Samarkand History of the Samarkand

• Samarqand tarixi

Samarqand Markaziy Osiyodagi eng qadimiy aholi yashaydigan shaharlardan biri boʻlib, Xitoy va Yevropa oʻrtasidagi savdo yoʻlida joylashganligi sababli gullab-yashnamoqda. Qachon tashkil etilganligi haqida to'g'ridan-to'g'ri dalillar yo'q. Samarqand arxeologiya instituti tadqiqotchilari shaharning barpo etilishini miloddan avvalgi 8—7-asrlar deb hisoblashadi.

Shahar chegaralarida (Syob va shahar oʻrtasida) hamda shahar atrofidagi hududlarda (Xoʻjamazgil, Sazagʻon) olib borilgan arxeologik qazishmalarda yuqori paleolit davriga oid 40 000 yillik inson faoliyatiga oid dalillar topildi. Sazagʻon-1, Zamichatosh, Oxaliq chekkasida mezolit davri (miloddan avvalgi 12—7-ming yilliklar) arxeologik yodgorliklari guruhi topilgan. Shahar va uning chekka hududlarini suv bilan taʼminlovchi Syob va Dargʻom kanallari miloddan avvalgi 7—5-asrlarda (ilk temir davri) paydo boʻlgan.

Samarqand ilk davrlardanoq So‘g‘d sivilizatsiyasining asosiy markazlaridan biri bo‘lgan. Forsning Ahamoniylar sulolasi davrida shahar So‘g‘d satrapligining poytaxtiga aylangan edi.

• Samarqandning diqqatga sazovor joylari

Samarqand - O'zbekistonning shon-shuhratiga so'zsiz da'vosi. Bu muhtasham shahar o'zining gullagan davrida Sharqiy Turkiyadan Hindistongacha Osiyo bo'ylab cho'zilgan qudratli Temuriylar imperiyasining poytaxti sifatida o'zining o'tmishdagi ulug'vorligi bilan yopilgan. Shahar karvon savdogarlari, ziyolilar va islom ulamolari uchun boshpana boʻlgan, bu meros hozirgacha Samarqandga maʼlum boʻlgan hunarmandchilik, diniy maktablar va rasadxonada saqlanib qolgan.

Biz sizni ushbu madaniyatlar chorrahasiga taklif qilamiz, bu erda tarix va afsonalar deyarli har bir saytda sehrli tarzda bir-biriga bog'langan. Samarqanddagi ushbu diqqatga sazovor joylar va diqqatga sazovor joylarning har biri o'ziga xos narsalarni taklif qiladi:

• Registon maydoni, Samarqandning gavhari, Registon maydoni bir vaqtlar Tamerlanning mashhur poytaxtining markaziy maydoni bo'lib xizmat qilgan. XV-XVII asrlarga oid ehtiyotkorlik bilan qayta tiklangan ushbu ansambl hozirda YUNESKO saytida va O‘zbekistonning eng mashhur diqqatga sazovor joyi hisoblanadi. Uning uchta muhtasham yodgorliklari - Ulug'bek madrasasi, Sher-Dor madrasasi va Tilla-kori madrasasi - ularning atrofidagi hamma narsani mitti va gipnozga o'xshash usul ko'pchilikni hayratga soladigan ziyoratchilarning nigohini ushlab turadi.

• Gur-Amir maqbarasi Samarqandning hayratlanarli go'zalligi ortidagi qo'rqinchli bosqinchi va yetakchi Temurlan (mahalliy xalq orasida Amir Temur nomi bilan mashhur) ba'zi saroylarga teng keladigan maqbarada dafn etilgan. Gur-Emir o'zining turkuaz gumbazi, sirlangan g'ishtlari va hashamatli marmar dizayni bilan Toj Mahalning loyihasi bo'lib xizmat qilgan va hozirda O'zbekistonning eng taniqli diqqatga sazovor joylaridan biri hisoblanadi. Qizig‘i shundaki, Tamerlan Gur-amirda, hatto Samarqandda ham dafn etilishini niyat qilmagan, ammo kutilmagan hodisalardan so‘ng u poytaxtda bir qancha yaqin qarindoshlari va ustozi bilan birga dafn etilgan.

• Bibixonim masjidi XV asr boshlarida qurilgan dunyodagi eng katta masjidlardan biri bo‘lgan Bibixonim masjidi Amir Temur Hindistonni zabt etganidan so‘ng g‘alabalar pallasida qurilgan. Qaysi hisob-kitoblarga ko‘ra, eng zamonaviy qurilish Temurning sevimli rafiqasi Bibixonimga bag‘ishlangan yoki malika tomonidan eri jangdan qaytganida kutilmagan sovg‘a sifatida qurilgan. Qanday bo'lmasin, arxitektorlar o'lchamlari bo'yicha strukturaviy yaxlitlikni buzdilar va bino bir necha yil ichida qulab tusha boshladi. Mo''jizaviy tarzda, Bibixonim yaqinda amalga oshirilgan keng ko'lamli ta'mirlar O'zbekistonning eng mashhur diqqatga sazovor joylaridan biri bo'lgan bu dahshatli go'zallikni barqarorlashtirishga yordam bergunga qadar qisman buzilmagan.

• Siyob bozori Tamerlanning tarixiy imperiyasidan chiqib, zamonaviy Samarqandga qadam qo‘yishga tayyor bo‘lsangiz, Bibixonim masjidi yonida joylashgan jonli Siyob bozoridan uzoqroqqa qaramang. Yaltiroq matolar, ko‘zni qamashtiruvchi suvenirlar, mavsumiy mevalar rang-barang bo‘lgan qator-qator yo‘laklar ko‘z ziyofatiga aylangan bo‘lsa, Samarqandning mashhur nonining hidi, sotuvchilarning o‘z mahsulotidan tatib ko‘rishga ko‘tarinki da’vatlari esa o‘zgacha bir ziyofat bo‘ladi. ko'p sayohatchilar uchun vasvasa.

• Shaxi-Zinda (Tirik podshoh)ning yaltirab turgan jozibali yo'lagi ko'plab O'zbekiston sayohatchilarining sevimli joyidir. Uning katta markaziy zinapoyasining har ikki tomonida minglab rang-barang koshinlar bilan bezatilgan 20 ga yaqin binolar va qirollik va diniy buyuklarning qabrlari joylashgan. Qabrlar 11—15-asrlarda asta-sekin qurilgan, ammo ularning har birining asosiy tuzilishi deyarli bir xil boʻlib, saytga ajoyib, bir xil koʻrinish bergan. Ko'k va yashil mayolika dengizida zinapoyadan ko'tarilayotganda vizual effekt ajoyib emas. Ko'pgina qabrlar ta'mirlangan, boshqalari esa o'zlarining asl jabhalari elementlarini saqlab qolgan va ularning barchasi o'ziga xos go'zaldir. Rasmlar uchun ajoyib joy, ayniqsa ertalab, bu joyni muqaddas deb biladigan ko'plab mahalliy diniy sayyohlarni yodda tuting.

• Ulug'bek rasadxonasi Ulug'bek merosi Samarqandda Tamerlanning o'zi kabi deyarli keng tarqalgan. Astronomiya sohasidagi faoliyati bilan mashhur Tamerlanning nabirasi Ulugbek oʻrta asrlarda Oʻrta Osiyoda eng yirik rasadxona qurgan va oʻz davrining eng buyuk astronomlaridan biri sifatida tan olingan. Uch qavatli rasadxonaning katta qismi ancha oldin vayron bo‘lgan bo‘lsa-da, uning katta er osti yoyi Ulug‘bekning ilm-fanga qo‘shgan ulkan hissasining guvohi sifatida saqlanib qolgan.