Fargʻona Politexnika instituti 56-20E guruh talabasi Sobirjonov Shoxruxning Qozon qurilmalari fanidan tayyorlagan taqdimot loyihasi. Reja: 1. Qozonxonalar va ularning turlari. 2. Qozonxonaning foydali ish koeffitsiyenti.
Qozonxonalar yoqilgʻi yonishi boʻyicha 3 guruhga boʻlinadi: 1.Gaz qozonlar 2.Suyuq yoqilgʻi uchun qozonlar 3.Qattiq yonilgʻi qozonlari.
1. Gaz qozonlari. Ularning asosiy ustunligini darhol ta’kidlash mumkin, ya’ni gaz eng tejamkor va ekologik toza yoqilg’i turi hisoblanadi. Shuningdek, bunday qozonxonalar juda ixchamdir, chunki ularning muvaffaqiyatli ishlashi yoqilg’i bilan ta’minlash yoki shlaklarni olib tashlash uchun mas’ul bo’lgan qo’shimcha katta o’lchamli uskunalarni o’rnatishni talab qilmaydi. Gaz qozonlari to’liq avtomatlashtirilgan.
2. Suyuq yoqilg'i uchun qozonlar. Bunday sanoat qozonlari qayta ishlangan moy, yoqilg'i moyi, moy yoki dizel yoqilg'isi bilan ishlaydi. Suyuq yonilg'i qozonini ishga tushirish juda oddiy, chunki siz maxsus ruxsat olishingiz shart emas, boshqa hech kim bilan aloqani muvofiqlashtirishingiz kerak.
3. Qattiq yonilg'i qozonlari. Issiqlik ishlab chiqarish uchun torf, ko'mir, o'tin va boshqalar ishlatiladi.Bunday yoqilg'i nisbatan arzon va arzon, ammo oldingi holatlardan farqli o'laroq, yoqilg'i ta'minoti tizimini o'rnatish va shlak va kulni olib tashlash talab etiladi.
Foydali ish koeffitsiyenti — biron bir tizim (qurilma, mashina, dvigatel va boshqalar) sarflagan energiyaning samaradorligini ifodalovchi tushuncha; qancha energiya foydali ishga aylanishini, qancha energiya yoʻqolishini koʻrsatadigan son (odatda, foizlarda ifodalanadi). Foydali ishga sarflangan energiyaning mashina olgan umumiy energiya miqdoriga nisbati bilan aniklanadi.
Issiqlik dvigatellaridagi foydali ish koeffitsiyenti — mexanik foydali ishning sarflangan issiklik miqdoriga nisbati, elektr transformatorlardagi foydali ish koeffitsiyenti — ikkinchi chulgamda olingan elektromagnit energiyasining birlamchi isteʼmol chulgʻamidagi energiyaga nisbati, elektr dvigatellaridagi foydali ish koeffitsiyenti — foydali mexanik ishning manbadan olingan elektr energiyasiga nisbatidan iborat va boshqa.
Mashinaning umumiy foydali ish koeffitsiyenti uning ayrim qismlari foydali ish koeffitsiyentilari yigindisiga teng. Energiyaning turli koʻrinishda yoʻqolishi tufayli foydali ish koeffitsiyenti hamisha 1,0 dan kichik boʻladi. Takomillashgan elektr transformatorlarda foydali ish koeffitsiyenti 98—99%, elektr generatorlarida 90—95%, ichki yonuv dvigatellarida 40—50% va issiklik elektr styalarida 35—40%.
Foydali ish koeffisiyenti (FIK) qozonda umumiy issiqlik energiyasi ning qancha qismi samarali foydalanganligini ko'rsatadi: Bu F.I.K ni aniqlash usuli - to'g'ri balans usuli deb ataladi. Bug' qozonining yo'qotilgan issiqliklari yig'indisini bilgan holda, teskari balans usuli orqali brutto FIK aniqlanadi:
Brutto F.I.K qozonning ishlash samaradorligini ko'rsatadi. Lekin uning normal ishlashini har-xil yordamchi mexanizmlar va qurilmalar ta'minlaydi. Bularga sarf qilingan energiya, qozonxona ishlashi uchun talab qilingan sarf deb ataladi. Qozonning ehtiyojlari uchun energiya sarfi quyidagi formuladan aniqlanadi.
Eo’.e = Ev + Et.s + Ech + Et.en + Em.b
Ev- tegishli ravishda siqilgan havo uzatish ventilyatori Et.s- tutun so'rgich Ech- chang tayyorlash mexanizmlari Et.en- ta'minlash elektr nasoslari Em.b- masofadan boshqarish elektr mashinalari
