S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Xavfsiz viruslar -
tizimda mavjudligi turli taassurot (ovoz, 
video) bilan bog‘liq viruslar, bo‘sh xotirani kamaytirsa-da, dastur va 
ma’lumotlarga ziyon yetkazmaydi.
Xavfli viruslar -
kompyuter ishlashida jiddiy nuqsonlarga sa- 
bab bo‘luvchi viruslar. Natijada dastur va ma’lumotlar buzilishi 
mumkin.
Juda xavfli viruslar -
dastur va ma’lumotlami buzilishiga 
hamda kompyuter ishlashiga, zarur axborotni o‘chirilishiga bevosita 
olib keluvchi, muolajalari oldindan ishlash algoritmlariga joylangan 
viruslar.
Boshqarishni vims dastur - eltuvchisiga o ‘tkazish.
Ta’kidlash 
lozimki, viruslar buzuvchilar va buzmaydiganlarga bo‘linadi.
Buzuvchi viruslar
dasturlar zaharlanganida ulaming ishga layo- 
qatligini saqlash xususida qayg‘urmaydilar, shu sababli ularga ush­
bu bosqichning ma’nosi yo‘q.
Buzmaydigan viruslar
uchun ushbu bosqich xotirada dastumi 
korrekt ishlanishi shart bo‘lgan ko‘rinishda tiklash va boshqarishni 
virus dastur-eltuvchisiga o‘tkazish bilan bog‘liq.
Zarar keltiruvchi dasturlarning boshqa xillaru
Viruslardan 
tashqari, zarar keltiruvchi dasturlarning quyidagi xillari mavjud:
176

---

- troyan dasturlari;
- mantiqiy bombalar;
- masofadagi kompyuterlami yashirincha ma’murlovchi xaker 
utilitalari;
- Intemetdan va boshqa konfxdensial axborotdan foydalanish 
parollarini o‘g‘rilovchi dasturlar.
Ular orasida aniq chegara yo‘q: troyan dasturlari tarkibida vi­
ruslar bo‘lishi, viruslarga mantiqiy bombalar joylashtirilishi mum- 
kin va h.
Troyan dasturlar
o‘zlari ko‘paymaydi va tarqatilmaydi. Tash- 
qaridan troyan dasturlar mutlaqo beozor ko‘rinadi, hatto foydali 
funksiyalarni tavsiya etadi. Ammo foydalanuvchi bunday dastumi 
kompyuteriga yuklab, ishga tushirsa, dastur bildirmay zarar kelti- 
ruvchi funksiyalarni bajarishi mumkin. Ko‘pincha troyan dasturlar 
viruslarni dastlabki tarqatishda, Internet orqali masofadagi kompyu- 
terdan foydalanishda, ma’lumotlami o‘g‘rilashda yoki ulami yo‘q 
qilishda ishlatiladi.