Rentgen şüaları ilk dəfə 8 noyabr 1885-ci ildə Wilhelm Roentgen tərəfindən kəşf edilmişdir

Rentgen şüaları ilk dəfə 8 noyabr 1885-ci ildə Wilhelm Roentgen tərəfindən kəşf edilmişdir.

• Rentgen şüaları ilk dəfə 8 noyabr 1885-ci ildə Wilhelm Roentgen tərəfindən kəşf edilmişdir.

• Son 50 il ərzində təsvirlərin alınması istiqamətində daha təkmilləşmiş metodların kəşf olunmasına baxmayaraq cərrahiyyədə ümumi (obzor) rentgenoloji və rentgenoqrafik müayinələrdən indiyə qədər geniş istifadə olunmaqdadır.

• Bir çox cərrahi patologiyaların spesifik rentgenoloji əlamətləri onların diaqnostikasında vacib rol oynamaqda davam edir və bəzən hətta əvəzedilməz müayinə metodu hesab olunur.

Ümumi aneseziya altında icra edilən əksər cərrahi əməliyyatlardan əvvəl döş qəfəsinin obzor rengenoloji müayinəsindən gündəlik praktikada demək olar ki, daim istifadə olunur.

• Ümumi aneseziya altında icra edilən əksər cərrahi əməliyyatlardan əvvəl döş qəfəsinin obzor rengenoloji müayinəsindən gündəlik praktikada demək olar ki, daim istifadə olunur.

• Döş boşluğu orqanlarının rentgenoqrafiyası həmişə iki proyeksiyada- düz və yan proyeksiyalarda həyata keçirilməlidir.

• Rentgenoqrafiyanın –skopiyadan üstün cəhəti ondan ibarətdir ki, ən kiçik detalların təsviri əldə edilir ki, bunun vasitəsilə də əvvəlki və sonrakı təsvirləri müqayisə etməklə dinamikanı izləmək mümkün olur.

Rentgenoskopiyadan əsasən iki halda istifadə olunur:

• Rentgenoskopiyadan əsasən iki halda istifadə olunur:

• Çox-proyeksiyalı müayinə. Patoloji dəyişikliyi öyrənmək üçün optimal proyeksiyanın seçilməsi lazım olduqda
• Tənəffüs orqanlarını, ürəyi və magistral damarları, qida borusunu onların təbii funksional vəziyyətində qiymətləndirmək lazım gəldikdə
• Əməliyyatönü dövrdə ağciyərdə patoloji vəziyyətləri təyin etmək üçün obzor müayinədən istifadə olunur:
• Pnevmoniya
• Bronxit
• Ağciyərlərin sistli törəmələri
• Ağciyərin xoş və bədxassəli şişləri
• Emfizema

Tənəffüs orqanlarının və divararalığının cərrahi patologiyalarının diaqnostikasında aşağıdakı rentgenoloji müayinə metodlarından istifadə olunur:

• Tənəffüs orqanlarının və divararalığının cərrahi patologiyalarının diaqnostikasında aşağıdakı rentgenoloji müayinə metodlarından istifadə olunur:

• Konrastsız müayinələr:
• Obzor rentgenoskopiya və rentgenoqrafiya
• Adi xətti tomoqrafiya
• Konrastlaşdırma ilə aparılan müayinələr:
• Bronxoqrafiya
• Angioqrafiya (angiopulmonoqrafiya, bronxial arterioqrafiya, aortoqrafiya, mediastinal fleboqrafiya)
• Süni pnevmotoraks şəraitində aparılan müayinələr:
• Pnevmomediastinium
• Plevral boşluğa kontrast maddənin yeridilməsi ilə (plevroqrafiya)
• Fistulalara kontrast maddənin yeridilməsi ilə
• Qida borusunun kontrast müayinəsi

Bronxoqrafiya – bronxlara rentgenokontrast maddə yeridilməklə bronxial ağacın rentgenoloji təsvirinin alımmasına deyilir.

• Bronxoqrafiya – bronxlara rentgenokontrast maddə yeridilməklə bronxial ağacın rentgenoloji təsvirinin alımmasına deyilir.

• Aşağıdakı patologiyaları təyin etmək üçün istifadə olunur:

• Bronxoektaziya
• Bronxların inkişaf pozğunluqları
• Şiş və çapıq mənşəli daralmaları
• Daxili bronxial fistulaları

• Bronxoqrafiya yerli və ya ümumi anesteziya altında aparıla bilər.

• Pozision və selektiv bronxoqrafiya ayırd edilir:

• Pozision bronxoqrafiyada bir ağciyərin bütün bronxial şaxələri kontrastlaşdırılır
• Selektiv bronxoqrafiyada ağciyərin bronxial şaxəsinin hər hansı bir hissəsi selektiv olaraq kontrastlaşdırılır.

Angioqrafiya – konarst maddələr yeritməklə qan damarlarının vizualizasiya üsuludur.

• Angioqrafiya – konarst maddələr yeritməklə qan damarlarının vizualizasiya üsuludur.

• Bunlara aşağıdakılar aiddir:

• angiopulmonoqrafiya,
• bronxial arterioqrafiya,
• aortoqrafiya,
• mediastinal fleboqrafiya

Angiopulmonoqrafiya – kiçik qan dövranı damarlarının kontrast maddə yeritməklə vizualizə olunma metodudur.

• Angiopulmonoqrafiya – kiçik qan dövranı damarlarının kontrast maddə yeritməklə vizualizə olunma metodudur.

• Ağciyər areriyasının Seldinger üsulu ilə kateterizasiyası yolu ilə həyata keçirilir.

• Əsasən ağciyər damarlarının aşağıdakı patologiyalarını dəqiqləşdirmək üçün istifadə olunur:

• anevrizma,
• stenozlar,
• arterio-venoz fistula,
• ağciyər venalarının varikoz genəlməsi,
• tromboemboliyalar

Bronxial arterioqrafiya Seldinger üsulu ilə həyata keçirilir

• Bronxial arterioqrafiya Seldinger üsulu ilə həyata keçirilir

• Kateter döş aortasına, oradan isə bu və ya digər bronxial areriyaya yeridilir.

• Əsasən ağciyər qanaxmalarının yerini təyin etmək üçün istifadə olunur

Aortoqrafiya – Seldinger üsulu ilə həyata keçirilir.

• Aortoqrafiya – Seldinger üsulu ilə həyata keçirilir.

• Torakal cərrahiyyədə ona əsas göstəriş:

• divararalığı şişinin aortanın anevrizmasından differensasiyası

Mediastinal fleboqrafiya – yuxarı boş venanı, tək və yarımtək venaları kontrastlaşdırmağa əsaslanır.

• Mediastinal fleboqrafiya – yuxarı boş venanı, tək və yarımtək venaları kontrastlaşdırmağa əsaslanır.

• Seldinger üsulu ilə periferik venaların kateterizasiyası ilə həyata keçirilir.

• Əsas göstəriş:

• ağciyərin və divararalığının bədxassıli şişlərinin yayılmasının qiymətləndirilməsi.

Diaqnostik pnevmotoraks –

• Diaqnostik pnevmotoraks –

• ağciyərdaxili törəmələri döş qəfəsi divarı və ya diafraqmanın patoloji proseslərindən differensasiya etmək çətin olan hallarda istifadə olunur.

• Texnikası:

• yerli aneseziyadan sonra xəstənin horizontal vəziyyətində orta qoltuqaltı xətt üzrə IV-V qabırğaarası sahədən punksiya aparılır və plevra boşluğuna 500-700 sm3 hava və ya oksigen yeridilir. Sonra rentgenoloji müayinə aparılaraq hava aspirasiya olunur.

Pnevmomediastinoqrafiya – divararalığına hava və ya oksigen yeridildikdən sonra aparılan rentgenoloji müayinəyə deyilir.

• Pnevmomediastinoqrafiya – divararalığına hava və ya oksigen yeridildikdən sonra aparılan rentgenoloji müayinəyə deyilir.

• Əsasən patoloji törəmənin divararalığında yerləşməsini dəqiqləşdirmək məqsədilə istifadə olunur.

• Bu müayinə zamanı döş sümüyü arxası sahədən divararalığına 500-700 sm3 hava yeridilir.

Plevroqrafiya –punksiya və ya drenaj boru vasitəsilə plevra boşluğuna suda həll olan kontrast maddənin yeridilməsi ilə həyata keçirilir.

• Plevroqrafiya –punksiya və ya drenaj boru vasitəsilə plevra boşluğuna suda həll olan kontrast maddənin yeridilməsi ilə həyata keçirilir.

• Plevranın məhdudlaşmış empiemaları zamanı abses boşluğunun dəqiq lokalizasiyasını, ölçülərini, boşluğun formasını təyin etmək və bronxoplevral fistulanın olub-olmamasını aşkar etmək üçün istifadə olunur.

Fistuloqrafiya – döş boşluğunun xaricə açılan fistulalarından kontrast maddələrin yeridilməsinə əsaslanır.

• Fistuloqrafiya – döş boşluğunun xaricə açılan fistulalarından kontrast maddələrin yeridilməsinə əsaslanır.

• Fistulanın növünü, uzunluğunu, isiqamətini bronx şaxələri ilə əlaqəsini təyin etməyə imkan verir.

Qida borusunun kontrast rentgenoloji müayinəsi

• Qida borusunun kontrast rentgenoloji müayinəsi

• Kontrast maddə kimi barium-sulfat məhlulundan istifadə olunur.

• Qida borusunun perforasiyasına şübhə olan hallarda suda həll olan kontrast vasitələrdən istifadə olunmalıdır.

• Həm rüntgünoskopiyadan, həm də rentgenoqrafiyadan istifadə olunmalıdır.

• Qida borusunun aşağıdakı xəstəliklərinin diaqnostikasında vacib rol oynayır:

• Qida borusu venalarının genişlənməsi
• Qida borusunun divertikulları
• Qida borusunun idiopatik genişlənməsi
• Qida borusunun yad cisimləri və zədələnmələri
• Qida birusunun xoş və bədxassıəli şişləri
• Axalaziya

Divertikul

• Divertikul

• Döş qəfəsi və ya boynun rentgenoloji müayinəsi zamanı divertikulun daxilində hava-maye səviyyəsi görünə bilər

• Kontrast rentgenoloji müayinədə kontrast maddə diverticul daxilində toplanır

Axalaziya

• Axalaziya

• Kontrast maddə qida borusunda toplanır və nazik axınla mədəyə keçir

• (quş dimdiyi və ya siçan quyruğu simptomu)

Qida borusunun yad cisimləri

• Qida borusunun yad cisimləri

• Qida borusunda yad cismin konturları aydın görünür

Qida borusunun şişləri

• Qida borusunun şişləri

Kontrastlaşdırmadan aparılan obzor rentgenoskopiya və rentgenoqrafiya

• Kontrastlaşdırmadan aparılan obzor rentgenoskopiya və rentgenoqrafiya

• Əsasən qarın boşluğunda sərbəst qazı və bağırsaq keçməməzliyinə görə maye-qaz səviyyəsini təyin etmək üçün istifadə olunur.

• Kontrast rentgenoloji müayinə

• Boşluqlu orqanların cərrahi patologiyalarında
• Mədə və 12-barmaq bağırsağın xorası
• Mədənin şişləri
• Yoğun bağırsaqların şişləri
• Dolixosiqma
• Meqakolon
• Yoğun bağırsağın divertikulyozu və s
• Hepatopankreatobiliar zonanın cərrahi patologiyalarında
• Xolesistoqrafiyanın müxtəlif növləri
• Xolangioqrafiyanın müxtəlif növləri
• İntraoprerasion xolangioqrafiya
• ERXPQ
• Transkutan-transhepatik xolangioqrafiya

• İrriqoqrafiya

• Fistuloqrafiya

Mədə və 12-barmaq bağırsağın perforativ xoraları

• Mədə və 12-barmaq bağırsağın perforativ xoraları

• Bağırsaqların tamlığının pozulması ilə nəticələnən travmaları və s.

Bağırsaq keçməməzliyi

• Bağırsaq keçməməzliyi

• Maye-qaz səviyyələri

• (Kloyber kasaları)

Mədə xərçəngi

• Mədə xərçəngi

Yoğun bağirsağin divertikulyozu

• Yoğun bağirsağin divertikulyozu

• İrriqoqrafiya
• Rentgenoqrafiyada yoğun bağırsağın spazmı və divertikul daxilində kontrast maddənin qalması müəyyən edilir

• İrriqoqrafiya

• Yoğun bağırsağın polipləri
• Yoğun bağırsağın şişləri

• Bu məqsədlə kiçik diametrli kateter fistulanın drenləşdiyi yerdən fistula daxilinə yeridilir və suda həll olan kontrast maddə infuziya edilərək flüoroqrafiya icra edilir.

• Fistuloqrafiya xəstəliyin erkən dövrlərində aparılmalı və aşağıdakıları müəyyən etməyə imkan verməlidir:

• 1) fistulanın yerini;

• 2) fistula ilə bağırsaq arasındakı əlaqəni;

• 3) fistuladan distal tərəfdə bağırsaq obstruksiyasının olub-olmamasını;

• 4) fistula ilə bilavasitə qonşu olan bağırsağın təbiətini;

• 5) intra-abdominal absesin olub-olmamasını.

• Fistuloqrafiyanın ardınca mədə-bağırsaq traktının tam kontrast rentgenoloji müayənəsi aparılmalıdır.

Xolesistoqrafiya

• Xolesistoqrafiya

• Peroral
• Venadaxili
• Öd kisəsinin xoşxassıli şişləri:
• Müayinə zamanı öd kisəsində dolma defekti və daşdan fərqli olaraq onun hərəkətsiz olması müəyyən edilir
• Öd kisəsi və öd yollarının daşları
• Rentgen-neqativ daşlar müəyyən edilir

• İntraoperasion xolangioqrafiya

• Öd yollarında maneəni təyin etmək məqsədilə istifadə olunur

ERXPQ və Transkutan-transhepatic xolangioqrafiya (TTX)

• ERXPQ və Transkutan-transhepatic xolangioqrafiya (TTX)

• Obstruktiv sarılığı olan xəstələrin vəziyyətinin qiymətləndirilməsində hər iki üsul vacib diaqnostik-müalicəvi metod hesab olunur.

• Transkutan-transhepatic xolangioqrafiya obstruksiyadan yuxarıda öd yollarının vəziyyətinin qiymətləndirilməsində faydalı metoddur.

Arteriyalarda okklüziyanı və onun səviyyəsini təyin etmək üçün istifadə olunur

• Arteriyalarda okklüziyanı və onun səviyyəsini təyin etmək üçün istifadə olunur

• Aşağı ətraf venalarının keçiriciliyini yoxlamaq məqsədilə istifadə olunur

Endoskopiya — diaqnostika və müalicə məqsədilə gastrointestinal sistem orqanlarına optik alətlər vasitəsilə gözlə birbaşa baxmağa imkan verən metoddur.

• Endoskopiya — diaqnostika və müalicə məqsədilə gastrointestinal sistem orqanlarına optik alətlər vasitəsilə gözlə birbaşa baxmağa imkan verən metoddur.

Ezofaqoqastroduodenoskopiya – fibroskop vasitəsilə mədə-bağırsaq traktının yuxarı şöbələrinə baxmağa imkan verən metoddur.

• Ezofaqoqastroduodenoskopiya – fibroskop vasitəsilə mədə-bağırsaq traktının yuxarı şöbələrinə baxmağa imkan verən metoddur.

• Onun vasitəsilə diaqnostik və müalicəvi proseduralar həyata keçirilə bilər

Göstərişlər:

• Göstərişlər:

• Qida borusunun, mədə və onikibarmaq bağırsağın müxtəlif xəstəlikləri;

• Mədənin bədxassəli zədələnmələrini aşkar etmək və yə onu histoloji təsdiq etmək məqsədilə;

• Rentgenoloji məlumatlar klinik əlamətlərlə uzlaşmayan hallarda

• Təcili cərrahi patologiyaların diaqnostikasında qarın boşluğunun yuxarı şöbələrindəki qeyri-müəyyən ağrıların səbəblərini aşkar etmək məqsədilə;

• Diaqnostika çətin olan hallarda mədə və onikibarmaq bağırsaq xorasının perforasiyasını təsdiq və ya inkar etmək məqsədilə

• Qastroduodenal qanaxmalarda onun mənbəyinin tapmaq, qanaxmanın intensivliyini təyin etmək və növbəti taktikaya göstərişləri müəyyənləşdirmək məqsədilə.

Əks-göstərişlər:

• Əks-göstərişlər:

• Mütləq əks-göstərişlər:
• Qida borusu və kardial hissənin kəskin daralmaları, dərin xoralar, böyük ölçülü divertikullar, qida borusu venalarının həddən artıq genəlmələri, aortanın anevrizması, ürək-ağciyər çatmamazlığı-III dərəcə, ürək və beyin qan dövranının kəskin pozğunluqları, hemofiliya, kəskin skolioz, bötük ölçülü ur.
• Bu metod vasitəsilə polipektomiya həyata keçirmək mümkündür.
• Nisbi əks-göstərişlər:
• Kəskin iltihabi xəstəliklər.

Kolonoskopiya – yoğun bağırsaqların daxili səthinə baxmaq, biopsiya materialları götürmək üçün istifadə olunan metoddur.

• Kolonoskopiya – yoğun bağırsaqların daxili səthinə baxmaq, biopsiya materialları götürmək üçün istifadə olunan metoddur.

• Bu metod vasitəsilə polipektomiya həyata keçirmək mümkündür.

• Fibrokolonoskopiyaya göstərişlər:

• 1) yoğun bağırsağın şişinə şübhə olan hallarda onun lokalizasiyasını, ölçüsünü, yayılma dərəcəsini təyin etmək və histoloji müayinə götürmək məqsədilə;

• 2) xoşxassəli iltihabi xəstəliklərin (kolit, qeyri-spesifik xoralı kolit) diaqnostikası məqsədilə

• 3) yoğun bağırsağın polipozu və digər xoşxassəli şişlərini bədxassəli şişlərdən differensasiya etmək məqsədilə

• 4) cərrahi müdaxilə göstəriş olmayan xoşxassəli şişi olan xəstələrdə dinamik müşahidə aparmaq məqsədilə

• 6) bağırsaq qanaxmasının yerini təyin etmək məqsədilə

• 7) yoğun bağırsaq keçməməzliyinin səbəbini və səviyyəsini təyin etmək məqsədilə

Laparoskopiya – qarnın ön divarından keçməklə daxili orqanlara və qarın boşluğuna optik alətlər vasitəsilə baxılmasına deyilir.

• Laparoskopiya – qarnın ön divarından keçməklə daxili orqanlara və qarın boşluğuna optik alətlər vasitəsilə baxılmasına deyilir.

• Bu, cərrahi medtod olunduğundan bütün aseptik və antiseptik qaydalara əməl olunmasını tələb edir.

• Göstərişlər:

• 1) qaraciyərin, öd kisəsinin və öd yollarının xəstəliklərində aşağıdakı məqsədlərlə:

• а) naməlum etiologiyalı assitin mənşəyini aşkar etmək məqsədilə
• b) sarılığın differensial diaqnostikası məqsədilə
• c) qaraciyərin, öd kisəsinin şişlərini aşkar etmək və onları xoşxassəli ocaqlı patologiyalarla differensasiya etmək məqsədilə
• d) qaraciyərin nadir xəstəliklərini (polikistoz, hemoxromatoz, amiloidoz və s)

• 2) naməlum mənşəli splenomeqaliya

• 3) qarın boşluğunun şişləri опухоли

• 5) uşaqlıq artımlarının xəstəlikləri

• 6) laparoskopik xolangioqrafiyanın vacibliyi

Endosonoqrafiya endoskop adlanan cihaza kiçik bir ultrasəs cihazi yerleşdirilməklə əmələ gəlir. Bu məqsədlə xüsusi endoskoplar istehsal edilir. EUS həzm sistemindəki divar qatları haqqında tam məlumat verdiyi üçün həzm sistemində və həzm sisteminə qonşu orqanlarda əmələ gələn törəmələrin dəyərləndirilməsində (törəmənin ölçüsü, limfa düyünləri, qonşu orqanlara metastazı və s.) və həzm sistemində epitel altında yerləşən zədələri araşdırılmasında istifadə edilir. Həmçinin həzm sistemi və qonşu orqanlardan əmələ gələn törəmələrdən biopsiya materialı götürülə bilər, sistlər və s. törəmələr boşaldıla bilər.

• Endosonoqrafiya endoskop adlanan cihaza kiçik bir ultrasəs cihazi yerleşdirilməklə əmələ gəlir. Bu məqsədlə xüsusi endoskoplar istehsal edilir. EUS həzm sistemindəki divar qatları haqqında tam məlumat verdiyi üçün həzm sistemində və həzm sisteminə qonşu orqanlarda əmələ gələn törəmələrin dəyərləndirilməsində (törəmənin ölçüsü, limfa düyünləri, qonşu orqanlara metastazı və s.) və həzm sistemində epitel altında yerləşən zədələri araşdırılmasında istifadə edilir. Həmçinin həzm sistemi və qonşu orqanlardan əmələ gələn törəmələrdən biopsiya materialı götürülə bilər, sistlər və s. törəmələr boşaldıla bilər.

Endoskopik kapsul üzərində kicik bir kamera olan kabelsiz əlaqa vasitesilə çəkdiyi görüntüləri kənardakı qeydediciyə göndərən bir sistemdir.

• Endoskopik kapsul üzərində kicik bir kamera olan kabelsiz əlaqa vasitesilə çəkdiyi görüntüləri kənardakı qeydediciyə göndərən bir sistemdir.

• Ölçüsü 11mm x 26mm, çəkisi 4 qramdır.

• 8 saat ərzində teqribən 50000 şəkil çəkə bilir.

• Qastrointetinal sistemi görüntülü müayinə edir.

• Əsasən nazik bağırsaq müayinəsində istifadə olunur.

Endoskopik kapsul hansı xəstələrə tətbiq edilə bilməz?

• Endoskopik kapsul hansı xəstələrə tətbiq edilə bilməz?

Avantajları

• Avantajları

• 2001 ci ildə Yaponiyalı Prof.Hironori Yamamoto tərəfindən icad edilmişdir.

• Nazik bağırsağın müayinə və müalicəsində böyük əhəmiyyəti vardır.

• Biri endoskopun və digəri endoskopun uc hissəsində yerləşməklə ardıcıl təkrarlanan şişirdilmə və boşaldılma yolu ilə bağırsaq boşluğu mənfəzində hərərkət etməyə imkan verən bir cihazdır.

• Endoskopdakı əlavə bir kanal vasitəsilə biopsiya, hemostaz, polipektomiya, balon dilatasiyası, endoskopik mukozal və submukozal disseksiya və s. bu kimi invaziv manipulyasiyalar etməklə əlavə invaziv müdaxiləni ya da cərrahi ehtiyacı azaltmaqdadır.

ERXP - ucunda kiçik bir video kamera olan, incə və elastik duodenoskop vasitəsilə ağızdan girərək öd yolları və pankreas kanalının təsviri prosesidir.

• ERXP - ucunda kiçik bir video kamera olan, incə və elastik duodenoskop vasitəsilə ağızdan girərək öd yolları və pankreas kanalının təsviri prosesidir.

• ERXP – nin aprılmasında məqsəd öd yolları və pankreas kanalında olan daşların, daralmaların və törəmələrin və s. təyin edilməsi və əməliyyata ehtiyac qalmadan müalicə edilməsidir.

• ERXP ilə edilən müalicə üsulları.

• Sfinkterotamiya

• Öd və ya pankreas kanallarına stent yerləşdirmək

• Nazobiliyar drenaj yerləşdirilmək və b.

Öd kisəsi daşı və öd yolu daşı birlikdə olduqda müxtəlif müalicə variantları var.

• Öd kisəsi daşı və öd yolu daşı birlikdə olduqda müxtəlif müalicə variantları var.

• Əvvəl ERXP sonra xolesistektomiya

• Xolesistektomiya + ERXP eyni seansda

• Laparoskopik xolesistektomiya + ERXP

• Son illər Laparoskopik

• xolesistektamiya + ERXP daha çox istifadə olunur.

Diqqətinizə görə təşəkkürlər

• Diqqətinizə görə təşəkkürlər