Samarqand davlat universiteti gulsum tagiyeva, hayriniso husanova oila va gender

Harakatlar 
strategiyasida 
xotin-qizlarning 
va 
kollej 
bitiruvchilarining bandligini ta‘minlash, ularni tadbirkorlikka jalb qilish, 
tadbirkor ayollarni qo‗llab-quvvatlash maqsadida: 

«Mahallaning eng namunali tadbirkor ayoli» tanlovining 
mahallalararo va tuman (shahar) bosqichlarini o‗tkazish; 

«Tadbirkor qizning eng yaxshi loyihasi – 2017» respublika 
tanlovini o‗tkazish; 

Qo‗rg‗ontepa, Olot, Paxtakor, Dehqonobod, Koson, Nurota, 
Uzun va Qo‗shko‗pir tumanlarida ayollarni kasbga o‗qitish va qayta 
tayyorlash kurslarini tashkil etish; 

pedagogik ma‘lumotga ega bo‗lgan, biroq bola parvarishlash 
munosabati 
bilan 
vaqtincha 
ishlamayotgan 
ayollarga 
oilaviy 
maktabgacha ta‘lim tarbiyachisi sifatida kasanachilik faoliyati tashkil 
etish. 

---

239 
Bu tadbirlarning amalga oshirilishi xotin-qizlarda va kasb-hunar 
kollejlarining 
bitiruvchi 
qizlarida 
tadbirkorlik 
ko‗nikmalari 
shakllantiradi, ularning huquqiy va iqtisodiy bilimlarini oshiradi. 
O‗zbekiston Respublikasi Prezidenti SHavkat Mirziyoev 2018 yil 
7 fevral kuni xotin-qizlarni har tomonlama qo‗llab-quvvatlash va oila 
institutini mustahkamlash masalalariga bag‗ishlangan yig‗ilishda 
mamlakatimizda xotin-qizlarning huquq va manfaatlarini ta‘minlash 
iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy faolligini oshirish davlat siyosatining 
ustuvor yo‗nalishlaridan biri ekanligini alohida ta‘kidladilar.
Ushbu ma‘ruzada o‗tgan yillarda bu borada muayyan ishlar amalga 
oshirilgan bo‗lsa-da biroq shu paytgacha xotin-qizlar manfaatlarini 
ro‗yobga chiqarish bo‗yicha samarali mexanizm yaratilmaganligi qayd 
etildi.
Xotin-qizlar qo‗mitasi, mahalla va boshqa jamoat tashkilotlari 
yillar maboynida faqatgina turli tadbirlar va yig‗ilishlar o‗tkazish bilan 
cheklanib, ijtimoiy vaziyati og‗ir oilalar, ayollar va yosh qizlarga 
chinakam yordam berish bo‗yicha samarali faoliyat olib bormagan. 
Buning oqibatida joylarda ko‗plab masalalar to‗planib qolgan, ularning 
echimi bo‗yicha aniq manzilli ishlar amalga oshirilmagan.
O‗tgan yil jamoatchilik nazorati guruhlari tashkil etilib, xotin-
qizlar hayotidagi muammolar o‗rganildi. 2017 yil jami 5 mln.dan ortiq 
xonadonga kirib borildi. Oilalar tomonidan ko‗tarilgan masalalarni hal 
etish choralari ko‗rildi. Jumladan, 22 ming oilani ajralib ketishini oldi 
olindi. 36 ming xotin-qiz ishga joylashtirildi. 14,5 ming yurtdoshimiz 
imtiyozli kredit olishda yordam berildi. O‗zbekiston Respublikasi 
Prezidentining 2018 yil 2 fevraldagi ―Xotin-qizlarni qo‗llab-quvvatlash 
va oila institutini mustahkamlash sohasidagi faoliyatni tubdan 
takomillashtirish chora-tadbirlari to‗g‗risida‖gi farmoni shu maqsadda 
qabul qilindi.
Farmonga ko‗ra, O‗zbekiston xotin-qizlar qo‗mitasi raisi va uning 
hududiy bo‗linmalari rahbarlari, eng avvalo, quyidagilar uchun shaxsan 
javobgar etib belgilanmoqda: 
- 
Joylarda og‗ir hayotiy vaziyatga tushib qolgan xotin-qizlarni, 
shu jumladan, nogironligi bo‗lgan ayollarni o‗z vaqtida aniqlash, ular 

---

240 
bilan yakka tartibda hamda aniq maqsadga yo‗naltirilgan ishlarni olib 
borish, manzilli qo‗llab-quvvatlash; 
- xotin-qizlar bandligini ta‘minlash, ular o‗rtasida oilaviy va 
xususiy tadbirkorlikni, hunarmandchilikni rivojlantirish bo‗yicha amaliy 
chora-tadbirlarni amalga oshirish; 
- huquqni muhofaza qiluvchi organlar, fuqarolarning o‗zini o‗zi 
boshqarish organlari va boshqa tashkilotlar bilan birgalikda xotin-qizlar 
o‗rtasida huquqbuzarliklar va jinoyatchilik profilaktikasini samarali 
tashkil etish, shu jumladan, ularning huquqiy madaniyatini oshirish va 
ma‘naviy-axloqiy qadriyatlarni mustahkamlash.
Farmonga binoan 2018 yil 1 apreldan fuqarolar yig‗inlarining diniy 
ma‘rifat va ma‘naviy-axloqiy tarbiya masalalari bo‗yicha maslahatchisi 
lavozimi o‗rniga tegishli shtat birliklarini tuman(shahar) xotin-qizlar 
qo‗mitalari tuzilmalariga o‗tkazgan va mahalliy byudjet mablag‗lari 
hisobidan moliyalashtirish tartibini saqlagan holda xotin-qizlar bilan 
ishlash va oilalarda ma‘naviy-axloqiy qadriyatlarni mustahkamlash 
bo‗yicha mutaxassis lavozimi joriy etilmoqda. Bunday mutaxassislar har 
bir mahallada bittadan, oilalar soni 2000 tadan ko‗p bo‗lgan 
mahallalarda ikkitadan joriy etiladi.
Sababi, ushbu sohada amaldagi ishlar chuqur tahlil etilganda xotin-
qizlar qo‗mitalari faoliyati qoniqarsiz ekani, og‗ir ijtimoiy vaziyatga 
tushib qolgan ayollarga ko‗mak berish, erta nikohlar, ajralishlar va 
ayollar jinoyatchiligining oldini olishga etarlicha e‘tibor berilmaganligi 
ma‘lum bo‗ldi.
Vazirlar Mahkamasi huzurida ―Oila‖ ilmiy-amaliy markazi va 
uning hududiy bo‗linmalari tashkil etilib, aniq vazifalari, maqomi 
belgilab berildi.
Fuqarolik holatlari dalolatnomalarini yozish organi faoliyatini 
muvofiqlashtirish tuman hokimi o‗rinbosari – xotin-qizlar qo‗mitasi raisi 
zimmasiga yuklatildi. Bu bilan xotin-qizlar masalalari bo‗yicha hokim 
o‗rinbosarlari va Respublika qo‗mitasining imkoniyatlari va ta‘siri 
kuchaytirildi.
Onalar va go‗daklar o‗limi qayd etilayotganligi, nogiron bolalar 
tug‗ilayotganligi – xotin-qizlarning reproduktiv salomatligini ta‘minlash 

---

241 
bo‗yicha ishlar mutlaqo qoniqarsiz ekanligini ko‗rsatmoqda. Har yili 95 
foiz homilador ayollar perinatal skrining tekshiruvchidan o‗tkazilsa-da, 
natijasi amalda sezlimayapti. SHu bois, oilaviy poliklinikalar va qishloq 
vrachlik punktlarida ―ayollar maslahatxonalari‖ tashkil etilishi 
belgilandi. Sababi, birgina 2014 yilda xavfli o‗sma kasalliklariga 
chalinish ayollarda 2,1% erkaklarda 1,5% ni tashkil etgan bo‗lsa, 2015 
yilda bu ko‗rsatkichda o‗sish tendensiyasi kuzatildi (ayollarda 2,4%, 
erkaklarda 1,7%
1
).
Og‗ir hayotiy vaziyatga tushib qolgan va nogiron xotin-qizlarning 
manzilli ro‗yxati shakllantirilib, ular bilan yakka tartibda ishlash tizimi 
joriy etildi.
―Oila‖ markazi va Xotin-qizlar qo‗mitasi tomonidan Oila 
institutini mustahkamlash konsepsiyasi loyihasi ishlab chiqildi.
Sudlar tomonidan qaror qabul qilinayotganda, birinchi navbatda, 
ajralishlarning oldini olish, mazkur jarayonda ayollar va bolalar 
manfaatlarini himoya qilish, ayniqsa, ularni uy-joy bilan ta‘minlashga 
qaratilgan chora-tadbirlar bo‗yicha takliflar ishlab chiqildi.
Ishlash istagi bo‗lgan xotin-qizlarning manzilli ro‗yxatlari 
shakllantirilib, ularning bandligini ta‘minlash, ayollarni oilaviy va 
xususiy tadbirkorlikka, hunarmandchilikka jalb etish bo‗yicha kompleks 
chora-tadbirlar amalga oshirilishi ko‗zda tutilmoqda.
Xotin-qizlarning tibbiy madaniyatini oshirish, kam ta‘minlangan 
oilalarga manzilli tibbiy yordam ko‗rsatish, respublika skrining va 
reproduktiv markazlari xizmatlarini yanada rivojlantirish bo‗yicha ham 
tizimli ishlar amalga oshiriladi.
Oilaning moddiy-moliyaviy, ma‘naviy tang holati oqibatda 
ijtimoiy og‗ishlar, keskinliklarga olib kelishi, ayniqsa, o‗sib kelayotgan 
farzandlarning zararli odatlarga berila boshlashiga sabab bo‗ladi. 
Hukumatimiz tomonidan, bunday holatlarni oldini olish, oilani barqaror 
rivojini ta‘minlashda mahalla yig‗inlari mas‘uliyati oshirildi. Ularning 
zimmasiga og‗ir hayotiy sharoitdagi oilalar va ularning farzandlariga 
ijtimoiy yordam ko‗rsatish, ijtimoiy-psixologik xizmat bilan ta‘minlash, 
bandlik masalalarini o‗rganish, oila va bolaning huquq-manfaatlarini 
1
Аѐллар ва эркаклар. – Тошкент: Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси, 2016. – 198 б.

---

242 
himoya qilish kabi kechiktirib bo‗lmaydigan chora-tadbirlarni amalga 
oshirish vazifalari yuklatildi.