Respublikamiz iqtisodiyotidagi tub o’zgarishlarni albatta xukumatimiz tomonidan olib

Mavzu bo’yicha tayanch iboralar;
investitsiyalar, investitsiya siyosati, investitsion 
faoliyat, investitsiya shakllari,kapital qo’yilmalar, investitsiya loyihasi, ichki investitsiya, 
tashqi investitsiya,investitsion qarorlar, qimmatli qog’ozlar, diskont, investitsion risklar, 
taxlikalar, reinvestitsiya. 
Adabiyotlar ro’yxati 
(1, 3, 4, 8, 10, 13, 15, 16, 17, 27, 29, 31, 35, 39, 45, 51, 52, 54, 61, 62, 65, 66, 67,68, 
70, 72, 73, ) 
 

---

97
 
7.1.
 
Investitsiyaning mazmuni, mohiyati va turlari 
 
Investitsiya siyosati har bir davlatning iqtisodiy rivojlanishi va taraqqiyotida muhim 
yo’nalish hisoblanadi. Uning negizida moddiy va moliyaviy resurslarni foyda olish 
maqsadidagi harakati yotadi.
Investitsiya so’zining o’rindosh iborasi bizda oldin ham ishlatilgan. Uni kapital 
qo’yilmalar sifatida nomlaganmiz. Kapital qo’yilmalar deganda asosiy fondlarni vujudga 
keltirish, ularni ta’mirlash, qayta qurish, ishlab chiqarishni kengaytirish ma’nosida sarflar 
tushunilgan. Bu holat to’g’ri hisoblanadi. Negaki ta’minotni markazlashtirilgan va 
rejalashtirilgan mexanizmi amal etgan sharoitda, yagona davlat mulkchiligi sharoitida uning 
mazmuni to’g’ri ifodalangan. 
Ana endi biz ikkita muhim narsani ajratib olishimizga to’g’ri keladi. Birinchisi kapital 
qo’yilmalar tushunchasi, ikkinchisi investitsiya tushunchasi. 
Investitsiya tushunchasi iqtisodiy adabiyotlarda turlicha talqin qilinadi.
Investitsiya-lotincha so’zdan olingan bo’lib “kapital solish”, “kapital qo’yish” degan 
ma’nolarni anglatadi. 
U.F.Sharpning tomonidan investitsiya tushunchasiga quyidagicha ta’rif beriladi. 
“Investitsiyalar- kelgusida qiymatlik olish maqsadida hozirgi vaqtda muayyan 
qiymatliklardan voz kechishdir”
73F
73
. 
Iqtisodchi olim K.Eklund fikricha “Investitsiya- bu ishlab chiqarishni kengaytirishga 
yo’naltirilgan resurslardir”
74F
74
Bir gurux olimlar tomonidan “investitsiyalar –kelajakda daromad va ijtimoiy samara 
olish maqsadida kapitalni har qanday shaklda qo’yish sifatida ifodalanadi”
75F
75
Iqtisodchi olimlar §ozibekov D. va Qoraliev T. lar tomonidan investitsiya 
tushunchasiga quyidagicha ta’rif beriladi. ”Investitsiya-daromad (foyda) yoki ijtimoiy samara 
keltiradigan va tadbirkorlik, ishbilarmonlikning davlat tomonidan taqiqlanmagan 
faoliyatlarga jalb qilinadigan (sarflanadigan barcha turdagi mulkiy va intelektual boyliklar” 
deb 
’riflanadi
76F76
. 
O’zbekiston Respublikasining “Investitsiya faoliyati to’g’risida” gi qonunida 
investitsiya deganda “Iqtisodiy va boshqa faoliyat ob’ektlariga kiritiladigan moddiy va 
nomoddiy ne’matlar hamda ularga doir huquqlar tushiniladi.”
77F
77
Yuqoridagilar umumlashtirigan holda investitsiya tushunchasiga quyidagicha ta’rif 
berish mumkin. 
Investitsiya- deganda investorlar (sarmoyadorlar) tomonidan kelajakda foyda olish 
maqsadida barcha turdagi; mulkiy, moliyaviy va intelektual boyliklarni muddatli band etish 
tushuniladi. 
73
Sharp U.F. Investitsii.Per.s ang.M.; INFRA-M, 2000g.979 str. 
74
Eklaund K. Effektivnaya ekonomika,M.; “Ekonomika”,1991, 96-bet. 
75
Kempbell R.Stanli L. Ekonomiks 2-tom.M.;Respublika 1992 g. 388 str. 
76
Gozibekov D., Koraliev T. “Investitsion faoliyatni tashkil etish va davlat tomonidan tartibga solish” T.; Matbaachi,1993 y., 6-bet 
77
O’zbekiston Respublikasining investitsion faoliyat to’g’risidagi qonuni, 1998 y., 24-dekabr 

---

98
Negaki §ozibekov D. va Qoraliev T. lar tomonidan berilgan ta’rifdagi “ijtimoiy 
samara”dorlik investorlar manfaatiga mos tushmaydi. 
“Investitsion faoliyat to’g’risida”gi Qonunda ham investitsiya tushunchasiga to’lik 
ta’rif berilmagan. Negaki uning ob’ekti va sub’ekti to’lik ko’rsatilmagan muddatgacha 
ahamiyat berilmagan. 
Investitsiya- ertangi kunda ko’proq foyda va samara olish maqsadida band 
qilinadigan, joylashtiriladigan qo’yilmalardir. 
Kapital qo’yilmalarni investitsiyalardan farqiga kelsak ushbu tushuncha faqat uzoq 
muddatli aktivlarni joylashtirish, ta’mir etish, kengaytirish va qayta tashkil etishga nisbatan 
ishlatiladi. 
Investitsiyani turlariga kelsak uning ham turli shakllarini ajratib ko’rsatish mumkin. 
Investitsilar pul mablag’larini qo’yilishi, aktsiyalar, boshqa pul mablag’larining, pay 
ulushlarini, harakatdagi va harakatsiz mulk, avtorlik huquqlari, nau-xaular va boshqa 
shakllarda mablag’larni maqsadli joylashtirishni xarakterlaydi. 
Ta’sischilariga ko’ra; davlat, huquqiy tashkilotlar, jismoniy shaxslar, chet el 
fuqarolari va tashkilotlari shakli bo’yicha; ichki investitsiya; tashqi, xorijiy investitsiya, 
moddiy asosligi bo’yicha; moddiy, real investitsiyalar, nomoddiy, intelektual investitsiya va 
boshqa turlarini ajratish mumkin. 
Investitsiyalar va ular samaradorligiga oid statistik manbalarga tayangan holda shuni 
aytish mumkinki 2002 yildap yalpi mahsulot tarkibida investitsiyalarning salmog’i 
2000,2001-yilga nisbatan kamayishi kuzatilgan. 
7.1.-jadval