Samarqand davlat universiteti «mutaxassislikka kirish» fanidan

Vilgelm Maksimilian Vundt

1832-1920

1. Vilgelm Vundt

U vaqtini darslik va kitoblar o’qishgamas, balki orzu qilib o’tkazdi va natijada birinchi sinf imtihonlaridan yiqildi.

Ikkinchi sinfdan boshlab Vundtning ta’limi otasining yordamchisi Fridrix Myullerga ishonib topshirildi, unga Vilgelm butun qalbi bilan bog’landi. Yosh ruhoniy boshqa cherkovga ko’chirilganda, bola yaqinlashayotgan ayriliqdan juda xafa bo’ldi. «Пережитое и познанное» (Boshdan kechirilgan va anglanilgan) nomli tarjimai holida Vundt shunday yozgan: "U menga otam va onamdan ham ko'ra yaqinroq bo'lib qoldi. Men shunchalik tushkunlikka tushgan edimki, ota-onam gimnaziyaga o’qishga kirgunimcha u bilan yashashga ruxsat berishdi".

13 yoshida Vundt Bruxzaldagi katolik gimnaziyasiga kirdi. Myuller bilan o’tkazilgan mashg’ulotlardan so’ng, gimnaziya Vundt uchun «azob-uqubatlar maktabi»ga aylandi. Vilgelmning baholari juda yomon edi, u sinfdoshlaridan ortda qolardi, ustozlar uning ustidan kulishardi.

Bir yil o’tgach, ota-onasi uni Gaydelbergdagi gimnaziyaga o’tkazdilar. Bu yerda u do’stlar orttirdi, o’qish hamda qadimgi tillarni – lotin, yunon, ibroniy (yahudiy) o’rganish bilan muntazam shug’ullana boshladi, umuman, u bilim yo’liga kirdi.

Asta-sekin, Vundt xayolotga berilishini nazorat va boshqarishni o’rgandi va hatto maktabda mashhur bo’lib ketdi. U o’zining intellektual qiziqish va qobiliyatlarini rivojlantirdi va 19 yoshida maktabni tugatib, universitetga kirishga tayyor edi.

Shu maqsadda u 1851 yilda Tyubingenga keldi, u yerda amakisi anatom Fridrix Arnold universitetda ishlardi. Ammo Vilgelm bu yerda atigi bir yil o’qidi. Tyubingenda u fiziolog bo’lishga qaror qildi, Bir yil o’tgach, Vundt Gaydelbergga ko’chib o’tdi. U Gaydelberg universitetida uch yarim yil o’qidi.

Vundt Gaydelbergda o’qishning birinchi yilini anatomiya, fiziologiya, fizika, kimyo va amaliy tibbiyotga bag’ishladi. 1853 yilda kimyogar Bunzenning qiziqarli ma’ruzalari hamda tajribalari namoyishi ta’siri ostida Vundt o’zining birinchi ilmiy ishini yakunladi. O’qishning ikkinchi yilida u amaliy tibbiyotga ko’proq e’tibor bera boshladi. Uning fiziologiyaga qiziqishi ortdi. Bir yil o’tgach, Vundt Gaydelbergdagi tibbiy klinikada yordamchi bo’ldi. Va nihoyat shu yerda tibbiyot uning kasbi bo’lmasligiga ishonch hosil qildi.