Reja: Reja: Eftaliylar davlatida ijtimoiy-iqtisodiy tuzum

Ta‟kidlash joizki, eftalitlar o„zlariga tobe bo„lgan xalqlar hayotiga juda chuqur ta‟sir etmasdan, o„lpon va soliqlar undirish bilan cheklanganlar. Eftalitlarning O„rta Osiyodagi hukumronligi asosan harbiy kuchlarga tayanar edi. Shuning uchun ham O„rta Osiyo xalqlari ularning turklar bilan bo„lgan kurashda qo„llabquvvatlamaganlar. Eftalitlar davlati yarim asrga yaqin yashagan bo„lsada O„rta Osiyo xalqlari tarixida muhim rol o„ynadi. Eftalitlarning etnik kelib chiqishi masalalari ancha murakkab hisoblanadi. Bu murakkablik shu bilan izohlanadiki, arab manbalari va tangashunoslik ma‟lumotlarida eftalitlar podsholari faqat turklarga xos bo„lgan unvon-tegin, xoqon unvonlari bilan tilga olinadi. Shu bilan birgalikda tangalarda aks etgan podsholar aniq yevropoid irqini beradi. Bu holatlar ayrim tadqiqotchilarning eftalitlarni turkiy xalqlar deb hisoblashlariga sabab bo„ldi.

Prokopiy Kesarskiy eftalitlar haqida shunday ma‟lumot beradi: “eftalitlar xun xalqlari qabilasi bo„lib, barcha xunlar ichida ular yagona oq tanlidir. Turmush tarzi jihatidan ham ular boshqa xunlarga o„xshamaydilar va boshqa xunlarga o„xshab xayvonlardek yashamaydilar. Ular bitta podsho boshqaruvida turadilar. Bu podsho rimliklar yoki boshqalardan qolishmaydigan holda aholiga g„amxo„rlik ko„rsatadi, o„zaro va qo„shnilar bilan bo„lgan munosabatlarda adolat mezonlariga amal qiladi.” V asrda yashagan Lazar Parbskiy eftalitlarni yetti qabiladan iborat massagetlarning yetakchi urug„laridan biri ekanligi haqida ma‟lumot beradi. Xitoy manbalarida eftalitlar yuyechjilarning boshqa bir ko„rinishi yoki gaogyuy qabilasining tarmog„i yoki ularning qang„lilarning avlodlari sifatida talqin qilinadi. Undan tashqari, o„zlarini alxonlar deb atagan eftalitlar Baqtriya-Toxariston yerlarida yashab o„tgan azaliy baqtr qabilalaridan chiqqan etnik guruh ekanligi haqidagi fikrlar ham bor. Umuman olganda eftalitlarning turkiy xalqlar ekanligi hamda ularning haqiqiy vatani Baqtriya-Toxariston ekanligini e‟tirof etuvchi olimlar ko„pchilikni tashkil etadi.

Prokopiy Kesarskiy eftalitlar haqida shunday ma‟lumot beradi: “eftalitlar xun xalqlari qabilasi bo„lib, barcha xunlar ichida ular yagona oq tanlidir. Turmush tarzi jihatidan ham ular boshqa xunlarga o„xshamaydilar va boshqa xunlarga o„xshab xayvonlardek yashamaydilar. Ular bitta podsho boshqaruvida turadilar. Bu podsho rimliklar yoki boshqalardan qolishmaydigan holda aholiga g„amxo„rlik ko„rsatadi, o„zaro va qo„shnilar bilan bo„lgan munosabatlarda adolat mezonlariga amal qiladi.” V asrda yashagan Lazar Parbskiy eftalitlarni yetti qabiladan iborat massagetlarning yetakchi urug„laridan biri ekanligi haqida ma‟lumot beradi. Xitoy manbalarida eftalitlar yuyechjilarning boshqa bir ko„rinishi yoki gaogyuy qabilasining tarmog„i yoki ularning qang„lilarning avlodlari sifatida talqin qilinadi. Undan tashqari, o„zlarini alxonlar deb atagan eftalitlar Baqtriya-Toxariston yerlarida yashab o„tgan azaliy baqtr qabilalaridan chiqqan etnik guruh ekanligi haqidagi fikrlar ham bor. Umuman olganda eftalitlarning turkiy xalqlar ekanligi hamda ularning haqiqiy vatani Baqtriya-Toxariston ekanligini e‟tirof etuvchi olimlar ko„pchilikni tashkil etadi.