S d a d a y e V p a r a z I t o L o g I y a

solida) ning h ayot sikli:
a -a s o siy x o 'ja y in ; l a - u r g ‘o c h i v a
e rk a k p a ra z itla rn in g k o p u ly a ts iy a s i; 1 b- 
Sh. m a n s o n in in g tu x u m i; 2 -m ira ts id iy ; 
b -riv o jla n is h sik li n a m u n a s i; 3 -P la n o r- 
b is u r u g 'ig a m a n s u b m o llu s k a ; 3 a -b i- 
rin c h i y o sh d a g i s p o ro tsista ; 3 b -ik k in c h i 
y o s h d a g i sp o ro tsista ; 4 -s e rk a riy .
b
Serkariy asosiy xo'jayinga, y a ’ni odamga cho'milish paytida yoki serkariylar 
mavjud bo'lgan botqoqliklarda ishlayotganda (sholipoyada) serkariylar stileti yor- 
damida xo'jayini terisini teshib, qon aylathsh sistemasiga o'tadi va butun organizm 
bo'ylab migratsiyalanadi. Parazit 4 3 -5 5 kundan keyin jinsiy voyaga yetib, tuxum 
q o 'y a boshlaydi. Shistosomalar keltirib chiqaradigan kasallik shistosomoz deyi- 
ladi. Jahon sog'liqni saqlash tashkilotining m a ’lumotlariga qaraganda, yer yuzida 
700 mln. dan ortiq odam shistosomoz kasalligidan azob chekadi.
Odamlarda, asosan Schistosoma mansoni, Schistosoma haematobium, Schisto­
soma japonicum turlari ko'proq parazitlik qiladi. Braziliyada shistosoma mansoni 
turi bilan 4 mln. dan ortiq kishi, Misr 
va 
boshqa arab mamlakatlarida Shistosoma 
gcmatoibium tu n 
b i la n
16 mln. kishi kasallangan. Braziliyada 5 0 -7 0 % aholi ichak 
shistosomczi biian kasallangan. Misrda b a’zi qishloqlarda aholining 60 -95 % 
u s h b u
kasallik 
bilan 
zararlangan. Shistosomalar bemoriar tanasida 5 -1 0 yilgacha 
p a r a zi t l i k qiladi.
Shistosomalar odamlarning qovuq, buyiak va siydik nayining devorini jaro- 
hatlashi tufayli siydik bilan birga qon ham ajraladi. Zararlangan organlarning
61

---

yallig‘lanishi va parazit tuxumlari atrofida fosforli tuzlaming to'planishi tufayli 
qovuqda tosh hosil b o iis h ig a olib kelishi mumkin. Bu parazitlar bilan kasallan­
gan odamlarga ambilgar, antiomalin, miratsil-D, ginanton, metrifonat kabi dorilar 
q o ‘llaniladi. Chorva mollarining ichak, jigar, oshqozon osti bezi kabi organlari qon 
tomirlarida parazitlik qiladigan qon ikki so'rg'ichlilardan yana biri Oriyentobilgar- 
siyadir (Orientobilharzia turkestanica, 22-rasm).