Reja: Ochiq iqtisodiyot. Uning afzalliklari va kamchiliklari
Yüklə 269,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Ochiq iqtisodiyotdagi milliy daromad Reja: 1.Ochiq iqtisodiyot. Uning afzalliklari va kamchiliklari. 2.Milliy daromad haqida tushuncha. 3.Ochiq iqtisodiyotda milliy daromad haqida batafsil ma’lumot. Ochiq iqtisodiyot - jahon miqyosida tovarlar, xizmatlar, kapitallar va ishchi kuchi harakatida, milliy iqtisodiyotlar oʻrtasida oʻzaro toʻsqinliklar boʻlmaydigan iqtisodiyot. Ochiq iqtisodiyot unga teskari boʻlgan yopiq iqtisodiyotdan ayrim belgilariga koʻra farqlanadi: Ochiq iqtisodiyotda jami taklifning qoʻshimcha elementi — eksport bilan import oʻrtasidagi farqni belgilaydigan sof eksport mavjud boʻladi; ochiq sharoitlarida tovarlar, xizmatlar, pullar va moliyaviy aktivlar mehnat resurslari bilan birgalikda valyuta bozorini yuzaga keltiradi; bu bozordagi pul qiymati — valyuta kursi asosiy makroiqtisodiy parametrga aylanadi; Ochiq iqtisodiyotda fiskal va pulkredit siyosati yopiq xoʻjalikka nisbatan boshqa natijalarni yuzaga keltiradi. Ochiq iqtisodiyotda monetar siyosat jami talabga taʼsir koʻrsatish nuqtai nazaridan mutlaq samarasiz boʻlib qoladi. Shuning uchun pul taklifini koʻpaytirish orqali barcha takliflarni ragʻbatlantirishga urinish "ortiqcha" pullarning Markaziy bankda valyutaga almashtirish uchun sotilishiga olib kelishi mumkin. Bu esa davlat valyuta zaxiralarini kamayishiga olib keladi, lekin umumiy talabga taʼsir koʻrsatmaydi. Hozirgi sharoitda turli bozorlarning ochiqlik darajasi ham bir xil emas. Ayrim holatlarda yuqori darajada tovarlar, xizmat bozorlari, kam miqdorda kapitallar bozori, undan ham kam miqdorda esa mehnat bozorlari erkinlashtiriladi. Milliy iqtisodiyotlarning bir-birlariga nisbatan oʻsib boruvchi ochiqligi iqtisodiyotni milliylashuvi jarayonining ajralmas, boshlangʻich qismidir. Bu jarayonlar xalqaro mehnat taqsimotini chuqurlashtirib, mahsulot va xizmatlar sifatining oʻsishiga va ishlab chiqarish harajatlarini pasayishga olib keladi. Koʻp mamlakatlar Ochiq iqtisodiyotga oʻtishda roʻy beradigan xavf-xatarlar boʻlishini hisobga olib, tashqi iqtisodiy aloqalarni boshqarishda bojxona bojlari stavkalarini qaytadan koʻrib chiqishga, import va eksportga miqdoriy kvotalar va litsenziyalar belgilashni takomillashtirishga, valyuta nazorati olib borishga ahamiyat beradilar. Bundan tashqari, xalqaro darajalarda mamlakatlar oʻrtasida xolisona taqsimot, harajatlarni eng kam darajaga olib kelish orqali xoʻjalik faoliyatini milliylashtirish boʻyicha mexanizmlarni topish ishlari ham izlanadi. Ochiq iqtisodiyotning mamlakat uchun 7 ta kamchiliklari. Ochiq iqtisodiyotning mamlakat uchun kamchiliklari quyidagilardan iborat: 1. Tavakkalchilik: Ochiq iqtisodiyotlar o'zaro bog'liqdir. Va bu ularni muayyan muqarrar xavflarga duchor qiladi. Bir iqtisodiyotdan kelib chiqadigan savdo tsikllari, daromadlar, narxlar va bandlikning o'zgarishi va boshqalar kabi buzilishlar boshqa iqtisodiyotlarga ham tarqaladi. Bu buzilishlar hatto tarqalish jarayonida kuch to'plashi mumkin. Binobarin, barcha ochiq iqtisodlar, shu jumladan tartibsizliklar kelib chiqadigan iqtisodlar turli darajada zarar ko'rishi mumkin. Kutilishicha, bir-biriga bog'liq bo'lgan ochiq iqtisodiyotlarga etkazilgan zararga quyidagi omillar ta'sir qiladi. Iqtisodiyot hajmi: Aniqroq aytganda, bu xalqaro iqtisodiy operatsiyalarda kelib chiqadigan iqtisodning hissasi va bu operatsiyalarning tabiati. Ushbu hodisaga misol tariqasida qisqa muddatli kapital oqimida yoki neft mahsulotlari kabi energiya manbalarida katta ulushga ega bo'lgan mamlakatlarni va valyutalari valyuta zaxirasi sifatida foydalaniladigan AQSH va AQSh kabi davlatlarni ko'rib chiqishimiz mumkin. Buyuk Britaniya. Dastlabki buzilishning intensivligi: Boshqa narsalar teng bo'lsa, yuqori boshlang'ich intensivlikdagi buzilish o'zaro bog'langan ochiq iqtisodiyotlarga mos ravishda kattaroq zarar etkazishi mumkin. Integratsiya darajasi: Bu omil o'z-o'zidan tushunarli. Xalqaro iqtisodiy bitimlar bo'yicha ko'proq cheklovlarga ega bo'lgan iqtisodlar boshqa mamlakatlarda tartibsizliklar yuzaga kelganda kamroq zarar ko'radi. 1997-98 yillardagi jiddiy moliyaviy inqiroz tufayli bir qator Janubi-Sharqiy Osiyo iqtisodlari katta zarar ko'rganida, Hindiston bu ofatdan qutulib qolishi mumkin edi. Buning sababi, hind rupisi kapital hisobiga erkin konvertatsiya qilinmagan va qisqa muddatli kapital mablag'lari mamlakatni keng miqyosda tark eta olmagan. 2. Footloose Funds: Hozirgi vaqtda katta hajmdagi "oyoq bo'sh" (ya'ni qisqa muddatli va/yoki spekulyativ turdagi) mablag'lar qabul qilinadigan xavfsizlik va xavfsizlik darajasida "to'xtab turish" (ya'ni vaqtincha investitsiya qilish) mumkin bo'lgan joylarni izlash uchun butun dunyo bo'ylab harakatlanmoqda. qaytish. Shu sababli, ushbu belgilovchi omillarning bir yoki ikkalasining har qanday o'zgarishi ushbu mablag'larning keng ko'lamli xalqaro harakatiga olib kelishi mumkin. 3. Importga qaramlik: Importning ayrim turlari mamlakatni ortiqcha siyosiy, iqtisodiy va madaniy xavfga duchor qilishi mumkin. Masalan, mudofaa, sog'liqni saqlash, energiya ehtiyojlari, oziq-ovqat ehtiyojlari va boshqalar uchun zarur bo'lgan import. 4. Qarzdorlik: Xalqaro kapital oqimining keng miqyosda o'sishi ayrim mamlakatlarning og'ir qarzdorligi va ularning qarzlarini to'lashga qodir emasligi kabi muammolarni keltirib chiqardi. 1970-yillardan boshlab banklar va boshqa moliyaviy institutlar yaxshi daromad olish uchun ba'zi mamlakatlarga katta kreditlar berdilar. Biroq, ularning qarz oluvchilari bu kreditlardan o'zlarining eksport tushumlarini ko'paytirish va ularga xizmat ko'rsatish uchun foydalana olmadilar. Ulardan ba'zilari iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish uchun ushbu kreditlarni samarali "o'zlashtira olmadi". Bu qarz oluvchi hukumatlarning tez-tez bankrot bo'lishiga va ular bilan bog'liq moliyaviy inqirozlarga olib keldi. 5. O'sish qashshoqlikka olib keladi: Mamlakatning xalqaro savdosining kengayishi "o'sishning yomonlashishi" deb ataladigan holatlar mavjud. Bu xalqaro savdo mamlakatning ishlab chiqarish qobiliyatini oshirganda sodir bo'ladi, lekin uning savdo shartlari shunchalik yomonlashadiki, uning iqtisodiy farovonligi aniq pasayadi. Bundan tashqari, mamlakatning iqtisodiy farovonligining umumiy o'sishi kuzatilayotgan bo'lsa-da, ayrim bo'limlar aniq ziyon ko'rgan bo'lishi mumkin. 6. Resurslardan foydalanishdagi cheklovlar: Ehtimol, mamlakat ma'lum ishlab chiqarish texnologiyalarini o'zlashtirishga majbur bo'lishi mumkin, bu esa unga o'z omillaridan optimal foydalanishga imkon bermaydi. Shu bilan bir qatorda, u eksportida cheklovlarga duch kelishi mumkin. Bunday vaziyat savdolashish qobiliyati zaif yoki to'lov balansi bilan bog'liq qiyinchiliklarga duch kelgan mamlakatga ta'sir qilishi mumkin. Masalan, AQSH va boshqa bir qancha sanoat rivojlangan davlatlar (koʻp kapital resurslariga ega) Hindiston kabi ishchi kuchiga ega boʻlgan mamlakatlardan import qilinadigan tovarlar bilan raqobatni zaiflashtirishdan manfaatdor. Ular importni "ekspluatatsiya qilingan" yoki "ter" mehnati (ya'ni, AQSh kabi boy mamlakatlardagidan pastroq stavkada to'lanadigan mehnat) bilan ishlab chiqarilgan bo'lsa, butunlay taqiqlash (yoki hech bo'lmaganda qattiq cheklash) kerakligini ta'kidlamoqda. yoki bolalar mehnati bilan. Ushbu mantiqdagi kamchiliklarni ko'rish juda oson. Ish haqi stavkalari ishchi kuchi ortiqcha bo'lgan iqtisodiyotda past bo'lishi kutilmoqda. Aynan shu fakt uning mehnat talab qiladigan mahsulotlarini raqobatbardosh qiladi. Xuddi shunday, Hindistonda gilam va boshqa hunarmandchilik buyumlarini ishlab chiqarishda bolalar mehnatidan keng foydalanilgani haqiqatdir. Bundan tashqari, bu bolalar ishlash o'rniga maktabga qatnasa yaxshi bo'lar edi. Iqtisodiyotimiz yuksalib, ota-onalarning daromadi oshsagina bu baxtli holatga erishiladi. Ungacha, agar bu bolalarning ish bilan band bo'lishiga to'sqinlik qilinsa, ularning oilalari hali ham qashshoq bo'lib qoladi. 7. Valyuta muammolari: Bugungi kunda valyutalar "qog'oz standartida". Milliy daromad - 1) mamlakatdagi milliy iktisodiyotning xoʻjalik yurituvchi subʼyektlari tomonidan muayyan bir davrda (odatda bir yilda) moddiy ishlab chiqarish tarmoqlarida yaratilgan sof mahsulot; yalpi mahsulot hajmidan uni ishlab chiqarish uchun sarflanadigan mehnat vositalari va buyumlarini qoplaydigan mahsulot miqdorini — qoplash fondini chegirib tashlangandan keyin qoladigan mahsulot; 2) Gʻarb mamlakatlari iqtisodchilari talqinida mamlakatdagi mehnat, kapital va yer egalarining bir yilda olgan ish haqi, foyda, foiz va renta kabi daromadlari yigʻindisi. Yil davomida yaratilgan yalpi mahsulot qiymati 2 qismdan iborat: ilgari yaratilgan va sarflangan ishlab chiqarish vositalarining mahsulotga koʻchirilgan qiymati; yangidan yaratilgan qiymat. Yangidan yaratilgan qiymat sof mahsulotning (Milliy daromadning) qiymatidir. Milliy daromad moddiy ishlab chiqarish tarmoqlaridagi korxonalar sof mahsulotlarining yigʻindisi sifatida hisoblanadi. Ayrim tarmoq yoki korxonalarning sof mahsuloti uning yalpi mahsuloti va moddiy ishlab chiqarish sarflari oʻrtasidagi farq (qoldiq) sifatida aniqlanadi. Xizmat koʻrsatuvchi firmaning yalpi pul tushumidan xizmat koʻrsatish boʻyicha moddiy sarflar chegirilib, xizmat koʻrsatuvchi firmaning (korxonaning) pul shaklidagi yalpi daromadi aniqlanadi. Oʻzbekiston Respublikasida Milliy daromadni moddiy ishlab chiqarish sohasida yaratilgan sof mahsulot sifatida hisoblash boʻyicha katta tajribalar toʻplangan. Chunki yaqin oʻtmishda Oʻzbekistonda ishlab chiqarilgan va foydalanilgan Milliy daromad sof mahsulot sifatida hisoblangan. Bunday qoidaning hozirgi paytda ham amal qilishi juda katta ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyatga egadir, chunki bu usul ishlab chiqariladigan mahsulotni, qoplash fondini va sof mahsulotni hisoblash, isteʼmolni va jamgʻarishni optimallashtirish siyosatini oʻtkazishga imkon beradi. Sof mahsulotning muttasil koʻpayishi, oʻsishi esa ishlab chiqarish sohasida va boshqa sohalarda band kishilar, Korxonalar va tashkilotlar moddiy ta’minlanishini yanada oshiradi. Jamiyatda olinadigan ish haqi, foyda, renta, foiz kabi daromadlar yigʻindisi — birlamchi pul daromadlari va ularni qayta taqsimlashlar (shu jumladan, xizmatlar, ijara, prokat, qarz, soliq kabilar orqali qayta taqsimlashlar) natijasida hosil boʻladigan ikkilamchi va h. k. pul daromadlar yigʻindisidir. Shuning uchun ham muomaladagi pul massasi ham, ish haqi, foyda, renta va foiz shaklida olingan pul daromadlari yigʻindisi ham jamiyatning haqiqiy Milliy daromad boʻla olmaydi, chunki qogʻoz pullar va pul daromadlari haqiqiy, real daromad emas, ularning miqdoriga va harid kuchiga koʻp omillar taʼsir etadi. Har qanday mamlakatda, jamiyatda moddiy ishlab chiqarish sohasi tarmoqlarida yaratilgan sof mahsulotlardan iborat Milliy daromadgina boshqa shart-sharoitlar teng va oʻzgarmas boʻlganda, butun xalq isteʼmolini va mamlakat iktisodiy taraqqiyotini taʼminlashning, har bir shaxs va barcha aholi real daromadlarning oshirishning juda muhim moddiy asosidir.Milliy daromad moddiy ishlab chiqarish sohasida yaratilgan sof mahsulotnigina qamrab oladi. Shuning uchun ham milliy hisoblar tizimda o’tish munosabati bilan xalqaro hisob-kitoblar uchun BMTning tavsiyasiga binoan, Milliy daromad o’rniga yalpi milliy mahsulot, 1993-yildan beri esa yalpi milliy daromad ko’rsatkichi qo’llanila boshlandi. Sog'lom iqtisod yaxshi savdo aloqalari asosida rivojlanadi. Bugungi kunda ko'plab mamlakatlarda savdo cheklovlari mavjud bo'lmagan ochiq iqtisodiyot mavjud. Ochiq iqtisodiyot deganda odamlar va korxonalar boshqa mamlakatlar bilan tovar va xizmatlar bilan erkin savdo qilishlari mumkin bo'lgan iqtisodiyot tushuniladi. Ochiq iqtisodiyotning bir qancha afzalliklari bor. Savdoning ko'payishi bilan odamlar turli xil tovarlar va xizmatlarni tanlash imkoniyatiga ega. Ular o'z pullarini chet elga investitsiya qilishni tanlashlari mumkin. Xalqaro savdo faqat tovarlar va xizmatlar bilan cheklanmaydi. Ochiq iqtisodiyot global investitsiyalar va texnologik yutuqlar uchun ham son-sanoqsiz imkoniyatlarni taqdim etadi. Savdo va iqtisodiy o'sishning oshishi bilan iqtisodiyotning yalpi ichki mahsuloti (YaIM) yaxshilanadi. Endi YaIM qanday ishlashini tushunamiz. Ochiq iqtisodiyotda YaIM ma'lum bir vaqt oralig'ida mamlakatda ishlab chiqarilgan barcha tayyor mahsulot va xizmatlarning bozor qiymatidir. YaIMni hisoblashda bir necha yondashuvlar mavjud. Eng keng tarqalgan yondashuv - bu YaIMni uy xo'jaliklari iste'moli (C), investitsiyalar (I), davlat xaridlari (G) va sof eksportga (NX) bo'ladigan xarajatlar yondashuvidir. Shunday qilib, siz YaIMni quyidagicha ifodalashingiz mumkin: YaIM yoki Y = C + I + G + NX YaIMning bu ifodasi ochiq iqtisodiyot uchun milliy daromad identifikatori deb ataladi. Keling, iboraning har bir komponentini batafsil ko'rib chiqaylik. Iste'mol Iste'mol uy xo'jaliklarining mamlakatda ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlarni iste'mol qilishni anglatadi. U uzoq muddat foydalaniladigan tovarlar (maishiy texnika, zargarlik buyumlari, kitoblar), uzoq muddatli bo'lmagan tovarlar (oziq-ovqat, yoqilg'i, dori-darmonlar) va xizmatlar (tibbiy yordam yoki ta'lim) xarajatlarini o'z ichiga oladi. Sarmoya Milliy daromad identifikatoridagi investitsiya komponenti kapital xarajatlarni yoki iste'mol tovarlarini ishlab chiqarish uchun yangi kapitalga investitsiyalarni anglatadi. U mavjud aktivlarni ayirboshlashni va aktsiyalarni va obligatsiyalarni sotib olishni o'z ichiga olmaydi. Investitsiyalar kelajakda ishlatilishi mumkin bo'lgan kapitalni o'z ichiga oladi. Oilaning yangi uy sotib olishini investitsiya deb hisoblash mumkin (YaIMni hisoblash uchun). Biroq, siz jamg'arish maqsadida moliyaviy mahsulotlarga investitsiyalarni investitsiya sifatida ko'rib chiqa olmaysiz (YaIMni hisoblash nuqtai nazaridan). Yana bir misol, yangi uskunalar yoki dasturiy ta'minotga sarmoya kiritadigan zavod yoki kompaniya. Davlat xaridlari Hukumat xaridlari komponenti federal, shtat yoki mahalliy hukumatlarning yakuniy mahsulot va xizmatlarga sarflagan jami xarajatlarini bildiradi. Masalan, davlat sektoridagi ish haqi va harbiy texnika va dori-darmonlarni xarid qilish davlat xaridlari sifatida tasniflanadi. Davlat xaridlari transfer to'lovlarini (subsidiyalar, ijtimoiy sug'urta, tibbiy sug'urta), pensiyalar yoki ishsizlik nafaqalarini o'z ichiga olmaydi, chunki buning evaziga hech narsa olinmaydi. Sof eksport Net eksport umumiy import va eksport o'rtasidagi farqni anglatadi, ya'ni boshqa mamlakatlarga eksport qilingan tovarlar va xizmatlar qiymati bilan boshqa mamlakatlardan import qilingan tovarlar va xizmatlar qiymati o'rtasidagi farq. Endi siz YaIM va milliy daromad identifikatori bilan tanish bo'lganingizdan so'ng, keling, nima uchun import identifikatsiyadan olib qo'yilganligini tushunishga harakat qilaylik. Net eksport (NX) esingizdami? Import identifikatsiyadan olib tashlanishi kerak, chunki import ko'p shakllarda odatda iste'mol, investitsiyalar va davlat xaridlari tarkibiy qismlariga kiradi. Demak, mahalliy tovarlar va xizmatlar qiymatini to'g'ri hisoblash uchun importni olib tashlash kerak. Keling, bir misolni ko'rib chiqaylik. Boshqa davlatdan olib kelingan elektr jihozni xarid qilganingizda, u hali ham maishiy iste'mol sifatida tasniflanadi. Xuddi shunday, agar korxona asbob-uskunalarini import qilsa va undan tayyor mahsulot ishlab chiqarish va eksport qilish uchun foydalansa, u holda bu qiymat ichki eksportga kiritiladi. Shunday qilib, agar import chegirib tashlanmasa, YaIM noto'g'ri bo'ladi. Ochiq iqtisodiyot sharoitida milliy daromadni aniqlash. Devid Xum eksport va import o'rtasidagi bog'liqlikni taklif qilgan birinchi iqtisodchi bo'ldi, yolg'on eksportning ko'payishi importning o'sishiga olib kelishini ko'rsatish uchun narx turlarining oqimi mexanizmini ishlab chiqdi. Biroq, bu harakat mexanizmi narxlar emas, balki daromadlarning o'zgarishi edi. Eksportning o'sishi daromadning o'sishiga olib keldi, bu esa o'z navbatida importning ko'payishiga olib keldi Uning fikricha, importning o'sishi eksportning dastlabki o'sishini qoplaydi. Sozlash tugallangandan so'ng, BOP muvozanatda bo'ladi. Darhaqiqat, Hum muvozanatga erishilgunga qadar eksport profitsiti import profitsitining o'rnini bosishiga olib keladi, bu esa ilgari ushbu hisobda import qilingan barcha oltinni eksport qilishni talab qiladi; eksport profitsiti va oltin importiga erishishga urinishdan foyda yo'q edi. Xalqaro savdodagi Yum qonuni Sayning bozor qonunida ichki o'xshashlikka ega edi. Bu shuni ko'rsatdiki, mamlakat kam iste'mol tufayli tushkunlikka tusha olmaydi, chunki etkazib beruvchilar bozorga tovarlarni bir vaqtning o'zida olib kelishgan. Bozorga chiqarilgan barcha tovarlar barcha tovarlarni sotib olish uchun etarli xarid qobiliyatini yaratdi: har bir taklif o'z talabini yaratdi. Humning teng eksportni import qiluvchi qonuniga parallel ravishda teng sotishni sotib oluvchi Sey qonuni edi. Aytishlaricha, bozor qonuni barter dunyosida to'liq qoniqarli edi. Monetar iqtisodda esa ta'minotchilar bozordan tovar emas, balki pul olib qaytishi mumkinligi sababli qonun amal qilmadi. Pul iqtisodiyotida daromadni tejash mumkin. Pulni tejash imkoniyati Hume qonunida nazarda tutilgan import va eksport o'rtasidagi qat'iy tenglikni buzadi. Xyum xalqaro barter haqida haq edi. Ammo u pul zaxiralari bilan olib boriladigan xalqaro savdo haqida noto'g'ri edi. Milliy daromad va tashqi savdo o'rtasidagi munosabatlarni o'rganamiz. Import funktsiyasi: Yopiq iqtisodiyotda iste'molchilar o'z daromadlarini iste'mol tovarlariga sarflashlari yoki ularni tejashlari mumkin edi. Umumiy iste'molni milliy daromadning funktsiyasi sifatida ko'rish mumkin. Ushbu funktsional bog'liqlik quyidagi tarzda ifodalanishi mumkin: C = C (Y) Jamg'arma va iste'mol milliy daromadning oshirish funktsiyalari hisoblanadi. Ochiq iqtisodiyotda iste'molchilar import qilinadigan tovarlarga ham talab qiladilar va import milliy daromad funktsiyasi sifatida ifodalanishi mumkin. Import funksiyasini M = M (Y) shaklida yozamiz. Import ham daromadning ortib borayotgan funktsiyasidir. Import funksiyasini 4-rasmda ko'rsatilganidek grafik tarzda tasvirlashimiz mumkin. Milliy daromad nolga teng bo'lsa ham, biror narsa import qilinishini ko'rsatadi (mamlakat kapitalining bir qismini eksport qilish yoki chet eldan qarz olish orqali). Milliy daromad ortishi bilan import ham oshadi. Mamlakatning importga o'rtacha moyilligi umumiy importning umumiy milliy daromadga, ya'ni M/Y ga bo'linishi sifatida aniqlanadi. Importga o'rtacha moyillik mamlakatlar orasida katta farq qiladi. O'rtacha moyillikdan ko'ra importga marjinal moyillik muhimroqdir. Bu daromadning ma'lum bir o'zgarishi bilan bog'liq bo'lgan importning o'zgarishi. Yoki importga marjinal moyillik milliy daromad o'zgarishining qancha qismi Importga sarflanganligini o'lchaydi. Algebraik nuqtai nazardan u ∆M/∆Y sifatida aniqlanadi. Agar milliy daromad 100 ga oshganda import 10 ga oshsa, importga marjinal moyillik 0,1 ga teng bo'ladi. Importga marjinal moyillik importga o'rtacha moyillikka bo'linsa, importga bo'lgan talabning daromad egiluvchanligini chiqaramiz. Algebraik shartlar bilan ifodalanganda, bu quyidagicha bo'ladi: ∆M/∆Y/M/Y Importning daromad egiluvchanligi boshqa barcha narsalar teng, masalan, narxlarda hech qanday o'zgarishlar bo'lmaganligi haqidagi faraz ostida aniqlanadi. Agar daromad 10 foizga oshganida importga bo'lgan talab 5 foizga oshsa, importning daromad egiluvchanligi 0 5 ga teng bo'ladi. Agar mamlakatning importga o'rtacha va marjinal moyilliklari teng bo'lsa, uning importga bo'lgan talabning daromad egiluvchanligi 1 ga teng. Bu shuni anglatadiki, mamlakat daromadi oshgani sayin, ortib borayotgan Daromadning doimiy qismi importga sarflanadi va uning milliy mahsulotining savdodagi ulushi doimiydir. Agar importga marjinal moyillik uning o'rtacha moyilligidan katta bo'lsa, bu mamlakatning tashqi savdodagi mustaqilligini oshirishga intiladi va aksincha bo'lsa, uning tashqi savdo kvotasi pasayadi. Ochiq iqtisodiyotning diagrammatik tahlili: na jamg'arma, na investitsiyalar mavjud bo'lmagan tashqi savdo multiplikatori. Iqtisodiyotni tejash va investitsiyalarsiz, soliqqa tortish yoki davlat sektori xarajatlarini to'lash uchun hukumat yo'q deb faraz qilaylik. Keyin ishlab chiqarilgan mahsulot Y plyus import M sotib olingan tovarlar C va eksport X va eksportiga teng bo'lishi kerak Y I M C I X Ammo Y - C Shuning uchun M = X Boshqacha qilib aytganda, eksport daromadning muvozanat darajasida importga teng. 4-rasmda berilgan eksport va import jadvallari bilan daromadning muvozanat holati ko'rsatilgan. Bu yerda, berilgan import jadvali M va berilgan eksport jadvali bilan X muvozanat milliy daromad OY darajasi uchun E da bo'ladi. Demak, tashqi savdo multiplikatori K1 importga marjinal moyillikning o'zaro nisbati hisoblanadi. Yuqori darajada soddalashtirilgan iqtisodiyotning ushbu rasmidan olingan saboq shundan iboratki, eksportning har qanday o'sishi importni oshiradi va BOPni to'liq moslashtiradigan daromadning o'sishiga olib keladi. Importga moyillikning o'zgarishi bu holatda milliy daromadni ham o'zgartiradi. Agar eksport X da o'zgarmagan bo'lsa, lekin import funktsiyasi M1 ga o'tsa, daromadning har bir darajasida import kamroq bo'lsa, milliy daromad 5-rasmdagi kabi OY dan OY1 ga oshadi. Import jadvalining bunday o'zgarishi natijada yuzaga kelishi mumkin. didning o'zgarishi yoki daromadning yoki nisbiy narxlarning qayta taqsimlanishi. Importga moyillikning pasayishi milliy daromadning oshishiga, importga moyillikning oshishi esa milliy daromadning pasayishiga olib keladi. Yüklə 269,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|