Robotlar va ularning ahamiyati

ROBOTLAR VA ULARNING AHAMIYATI


Annotatsiya: Robotlar asta-sekin odamlarning professional va shaxsiy hayotiga kirib bormoqda. Mavjud qonunchilik asoslariga duch keladigan muammolar va yangi huquqiy va axloqiy savollar tufayli ular tartibga soluvchi organlarning e’tiborini talab qiladi. Ushbu maqolada robot texnika sohasidagi yangiliklar haqida fikrlar bayon etilgan.
Kalit so‘zlar: Robototexnika, texnologiya, aqlli tartibga solish, mas’uliyatli innovatsiyalar, avtomatik vosita .
Hayot shiddat bilan olgʻa bosmoqda. Kompyuter va robototexnikalar tufayli oʻzgarishlar, kashfiyotlar har kuni sodir boʻlayotir. Yoshlarining mazkur jarayonga muvaffaqiyatli kirib borishi va faol ishtirok etishi bugungi kunning dolzarb talablaridan biridir. Ushbu taraqqiyot yoʻli taʼlim muassasalaridan boshlanadi.
Yaqin-yaqingacha robotlar inson uchun xayoliy kashfiyot bo‘lib tuyular va ularni faqatgina filmlarda tomosha qilish mumkin edi. Ammo texnologiyalar taraqqiyoti tufayli kelajak yaqinlashib kelayotganini anglash mumkin.
"Robot" so'zi chex yozuvchisi KarelChapek va uning ukasi Yozef tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, birinchi marta 1920 yilda Chapekning "RUR» ("Rossum Universal Robots") tomonidan yaratilgan. Sanoat robotlari paydo bo'lishidan oldin robotlar odamga o'xshaydi deb o'ylashgan. Bugungi kunda gumanoid robotlarni android deb atashadi. Robot so'zi (chexcha robot - majburiy bo'lmagan mehnat yoki o'g'ir - qul) - odatda ishlab chiqarish va boshqa odamlar tomonidan ishlab chiqariladigan va ishlab chiqariladigan jarayonlarni ishlab chiqaruvchi avtomatik vositani anglatadi.
Zamonaviy robotlar tashqi ko'rinishi va dizayni jihatidan juda farq qilishi mumkin. Bugungi kunda sanoat korxonalarida tashqi ko'rinishi (texnik yoki iqtisodiy sabablarga ko'ra) "inson" dan uzoq bo'lgan turli xil robotlardan foydalanilmoqda. Bundan tashqari, uni robot yoki operator boshqarishi yoki oldindan o'rnatilgan dastur orqali boshqarishi mumkin.
Zamonaviy robotlarning namunalari - o'zini o'zi boshqaradigan mexanik odamlarning birinchi amaliy qo'llanilishi to'g'risidagi ma'lumotlar ellinistik davrga to'g'ri keladi. O'sha paytda to'rtta oltin suv bilan qoplangan ayollar haykali Faros orolidagi mayoqqa o'rnatildi. Kun davomida ular quyoshda porlaydilar, kechalari esa har doim uzoqdan yaxshi ko'rinish uchun yorqin ranglarda yoritib turiladi. Biroz vaqt o'tgach, ushbu haykallar burilib, signal beradi; tunda ular karnay-surnay chalib, suzuvchilarni qirg'oq bo'yi haqida ogohlantiradilar.
Mavjud va ixtiro qilingan xayoliy robotlar shu qadar ommalashib ketdiki, 2003 yilda Robot Shon-sharaf zali tashkil etildi. Robotlar shon-sharaf zali 2003 yilda AQShning Pitsburg shahridagi Karnegi Mellon shahridagi kompyuter fanlari maktabi tomonidan tashkil etilgan. Robotlar shon-shuhrat zali yaratilishidan maqsad robototexnika rivojlanishiga asos bo'lgan robotlar sohasida erishilgan yutuqlarni va haqiqiy robotlar ishlab chiqarishga ilhom bergan ilmiy fantastikadagi robotlar tasvirlarini abadiylashtirish edi. Robotlar shon-sharaf zaliga kirishni istagan har bir kishi robotlarni qo'shishni tavsiya qilishi mumkin. Uni kiritish to'g'risida qarorni olimlar, yozuvchilar va tadqiqotchilar hakamlar hay'ati qabul qiladi. Birinchi robotlar panteonining vakillari 2003 yil 10 noyabrda Karnegi Ilmiy Markazida (Pitsburg) bo'lib o'tgan tadbirda e'lon qilindi.
Robotlar, asosan, 3 turga boʻlinadi: qatʼiy dastur asosida ishlaydigan Robot, odam (operator) boshqaradigan Robot va sunʼiy intellektli (integralli) Robot Ish bajarish turiga qarab, Robot manipulyatorlar, axborot uzatuvchi Robot, odimlovchi Robot va boshqalarga boʻlinadi. Robotlarning tashqi koʻrinishi ham, hatti-harakatlari ham odamni eslatadi, yaʼni ular antropomorf (odamsimon) mashinalar hisoblanadi va boshqa mashinalardan shu xususiyati bilan farq qiladi. Robotlar texnikasining asosiy 2 yoʻnalishi mavjud: sanoatda ishlatiladigan va favqulodda (ekstremal) sharoitda ishlatiladigan Robotlar texnikasi. Sanoatda ishlatiladigan Robot, Mas, Robotmanipulyatorda „mexanik qoʻllari“ va tashqi boshqarish pulti yoki oʻziga oʻrnatilgan dasturli boshqarish qurilmasi, EHM (kompyuter) boʻladi. Operator robot qoʻllarining harakatini bevosita yoki televizor ekranidan kuzatib boshqaradi. Koʻpincha Robot avtomatik boshqarish tizimi bilan jihozlanadi. Robotmanipulyatorlar, asosan, kishi salomatligi uchun xavfli boʻlgan (ekstremal) sharoitlarda qoʻllaniladi. Robotlar jarayonlarni avtomatlashtirishning eng samarali vositasi hisoblanadi.
Aqlli robotlar nafaqat bizning oilaviy hayotimizda, balki sohada ham katta yordam olib keldi, aqlli robotlarning turli sohalardagi afzalliklariga nazar tashlasin.
Aqlli robotlarni turli sohalarda qo'llash turli xil rollarga ega. Robot texnologiyasining rivojlanishi bilan sobit ob'ektlar va noorganik narsalarga ega sanoat robotlari hayvonlar va o'simliklar kabi murakkab ob'ektlarga ega bo'lgan qishloq xo'jaligi robotlariga aylanmoqda va qishloq xo'jaligi robotlari yoki robotlashtirilgan qishloq xo'jaligi texnikalarining qo'llanilish doirasi asta-sekin kengayib bormoqda. Qishloq xo'jaligi robotini qo'llash nafaqat&# 39 ishlab chiqarishdagi ishchi kuchini almashtirishni kamaytiradi, ishchi kuchi etishmasligi muammosini hal qiladi, balki mehnat unumdorligini yaxshilaydi, qishloq xo'jaligi ishlab chiqarish muhitini yaxshilaydi, pestitsidlar, o'g'itlar va boshqa zararlarning oldini oladi. inson tanasi, ish sifatini yaxshilash. Biroq, sanoat robotlari bilan taqqoslaganda, qishloq xo'jaligi robotlarini tadqiq qilish va ishlab chiqish murakkab muhit va tuzilgan, noaniq va oldindan aytib bo'lmaydigan ishchi ob'ektlar tufayli qiyinroq.
Hozirgi vaqtda qishloq xo'jaligi robotini tadqiq etish va rivojlantirish asosan kultivatsiya, urug'lantirish, sepish, sabzavot payvandlash, ko'chat o'simliklarini ko'chirib o'tkazish, yig'ish, sug'orish, naslchilik va turli xil yordamchi operatsiyalarga qaratilgan. Robot texnologiyasi nafaqat sanoat va qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishida, ilmiy izlanishlarda keng qo'llanilibgina qolmay, balki asta-sekin People' ning kundalik hayotiga ham kirib bordi. Xizmat qiluvchi robot - bu ushbu turdagi robotning umumiy atamasi. Xizmat ko'rsatuvchi robot kech boshlagan bo'lsa-da, lekin dasturning istiqboli juda keng, hozirgi vaqtda asosan tozalash, emizish, navbatchilik, qutqarish, ko'ngil ochish va odamlarni asbob-uskunalarga xizmat ko'rsatish va boshqa holatlarda almashtirishda foydalaniladi.
Xalqaro robototexnika federatsiyasi tomonidan taqdim etiladigan xizmat ko'rsatuvchi robotning dastlabki ta'rifi shundaki, u avtonom yoki yarim avtonom rejimda ishlaydigan va inson hayoti va reabilitatsiyasi uchun xizmat ko'rsatishi mumkin bo'lgan robot yoki jihozlarga texnik xizmat ko'rsatishni amalga oshiradigan robotdir. operatsiya. Aqlli robot va ko'pgina o'xshashliklardan foydalanishda oddiy robot, ammo aqlliligi tufayli u odam o'rniga ba'zi xavfli yoki qiyin ishlarni, vazifalarni va boshqalarni bajarish uchun yanada murakkab ishlarni bajarishi mumkin.
Aqlli robot texnologiyasining kelajagi yanada etuk bo'lib, ular odamlarga yaxshiroq xizmat qilishi mumkin. Sanoat aqlli robot Turli xil dasturlarga muvofiq sanoat aqlli mashinasi odatda payvandlash robotiga, montaj robotiga, bo'yash robotiga, paletli robotga, ishlov berish robotiga va boshqa turlarga bo'linishi mumkin. Aqlli sanoat robotlari sifatida ular ko'p jihatdan an'anaviy robotlardan ustun keladi. Avtomatik payvandlash ishlariga erishish uchun payvandlash robotlari, shu jumladan spotli payvandlash (qarshilik payvandlash) va kamonli payvandlash robotlari qo'llaniladi. Elektron qismlarni yig'ishda ko'proq ishlatiladigan elektr jihozlarini yig'ish roboti. Insonni bo'yash operatsiyasi o'rniga, buzadigan amallar bilan bo'yalgan robot. Paletlash, yuklash va tushirish va boshqarish robotlari buyumlarni bir joydan ikkinchi joyga tezkorlik va aniqlik bilan ko'chirishga mo'ljallangan. Sanoat ishlab chiqarishida robotlarning qo'llanilishi ishlab chiqarish talablarining o'zgarishini qondirish uchun tarkibni yoki ish rejimini osongina va tez o'zgartirishi mumkin. Masalan, payvandlash traektoriyasini o'zgartirish, bo'yoq holatini o'zgartirish, yig'ish qismlarini yoki holatini o'zgartirish va hk. Sanoat ishlab chiqarish liniyalarining moslashuvchanligiga bo'lgan talabning ortishi bilan har xil robotlarga talab tobora kuchayib bormoqda.
Mamlakatimizda kompyuter texnologiyasini oʻrganishga oid darslik va qoʻllanmalar istagancha topiladi. Biroq robototexnika fanini oʻrganish hali yetarli darajada yoʻlga qoʻyilmagan. Holbuki, robototexnikani oʻzlashtirmasdan dunyo taraqqiyotiga qoʻshilib, uning yutuqlariga erishib boʻlmaydi. Shu boisdan ham umumiy oʻrta taʼlim hamda oʻrta maxsus va oliy taʼlim muassasalarida robototexnika alohida dars sifatida oʻqitilishi zamon talabiga aylanib ulgurdi.
Robototexnika darsi oʻziga xos qiziqarli boʻlishi bilan birga maktablarda fizika, matematika, informatika darslarini chuqurroq oʻrganish, yoshlarni chuqur fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish, jamiyat hayotida oʻz oʻrinlarini his etishlari uchun juda katta ahamiyatga ega. Bu esa oʻquvchilarda ushbu darslarga mehrni kuchaytiradi, qiziqishini orttiradi, nazariy bilimlarini amaliyotga tatbiq etishda samarali natijalar beradi va eng asosiysi xalqaro talim tizimi “STEM — (Science, Technology, Engineering and Mathematics)”ni joriy qilinishida oʻz hissasini qoʻshadi.
Innovatsion rivojlanish vazirligi huzuridagi Innovatsion ishlanmalarni joriy etish ilmiy-amaliy markazi tomonidan bu borada bir qator muvaffaqiyatlarga erishilmoqda. Xususan, maktab oʻquvchilarining qishki taʼtil vaqtini mazmunli va foydali oʻtkazish maqsadida “Innocamp” innovatsion oromgohi tashkil etildi. Poytaxtimizda “International Robotics Challenge” — xalqaro robototexnika musobaqasi” oʻtkazildi. Yurtimiz yoshlari Qozogʻiston Respublikasi Petrapvlovsk shahrida boʻlib oʻtgan xalqaro musobaqada “Original robot” nominatsiyasi gʻolibi boʻldi. Ayniqsa, Innovatsion ishlanmalarni joriy etish ilmiy-amaliy markazi bilan Xalqaro robototexnika olimpiadasi qoʻmitasi (“International Robot Olympiad Committee”) oʻzaro anglashuv memorandumi imzolangani ulkan tarixiy voqea boʻldi.
Yurtimizda avtomatizatsiyalashtirilgan texnologiya bozori hali rivojlanish bosqichida. Ayni paytda sanoat robotlariga talab kundan-kun oshib bormoqda. Shu maʼnoda, vazirligimiz bir qator davlatlarning bu boradagi tajribasini chuqur oʻrganib, yurtimiz sanoat robototexnikasi sohasiga keng tatbiq etib kelmoqda. Masalan, Janubiy Koreyaning TEGU sanoat robototexnikasini avtomatlashtirish markazi bilan samarali hamkorlik aloqalari yoʻlga qoʻyilgan. Hozirgi paytda Janubiy koreyalik doʻstlarimiz Oʻzbekistonda texno-park tashkil qilishga qiziqish bildirmoqda.
Shuni qayd etish lozimki, robototexnika fanini taʼlim tizimiga izchillik bilan joriy etish kelajakda yoshlarning zamon talablariga mos fikrlash doirasining shakllanishiga zamin yaratadi. Qolaversa, nafaqat robototexnika sohasida balki iqtisodiyotning boshqa turli tizimlari rivojlanishiga turtki boʻladi.
Xulosa qilib aytganda, robot haqida uzoq o'ylash mumkin, hatto u haqida qisqacha o'ylab ko'rsak ham, bu juda ko'p joyni egallaydi. Ishonch bilan aytish mumkinki, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining jadal rivojlanishi bilan har birimiz tez orada o'zimizning aqlli robotimizga ega bo'lishimiz mumkin. Axir, mobil qurilmalar uchun eng mashhur operatsion tizim, Android.
ADABIYOTLAR:
1. Султанов, Р. О., & Юсупов, М.Р.(2020). Таълимда математика фанини ўқитишдаги муаммолар ва уларнинг ечимида ахборот коммуникация технологияларининг аҳамияти. ЎзМУ ХАБАРЛАРИ ВЕСТНИК НУУз.2(1/2/1), 144-147
2. Султанов, Р. О.(2020). Idea блокли шифрлаш алгоритмини такомиллаштириш методлари. Academic Research in Educational Sciences. 1(3), 397-404
3. E. R. Kamolov, S. M. Raximov, R. O. Sultanov, M. A. Maxmudov, Innovative method of developing creative thinking of students. "Экономика и социум" №1(80) 2021