Rivojlantirish vazirligi o’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va

KOMUTATSIYA METODLARI Komutatsiya (switchining) - bu ma’lumotlarni uzatish yo`nalishini aniqlaydi Kompyuter tarmoqlarida komutatsiya qilishning asosiy prinsiplari: Kanallar komutatsiyasi (circuit switching) Paketlar komutatsiyasi (packet switching)

3.Tarmoq modelining darajasining tavsifi

Ariza berish darajasi (7) (qo'llaniladigan darajada) - bu siz tarmoqni uzatishni istagan ma'lumotlarning oxirgi nuqtasi. Ushbu daraja tarmoq orqali talabnomalarning o'zaro ta'siri uchun javobgardir, I.E. Ushbu darajada arizalar etkaziladi. Bu eng muhim darajadagi va paydo bo'lgan muammolarni hal qilish bilan esdan chiqarilishi kerak.
Http, pop3, SMTP, FTP, Telnet va boshqalar. Boshqacha qilib aytganda, 1-ilovada ushbu protokollar yordamida so'rov yuboriladi va 1-ilovaga so'rov yuborilganligini aniqlash uchun, ular o'rtasida aloqa bo'lishi kerak, bu protokol va javobgardir Bu bog'liqlik.
Taqdimot darajasi (6) - Bu daraja ma'lumotlarni kodlash uchun javobgardir, shunda ular tarmoq orqali yuqishi va shunga mos ravishda ularni qaytarib berishlari uchun ularni qaytarib berishadi. Ushbu darajadan so'ng, boshqa darajadagi ma'lumotlar bir xil bo'ladi, men.e. Bu ma'lumotlar nima, yo'qligi hujjat so'zi. yoki elektron pochta.
Ushbu daraja bunday protokollar qo'llaniladi: RDP, LPP, NRR va boshqalar.
Sessiya darajasi (5) - ma'lumotlar uzatish o'rtasida sessiyani saqlash uchun mas'ul, i.e. Mashg'ulotning davomiyligi uzatiladigan ma'lumotlarga qarab har xil, shuning uchun uni saqlash yoki to'xtatish kerak.
Ushbu darajada quyidagi protokollar ishlamoqda: Asp, L2TP, PPTP va boshqalar.
Transport darajasi (4) - ma'lumotlar uzatish ishonchliligi uchun javobgar. Shuningdek, u ma'lumotlarni segmentlarga ajratadi va ularni qaytarib oladi, chunki ma'lumotlar har xil o'lchamda. Ushbu darajadagi ikkita taniqli protokollar mavjud - bu TCP va UDP.. TCP protokoli Ma'lumotlar to'liq etkazib berishiga kafolat beradi va UDP protokoli bunga kafolat bermaydi, shuning uchun ular turli maqsadlarda ishlatiladi.
Tarmoq darajasi (3) - Ma'lumotlar o'tishi kerak bo'lgan yo'lni aniqlash uchun mo'ljallangan. Ushbu darajada yo'lovchilar bor. U shuningdek, javobgardir: mantiqiy manzillar va ismlar jismoniy, qisqa marshrutni, kommutatsiya va marshrutlashni, kuzatuv tarmoqlarini aniqlash. Bu bu darajada ishlaydi iP protokoli va yo'naltirish protokollari, masalan RIP, Obysf. Channel darajasi (2) - bu jismoniy darajadagi o'zaro ta'sirni ta'minlaydi, bu darajada aniqlanadi MAC manzillari Tarmoq qurilmalari, xatolar ham bu erda va to'g'ri amalga oshiriladi, i.e. Shikastlangan ramkaga takroriy so'rov yuboradi.

4. TCP/IP protokollari stekining tuzilishi

TCP/IP protokoltar steki turli xil tarmoqlarni yagona ma'lumotlar uzatish tizimiga birlashtirilgan transport tizimini yaratish uchun mo'ljallangan ierarxik tartibga ega protokollar to'plamidir. Tarmoqlarning xilma-xilligi OSI modelining fizik va kanal sathlarida "mahalliy" tarmoqlarni qurish texnologiyasidagi farq sifatida tushuniladi. Hozirgi vaqtda TCP/IP protokollari steki Internetdagi asosiy ma'lumotlar uzatish protokollaridir. Stekning nomi asosiy protokollarning nomlaridan kelib chiqqan: TCP (Transmission Control Protocol) uztishlarni boshqarish protokoli va IP (Internetprotocol) tarmoqlararo protokol. Ko'pincha birlashtiriladigan tarmoqlarga tarmoq osti deb ataladi va birlashgan tarmoq intertarmoq yoki Internet deb ataladi. Internet protokollarining texnik spetsifikatsiyasi RFC(Request for Comments)ning hujjatlari shaklida chiqariladi.

7.1-rasm. TCP/IP stekining tuzilishi
TCP/IP protokollari steki modeli 4 ta sathdan iborat (RFC 1122).

• 
  Tarmoq interfeyslari sathi “mahalliy” texnologiyalar asosida qurilgan tarmoqlarni murakkab tarmoqlarga birlashtirishni ta’minlaydi. Mahalliy texnologiyalar deganda mahalliy tarmoql (tarmoq osti)larning qurilish texnologiyalari va nuqta-nuqta kanallari tushunliladi. Bu sathning asosiy vazifasi quyidagilar:
  
• 
  deytagrammalarni qabul qilishga va ularni aniq tarmoq bo’yicha uzatishga javob beradi;
  
• 
  tarmoq tarkibiga kiruvchi tarmoq texnologiyalarining o’zaro aloqasini tashkil qilishga javob beradi;
  

OSI modelining fizik va kanal sathlaridan farqli ravishda tarmoq interfeyslari sathi fizik va kanal sathlarida ma’lumotlarni uzatish prinsiplarini aniqlamaydi.

• 
  Tarmoq sathi paketlar harakati uchun marshrutni tanlash va paketlarni deytagrammali usulda uzatishga (bog’lanish o’rnatilmasdan) javob beradi.
  

Tarmoq sathi protokollari:

• 
  IP (Internet Protocol) asosiy protokol – murakkab tarmoqlarda uzellar orasida paketlarni deytagrammali usulda uzatishni ta’minlab beradi (RFC 791);
  
• 
  Marshrutlash protokollari – marshrutizatorlarning o’zaro tarmoq konfiguratsiyasi haqidagi ma’lumotlarni almashinishi va marshrutlash jadvalini tuzish uchun mo’ljallangan. Marshrutlash protokollariga misollar: BGP (RFC 4271), OSPF (RFC 2328), RIP (RFC 1058);
  
• 
  IGMP (Internet Group Management Protocol) guruhini boshqarish protokoli –IP-protokoliga asoslangan tarmoqlarda ma’lumotlarni guruhli (multicast) uzatishni boshqarish uchun mo’ljallangan. IGMP ma’lumotlarni bir vaqtning o’zida tarmoqning bir nechta tugunlariga uzatish uchun foydalaniladi, masalan, tele va radioeshittirishni tashkillashtirish uchun (RFC 3376).
  
• 
  Tarmoqlararo xabarlarni boshqarish protokoli ICMP (Internet Control Message Protocol) tarmoqda yordamchi vazifani o’ynaydi va u IP protokolni to’ldirishga xizmat qiladi. U paketni uzatishda yuzaga keladigan muammolarni to’g’rilash uchun mo’ljallanmagan: agar paket yo’qolsa, ICMP uni qayta jo’nata olmaydi. ICMP protokolining vazifasi boshqacha bo’lib, u foydalanuvchiga uning paketi bilan yuz bergan nostandart holatlarda xabar berish vositasi hisoblanadi. Bu vaqtda IP protokol paketni uzatadi va u haqida unutadi. ICMP protokol esa tarmoq bo’yicha paket harakatini «kuzatadi» va, agar marshrutizator tomonidan paket tashlab yuborilsa, bu xabar manba-bog’lamaga yetkaziladi. Bu orqali jo’natilgan paket va jo’natuvchi o’rtasida teskari aloqa o’rnatiladi.
  

Hozirgi vaqtda tarmoqlararo birgalikda harakatlanishni amalga oshiruvchi eng keng tarqalgan protokol IP protokolining 4-versiyasi (IPv4) hisoblanadi. IP-protikolining 6-versiyasi (IPv6) bosqichma-bosqicha joriy etilmoqda.

• 
  Transport sathining asosiy vazifasi amaliy dasturlar o’rtasidagi aloqani ta’minlashdan iborat. Transport sathi axborotlar oqimini boshqaradi va ishonchli uzatilishini ta’minlaydi. Buning uchun to’g’ri qabul qilinganlikni tasdiqlovchi mexanizmdan foydalanilgan bo’lib, yo’qolgan yoki xatolik bilan yetib kelgan paketlar qayta uzatiladi.
  

Transport pog’onasining asosiy protokollari:

• 
  TCP Transmission ControlProtocol) ulanishni boshqarish protokoli – amaliy jarayonlar o’rtasida xabarlarni ishonchli uzatishni ta’minlab beradi. Ishonchli yetkazib berishni amalga oshirish uchun mantiqiy bog’lanish, uzatilayotgan ma’lumotlarning to’liqligini nazorat qilish, ma’lumotlarni yetkazib berishni nazorat qilish va uzatilayotgan axborot oqimlarini boshqarishdan foydalanadi;
  
• 
  UDP User DatagramProtocol) foydalanuvchi diagrammalari protokoli – ma’lumotlarni deytagrammali usulda uzatishni ta’minlaydi, tarmoq pog’onasi va amaliy jarayonlar o’rtasida aloqa vazifasini bajaradi.
  
• 
  Amaliy pog’ona OSI modeli pog’onalarining yuqori qismiga mos keladi. Bu bosqichda amaliy pog’onada keng foydalaniluvchi servislar amalga oshirilgan: masofadagi tizimlar o’rtasida fayllarni uzatish protokoli (FTP), masofadagi terminalni emulyasiyalash protokoli (Telnet), elektron pochta protokoli, nomlarga ruxsat etish protokoli (DNS), gipermatnni uzatish protokoli (HTTP), IMAP, POP3, SNMP, SMTP, SSH, LDAP. Amaliy dasturlar pog’onasidagi protokollar foydalanuvchining kompyuterlarida joylashadi.
  
• 
  OSI modeli va kommunikatsion protokollar orasidagi bog’lanishlar
  

Tarmoq sathi protokollari
Tarmoq sathida 2 xil protokol ishlaydi:

• 
  Tarmoq protokollari – tarmoq orqali paketlarni harakatini yo’lga qo’yadi.
  
• 
  Marshrutlash protokollari – marshrutizator tarmoqlararo bog’lanishlar topologiyasi to’g’risida axborot to’playdi.
  

Tarmoq protokoli vazifalariga quyidagilar kiradi:

• 
  Murakkab tarmoqlarning qurilmalari o’rtasidagi paketlar uzatilishi;
  
• 
  Biron bir me’zon asosida paketlarni uzatish uchun eng muqobil marshrutni aniqlash;
  
• 
  Kanal pog’onasi protokollarini moslashtirish (murakkab tarmoq miqiyosida)
  

Tarmoq protokollariga IPv4 va IPv6 protokollari kiradi.
Marshrutlash protokollari
TCP/IP protokollari stekining yo’nalish axborotlari bilan almshishning hamma protokollari adaptiv protokollar sinfiga kiradi. Ular o’z navbatida ikki guruhga bo’lingan, ularning har biri quyidagi algoritmlar turi bilan bog’langan:

•