Rus fortepiano məktəbinin görkəmli nümayəndələri. Anton Rubinşteyn

Moskva konservatoriyası:

Tatyana Petrovna Nikolayeva-ötən yüzilliyin Rus musiqi mədəniyyətinin ən

parlaq isimlərindən biridir. Parlaq pianist,istedadlı müəllim,bəstəkar və s..

Nikolayeva 1924-cü il 4 may Rusiyanın Bejiç şəhərində dünyaya dünyaya

gəlmişdir.

Tatyana Nikolayeva artıq üç yaşından etibarən fortepianoda ifa etməyə başlayır.

Moskva şəhərinə gələn on üç yaşlı Tatyana Nikolayeva öz qeyri-adi bacarığı ilə

Aleksandr Borisoviç Qoldenveyzeri heyrətləndirir və həmişəlik onun ən sevimli

tələbəsinə çevrilir. Qoldenveyzerin adını o həmişə böyük sevgi

ilə bu cür dilə gətirirdi. Öz müsahibələrinin birində sevimli müəllimini

xatırlayıb onun haqqında belə söyləmişdi:“o mənə

təkcə fortepianoda ifa etməyi deyil,necə yaşamağı,həyata

müxtəlif tərəflərdən baxmağı öyrədib”.Qoldenveyzerin sinfində təhsil alarkən

artıq Nikolayevanın bir çox ifaçı keyfiyyətləri-təbiiliyi və sadəliyi,ideal ritm

hakimiyyəti,melodik ifadəliliyi və daxili azadlığı üzə çıxmışdır. Daha sonra isə yaradıcılıq zirvəsi dövrü başlayır. 1945-ci ildə

Skryabinin vəfatının 30 illiyinə həsr olunmuş filarmoniya konkursunda

birincilik qazanır. 1947-ci ildə isə Praqada keçirilən gənclərin Birinci

Ümumdünya festivalında ikinci yerə layiq görülür. Məhz elə həmin

ildə də Nikolayeva Moskva konservatoriyasının fortepiano fakultəsini

əlaçılıq ilə bitirir. 1950-ci ildə isə SSRİ Dövlət mükafatına layiq

görülən və diplom işi olan fortepiano ilə orkestr üçün bəstələdiyi “1-ci

konsert” ilə bəstəkarlıq fakultəsini bitirir. Elə 40-cı illərdən etibarən

Nikolayevanın yaradıcılığında konsert marafonu başlayır. O

konservatoriyanın Kiçik zalında ifa etdiyi ilk solo konsertlərində

Moskva publikasını heyrətləndirməyi bacarır.

İfaçının ən uğurlu başlanğıcı 1950-ci ildə Leypsiq şəhərində keçirilən

1-ci Beynəlxalq İ.S.Bax konkursunda birincilik qazanması oldu. Daha

gənc pianist hesab olunan Nikolayeva hər kəsə sensasiya yaşatdı.

Bunun səbəbi isə o idi ki,ifaçı öz ifası üçün münsiflərin qarşısına Baxın“y.t.k”-nın bütün 48 prelüd və fuqasını seçim olaraq təqdim etdi.

Alman musiqi pressası dərhal onu “Fuqanın Şəhzadəsi”

adlandırdı.Birincilik və qızıl medala layiq görülməklə yanaşı,Bax

konkursunda münsif kimi çıxış edən D.D.Şostakoviçlə tanışlıq da

ifaçının həyatında mühüm rol oynadı. Bu uzun müddətli dostluğa

Nikolayeva ömrünün sonuna qədər böyük dəyər verdi. O,Şostakoviçin

konkursdan dərhal sonra bəstələdiyi “24 prelüd və fuqa”-sının ilk

ifaçısı oldu,öz ifasını plastinkalara yazdırdı və bütün dünyaya dinlətdi.

Bu əzəmətli musiqi onun həyatının son dəqiqələrinə qədər onu

müşayət etmiş oldu.

50-ci illərin başlanğıcında onun Avropa,Asiya,Latın Amerikası,Avstraliya

və Yeni Zellandiyaya ilk böyük səyahətləri başlayır. Tamamilə o dövrün sovet artistləri bu barədə yalnız xəyal edə bilərdilər. O demək olar ki,müxtəlif

ölkələrdən olan və öz dövrünün ən istedadlı və məhşur dirijorları ilə bir səhnədə

çıxış etmişdi.

Öz repertuar zənginliyinə görə pianistə rəqib olmayıb. Bununla o hətta

Anton Rubinşteynlə belə yarışa bilərdi. O ildən-ilə daha da çox musiqi

ifa edirdi və demək olar ki,Baxın bütün klavir əsərlərini,Bethovenin 32

sonatasını,onun variasiya və konsertlərini,Şumanın silsilələrini,

Şubertin əksər əsərlərini, Çaykovski, Raxmaninov, Şopen, List,Brams,

Debüssi,Ravel, Skryabin,Metner,Prokofyev və Şostakoviçin bütün

əsərlərini ifa edirdi.

Çox qəribədir ki,bu qədər böyük əsər repertuarını tək pianist öz bioqrafiyasına

necə sığdıra bilib. Öz əsər səsyazmaları zamanı pianistə belə bir sualla müraciət

edirlər ki,o necə bu qədər böyük repertuara malikdir. Nikolayeva isə cavabında

bildirir ki: “Bartokun 2-ci konsertindən başqa bütün dünya fortepiano

ədəbiyyatı”.

Bununla yanaşı Nikolayeva öz repertuarını zənginləşdirməyə davam

edirdi. Bir çox bəstəkarlar öz bəstələdikləri əsərləri ifa etməsi üçün ona müraciət edirdilər.Nikolayeva çox qısa bir zaman ərzində o əsərləri etirazsız

öyrənib ifa edirdi. Bu Qolubevin,Kryukovun,Eşpanın və digər bəstəkarların

konsertləri idi. Stravinski Rusiyaya gəldiyi zaman böyük bir həyəcan baş

qaldırır. Çünki o zamanlar bəstəkarın əsərləri publikaya tanış deyildi və bir

neçə gün ərzində onun fortepiano və orkestr üçün yazılmış “Kapriççio”sunu ifa

etmək lazım idi. Demək olar ki sovet dövrünün bütün məhşurlarına təklif

olundu və onların hamısı bu işdən imtina etdilər. Təkcə Tatyana Nikolayevadan

başqa. Stravinskinin ozü Nikolayevanın bu cür inamlı və etibarlı hərəkətindən

heyrətlənmişdi. Bütün bu tərifləri ifaçı sakit bir şəkildə qəbul edirdi və heç bir

zaman qürurlanmırdı. Nikolayeva mükəmməl bir musiqiçi olduğu qədər də

gözəl insan idi. Hər kəs onu sadəliyinə görə sevirdi və böyük dəyər verirdi. O

işçiləri ilə olduqca mehriban və səmimi idi. Hətta digər ifaçıların səs

yazmalarını dinləməkdən böyük bir zövq alırdı.

Nikolayevanın həyat və yaradıcılığında ən önəmli məqamlardan biri də Moskva

konservatoriyasında pedaqoq kimi çalışmağı ilə bağlıdır. Bu təhsil ocağında o

bütün qüvvəsi ilə çalışırdı. Baxmayaraq ki,özünün olduqca sürətli ifaçılıq

həyatı var idi,onun xarici səfərlərdən dönərkən etdiyi ən birinci iş dərs otağına

gəlməyi idi. Qoldenveyzer kimi o da,tək pedaqoq deyil,sözün əsl mənasında

çox mükəmməl müəllim idi. O öz tələbələrini təkcə gözəl və prfessional

musiqiçi kimi deyil,həm də gözəl və geniş düşüncəli bir insan kimi tərbiyə

edirdi. Tatyana Nikloayeva öz şagirdləri ilə bir səhnəni bölüşməyi sevirdi və

ansambl yoldaşı kimi onları müşayət edirdi.

Bununla o,şagirdləri və özü arasında qırılmaz bir bağlılıq yaradırdı ki,bu da bir

pedaqoq üçün ən yüksək dəyərdi. Onun tələbələrindən olan S.Senkov

M.Petuxov ,A.Şmitov,M.Yevseyeva,sonralar N.Luqanskiy- Baxın

əsərlərinin ifasında daimi tərəf müqabili idi.

1975-1976-cı illərdə professor Nikolayeva Moskva konservatoriyasının

tələbələri olan M.Petuxov,S.Senkov və M.Yevseyeva ilə birlikdə Moskvada ilk

dəfə olaraq İ.S.Baxın bir,iki,üç və dörd fortepiano ilə orkestr üçün yazılmış 12

klavir konsertindən ibarət olan silsiləni ifa edir.

Nikolayeva “Baxın bütün əsərləri”ni ifa edirdi. Qeyd etmək də lazımdır ki,onun

ifaçılıq yaradıcılığına dönüb baxdıqda görmək olar ki o,demək olar ki bütün

fortepiano əsərlərini ifa edib. Olduqca qeyri-adi yaddaşa sahib olan ifaçı,özü

üçün yeni əsərləri olduqca tez bir zamanda öyrənib ifa edir. Buna misal olaraq

onun yaradıcılıq həyatı ərzində 50-dən çox fortepiano ilə orkestr üçün olan

konsert ifalarını göstərmək olar. O,Çaykovskinin 1-ci konsertini ifa etməklə

kifayətlənmir,2-ci konsert və hətta Konsert fantaziyasını da ifa edir.

Nikolayeva deyirdi: “Mənim daxilimdə həmişə yeni əsərləri öyrənmək həvəsi

var. Mən istəyirəm ki,bizim ifaçılar aktiv olsunlar və sovet bəstəkarlarının yeni

əsərlərini öyrənsinlər”. Və artistin bu sözləri heç də hədər deyil. S.Prokofyev və

D.Şostakoviçin əsərlərini ifa etməklə yanaşı,o həm də E.Qolubevin

konsertlərinin ilk ifaçısı olmuşdur. Eyni zamanda da Q.Popovun da bir çox

pyeslərini səsləndirmişdi. Təbii ki proqramına o öz əsərlərini də daxil edir. Öz

sevimli aləti üçün bəstələdiyi fortepiano üçün iki konsert,polifonik triadalar və

digər solo pyeslər onun ifa etdiyi əsərlər sırasında olur. Lakin bunlarla heç də

kifayətlənməyən Nikolayeva baxın “Fuqa incəsənəti”ni və S.Prokofyevin

olduqca məhşur olan simfonik nağıl “Petya və canavar”ı fortepiano üçün

işləyir,violonçel ifaçısı M.Xomiçer ilə birgə sonata dueti kimi çıxış edir.

Bütün bunlarla yanaşı Nikolayevanın sevimli bəstəkarlarından biri də

L.V.Bethoven idi. O, Bethovenin 32 sonatısının hamısını ifa etmişdi.

Bu cür silsiləli formada ifa etmək artıq pianist üçün səciyyəvi xarakter almışdı.

Onun interpretasiyasında D.Şostakoviçin 24 prelüd və fuqası,Şopenin 24

prlüdü,həmçinin Şuman,Raxmaninov,Şopen,Skryabin,Şostakoviçin xatirəsinə

həsr olunmuş çoxsilsiləli konsertlər dəfələrlə ifa olunmuşdu. Onu da qeyd

etmək lazımdır ki,daima Şuman yaradıcılığıma müraciət etdiyin görə 1971-ci

ildə Nikolayevanı Beynəlxalq R.Şuman mükafatı ilə təltif edirlər.

1959-cu ildən çalışdığı Moskva konservatoriyası ilə yanaşı,o, Bonnda,

Varşavada,Veymarda və digər Avropa ölkələrində pianist seminarları keçirirdi.

Lakin qərbdəki məhşurluğu ifaçının yaradıcılığının son dövrünə təsadüf etdi.Sovet kommunist rejiminin dağılmasından sonra Nikolayeva Avropa,

Amerikada bir neçə konsert proqramı ilə çıxış edir və böyük müvəffəqiyyət

qazanır. Onun üçüncü səs yazması olan D.Şostakoviçin “24 prelüd və fuqa”sı

1991-ci ildə Tatyana Petrovnaya “Qremmi” mükafatı qazandırır.

Musiqi hərtərəfli onun həyatını əhatə edirdi. Bu cür aktiv yaradıcılıq

həyatı,ifaçılıq məharəti sözsüz ki onun musiqiyə olan sevgisi ilə bağlıdır.

Müsahibələrinin birində ona belə bir sualla müraciət etmişdilər: “ Siz bu qədər

konsertlərdə çıxış edirsiz,səs yazmalar edirsiz,müxtəlif konkurslarda münsif

kimi çıxış edirsiz,sizin olduqca böyük sinfiniz var...Bəs siz yorulmursuz?”,

Nikolayeva cavabında deyir: “ Mən anlaya bilmirəm,musiqidən necə yorulmaq

olar?”.

O həyatdan əsl artistə arzu olunacax bir şəkildə getdi. 1993-cü ildə

San- Fransiskoda sonuncu konsertini vermək üçün səhnəyə çıxır. O,öz sevimli

bəstəkarı olan Şostakoviçin “b-moll” fuqa silsiləsini ifa edən zaman özünü pis

hiss edir və böyük bir jest edib royalın qapağını bağlayaraq səhnəni yarımçıq

tərk edir. Beyninə qan sızması nəticəsində 9 gün sonra, 22 noyabr 1993-cü ildə

vəfat edir və Moskvada Novodeviçye qəbristanlığında dəfn edilir.

SSRİ Xalq artisti olan Tatyana Nikolayeva Petrovna illər keçməyinə

baxmayaraq hələ də hər kəsin qəlbində yaşayır və gələcək nəsillər üçün Rus

musiqi incəsənətinə öz tövhəsin verir.