Reja kirish O’zbekistonda Demografiya maktabining rivojlanish tarixi

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASINING DEMOGRAFIK RIVOJLANISHNING MINTAQAVIY XUSUSIYATLARI
Respublika aholisining 65% ni "juda tez ko'payish" guruhi tashkil etadi, u demografik rivojlanishning o'ziga xosligini, keyingi "depopulyatsiya" boshlanishiga imkoniyat yo'qligini, ya'ni, aholini kamaytirish jarayonlari. Biroq, demografik tendentsiyalarning saqlanishi, istiqbolda, birinchi davrda, aholining sodda va natijada tor ko'payishiga olib keladi. Ilmiy adabiyotlarda aholi migratsiyasi deganda ―aholining doimiy yashash joyi, oʻqish yoki vaqtincha yashash joyini oʻzgartirish maqsadida maʼmuriy-hududiy tuzilmalarning ham tashqi, ham ichki chegaralarini kesib oʻtishi bilan bogʻliq har qanday hududiy harakati tushuniladi‖.1 O'zbekiston demografik nuqtai nazardan Markaziy Osiyoda ham, MDH hududida ham strategik ahamiyatga ega hudud hisoblanadi. Ma'lumki, O'zbekiston aholisi bo'yicha Markaziy Osiyoda yetakchi va MDHning eng yirik davlatlaridan biri bo'lib, Rossiya va Ukrainadan keyin uchinchi o'rinni egallab turibdi. 2019 yil boshida mamlakatda taxminan 33 255,5 ming kishi yashagan.
Mamlakatning demografik salohiyati uni iqtisodiy rivojlanishning yangi bosqichiga olib chiqish uchun imkoniyat bo'lishi mumkin. Shu nuqtai nazardan, O'zbekiston ulkan salohiyat va imkoniyatlarga ega. "Kuchli ijtimoiy himoya" ning asosiy tamoyillaridan biri shundaki, bozor munosabatlariga o'tishning" o'zbek modeli " mamlakatimizning demografik va milliy xususiyatlariga asoslanadi. Mustaqillik yillarida (1991-2019) O'zbekiston aholisi 12,5 millionga o'sdi va 2019 yil 1 yanvar holatiga 33,3 millionga yetdi. So'nggi yillarda aholining o'rtacha yillik o'sish sur'ati o'rtacha 1,6-1,7% ni tashkil etdi. Statistik ma'lumotlar shuni ko'rsatadiki, so'nggi 10 yil ichida aholining o'sish sur'ati o'tgan yillarga nisbatan biroz oshdi. Shuni ta'kidlash kerakki, eng past o'rtacha yillik o'sish sur'ati 2001-2006 yillarda kuzatilgan va 1,2% ni tashkil etgan. Tug'ilishning nisbatan yuqori darajasi aholining yuqori o'sishini oldindan belgilab qo'ydi. Umumiy tug'ilish koeffitsienti 2,5 p dan past bo'lgan sharoitda aholi sonining dinamik o'sishi reproduktiv davrga 1980-yillarda yuqori tug'ilish davrida tug'ilgan ayollarning yuqori ulushining kiritilishi bilan izohlanadi. Zamonaviy sharoitda respublika aholisining doimiy o'sishi va demografik rivojlanishda mintaqaviy farqlar mavjudligi bilan ushbu sohadagi tadqiqotlar muhim ahamiyat kasb etmoqda.