’lanishida uzatinadi. Kimeviy sinapslarga
sinapsda kechikish . - sinaps oldi membranada HP paydo bo’lgan vaqtdan tortib, 
sinaps orti membranada HP (postsinaptik potensian) hosil bo’nguncha ketgan vaqt 
oranig’i xarakterni bo’lib, u taxminan 0,3 ms, ba’zan undan ham ko’p davom etishi 
mumkin. Bu davr, sinaps oldi membranadan mediator sekresiyananishi, uning 
sinaps tirqichi orqali diffuziyananishi va reseptorga bog’lanishi uchun ketgan vaqt 
yig’indisidan iborat. Ba’zi bir sinapslarda neyromediatorning reseptor bilan 
Ta’sirlashishi, ion kanallarini faolnovchi va shu orqali postsinaptik potensian 
(PSP)ning yuzaga kenishiga sabab bo’nuvchi Ikkilamchi mediatorning paydo 
bo’lishiga olib keladi. Ko’pchinik kimeviy sinapslarda, mediator sifatida, quyidagi 
moddalar ishlaydi: asetinxolin, katexonaminlar- adrenanin, noradrenanin va 

---

dofamin, serotolin (5- gidroksitriptamin), gistamin, 

-aminomoykisnota (GAMK), 
glutamin, asparagin kislotalari va gnisin. 
Nerv uchlarida mediator ajratinishining zaruriy sharti- bu tirqishda Ca2+ 
ionlarining mavjud bo’lishidir. Sinaps oldi membranaga HP kelib yetishi bilan 
undagi Sa-kanallari ochinadi. Ichkariga Ca2+ ionlari kiradi va ular mediatorlarga 
ega pufakchalarning sinaps oldi membranaga yepishishini ta’minnaydi. Bu 
jihatdan Mg
2+
antagonistdir.