Research papers
Yüklə 5,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Key words:
National lider Heydar Aliyev, teaching the history of Azerbaijan, high school, interactiv teaching methods, cognitive activity Ali məktəblərdə Azərbaycan tarixi dərslə- rininin tədrisində təhsilalanların idrak fəallığının yüksəldilməsində interaktiv təlim metodlarından istifadə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Tələbələ- rin biliyə tələbatının formalaşmasında, peşəkar fəaliyyət bacarıqlarının mənimsənilməsində, tə- fəkkür müstəqilliyinin əldə olunmasında, əldə olunan biliyin dərinliyində və onun möhkəmlən- dirilməsində tələbələrin idrak fəallığının rolu böyükdür. Tələbənin idrak fəaliyyəti mexaniz- minin işə düşməsində təlim prosesi vacib rola malikdir. Bu isə ilk növbədə, tələbələrin tədqi- qatçılıq və müəllimin pedaqoji ustalıq qabiliy- yətindən asılıdır. Bunun üçün tələbələrin qarşı- sında problem canlandırmaq, fərziyyələr irəli sürmək, onları bu işin müdafiəsinə sövq etmək, gerçəkliyin meyarları kimi praktikada canlandır- maq, bilikləri yeni və qeyri-adi vəziyyətlərdə tətbiq etmək lazımıdır. Bu isə müəllimdən dərin bilik, bacarıq, yaradıcılıq tələb edir. Tələbələrdə idrak fəallığını inkişaf etdirmək üçün, ilk növ- bədə, yaradıcı təfəkkürün elementlərinin inkişa- fına təkan vermək lazımdır. Psixologiyada fəaliyyət “bir insanın mad- di və mənəvi mədəniyyət sərvətlərinin mənim- sənilməsinə əsaslanaraq, yaradıcılıqda, iradi hə- rəkətlərdə, ünsiyyətdə təzahür edən dünyada so- sial əhəmiyyətli dəyişikliklər yaratmaq qabiliy- yəti ...” kimi başa düşülür [ 4, s.15 ]. Tələbələrin idrak fəaliyyəti onların idrak fəaliyyətinə münasibətində özünü göstərir. Bun- dan əlavə, fəaliyyət təlim prosesinin ən vacib nəticələrindən biri kimi çıxış edir, həm də bir növ “işəsalma mövqeyini” ifadə edir. Müstəqil Azərbaycanın Konstitusiyası əsa- sında formalaşan milli ideologiyamızın əsasında müasir tarix təhsilinin qarşısında dayanan əsas məsələ milli ideologiyalı, milli təfəkkürlü, milli özünüdərk xüsusiyyətlərinə cavabdehliyi bacaran vətəndaşlar formalaşdırmaqdır. Bu sahədəki uğur- larımızın bünövrəsində ümummilli liderimiz H. Əliyevin qayğısı, diqqəti və məhəbbəti dayanır. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tariximizin öyrənilməsinə xüsusi diqqət verərək göstərirdi ki, gərək biz tariximizi heç vaxt unutmayaq, onun hər bir səhifəsinə hörmətlə, ehtiramla yanaşaq. Dövlətimizin ali təhsilə qayğısı nəticəsində müasir ali təhsil müəssisələri yeni elmi-metodik təfəkkürə əsaslanır. Müəllimin bələdçi roluna xü- susi əhəmiyyət verildiyi bir dövrdə ali məktəblər- də Azərbaycan tarixinin interaktiv metodlarla təd- risində tələbələrin idrak fəallığının inkişaf etdiril- məsi xüsusilə önəmlidir. Ali təhsil müəssisələrində ən vacib məsələlərdən biri tələbə şəxsiyyətinin formalaşdırılmasıdır [ 2, s.101]. Məqsədimiz ali məktəblərdə Azərbaycan tarixinin tədrisində tələbələrin idrak fəallığının inkişaf etdirilməsinin yollarını müəyyənləşdir- mək, interaktiv metodların idrak və tədris fəaliyyəti arasında olan vəhdətinin müsbət xüsu- siyyətlərini tədqiq etmək və onlardan səmərəli sürətdə istifadə etməkdir. Ali təhsilin məqsədi yalnız tələbəni savad- lı etmək deyil. Müstəqil düşüncə və müdriklik kimi yüksək hədəflər, hər zaman olduğu kimi, keyfiyyətli təhsilin həlledici vəzifələridir. Tələ- bələrdə idrak fəallığının formalaşdırılması hansı metodlarla həyata keçirilə bilər? Metod anlayışı ədəbiyyatda necə şərh olunur? Metodologiya 2500 ildən artıq bir müd- dətdə fəlsəfi elm kimi tanınır və bu sahədə heç bir mübahisə yoxdur. Məşhur ingilis filosofu F. Bekonun (XVII əsr) demişdir: “Metod yolçu- nun yolunu işıqlandıran bir mayakdır. Düzgün metodla silahlanmayan alim, qaranlıqda dolaşıb fəhmlə özünə yol axtaran yolçuya bənzər”. Müəllimin tələbələri bilik, bacarıq və vərdişlərlə silahlandırması və tələbələrin bunlara yiyələn- məsi yolları və vasitələrinə təlimin metodları deyilir. Dərk olunan qanunauyğunluqlar meto- dun obyektiv amilləri sayılır. Bu qanunauyğun- luqlar əsasında pedaqoji gerçəkliyin mənimsə- nilməsi və qarşıya qoyulmuş məqsəd və vəzifə- lərin həyata keçirilməsi isə onun subyektiv amilləridir. Fəlsəfi ədəbiyyatda metodikaya belə tərif verilir: metodika faktiki materialların kon- kret alınması, tədqiq və təhlil edilməsi yolları metodları haqqında təlimdir. Başqa sözlə desək, metod təlim prosesində müəllim və tələbələrin məqsədə yönəlmiş qarşılıqlı fəaliyyət üsulları- dır. Ali məktəblərdə Azərbaycan tarixinin tədri- sində təlimin müvəffəqiyyəti, ilk növbədə, təlim |