Reja: O‘lchashlarning sifat mezonlari

Metrologiyaning aksiomalari
Harr bir fandagi bo‘lgani kabi metrologiyada ham talaygina aksiomalarni ko‘rishimiz mumkin. Lekin xozir biz shulardan uchta, eng asosiy va umumiylarini ko‘rib chiqamiz. Ushbu aksiomalar har qanday o‘lchashlar uchun xos bo‘lib, bu o‘lchashlar xox oddiy, xox murakkab bo‘lsin, xox yuzaki, xox aniq, bo‘lsin, xox tezlashtirilgan, xox mukammal bo‘lsin, ularning barchasida shu aksiomalarning uyg‘unlashganini ko‘rishimiz mumkin.

1. Aksioma. Aprior ma’lumotsiz o’lchashni bajarib bo’lmaydi.

1- aksiomani izoxlashdan boshlaymiz. Eng avvalo "aprior ma’lumot" nima o‘zi degan savol tug‘ilishi tabiiy. Aprior so‘zi arpop - oldin keluvchi, dastlabki (lotincha) ma’nosini bildirib,

boshlang‘ich, muayyan voqea, voqelik yoki tajribagacha bo‘lgan ma’lumotlar, bilimlar majmuini anglatadi. Bu suz bilan ketma-ket keluvchi yana bir tushuncha bor - aposteriori, (a posteriri) ya’ni keyingi, orqadagi, tugallanuvchi degan ma’nolarni bildiradi. Bu so‘zlarni ilk bora qadimgi grek flylasuflari kiritganlar. Ularning takidlashicha, xar bir inson anglaydigan ilm, ma’lumot yoki axborot muayyan bir tajribadan, voqelikdan yoki amal (saboq olish, yodlash, o‘qish va shu
kabilar)dan so‘ng mujassamlashadi. Hosil qilingan axborot keyingi amallar mobaynida ortib boradi va ma’lum bir davrdagi aposterior ma’lumot aprior ma’lumotga aylanadi.
SHunday kilib, o‘lchashlar nazariyasi nuqtai nazaridan qaraydigan bo‘lsak, muayyan o‘lchashni amalga oshirishdan oldin shu o‘lchashga tegishli bo‘lgan ma’lum doiradagi ma’lumotlar aynan aprior ma’lumotni bildiradi. Agar bizda mana shu ma’lumotlar bo‘lmasa, u holda umuman o‘lchash to‘g‘risidagi tushunchaning o‘zi shakllana olmaydi ham.
Tajriba orqali, yuqorida aytilganlarga ishonch hosil qilishingiz mumkin.
Tili chiqadi bemalol so‘zlasha oladigan 4-5 yoshlar atrofida bo‘lgan bog‘cha bolasiga elektr tarmogidagi kuchlanish qanday kiymatga ega ekanligini aniqlab berishni so‘rab murojaat qilib ko‘ring-a...Natijasi oldindan ma’lum. Darhaqiqat bu bolala elektr kuchlanishi degan kattalikning mohiyati, uni qanday birliklarda va qanday o‘lchash asboblarda, qanday qilib o‘lchash mumkinligi borasida deyarli hech qanday ma’lumotlar yo‘q. SHuning uchun ham bolakay ko‘zini pirpiratganicha sizga qarab turaveradi. CHunki bu bolada hali, hech qanday aprior ma’lumot yo‘q.