90
ham rivojlana boshladi, va uning tadqiqot markazida jismoniy tanalarni yuzaga
keltiruvchi zarralar orasidagi o`zaro ta`siri yotadi va u fizikadan tadqiqotlarning
asosiy mavzusiga aylandi. Natijada, energiya aylanish tahlili orqali, tanalar o`zaro
ta`siri tizimini o`rganish termodinamik uslubi rivojlanishi boshlandi. Buning
natijasida yuzaga kelgan energiyani saqlanib qolish nazariyasi, energiya
boshlang`ich sababi sifatida Flagiston nazariyasi o`rnini egalladi. Kimyoda ham,
tizimli yondashuv D.Mendeleev tomonidan 1869-1871 yillar davomida elementlar
davriy tizimi yaratilishi bilan farqlandi. Biologiyada, alohida organizmlar
o`rganilishi tizimi, ularni turlar va ko`rinishlarga klassifikatsiya etish nazariyasi
bilan almashib, endilikda biosfera o`zaro bog`liq o`simlik va hayvonlar
organizmlarining o`zaro ta`siri yagona tizimi sifatida o`rganila boshlandi.
Falsafada tizimli yondashuv va hodisalar orasida funktsional aloqalar
tadqiqoti bundan ham oldinroq pozitivizm nazariyasi asosida qo`llanila boshlanib,
bunday holat XIX asrning birinchi yarmida O. Kont, G. Spenser va D.S. Mill`
tomonidan amalga oshirilgan. Kont fikricha, hodisalar va ular orasidagi sabab
natijaviy bog`liqliklar mohiyati haqidagi masalalar orasida metafizik masala
mavjud bo`lgan. Bizning fikrimizcha, sabablarni qidirish mumkin emas va
ma`nosizdir, deb yozgan edi u. uning fikricha, fanning vazifasi, hodisalar orasidagi
bog`liqliklarni aniqlash bo`lib, ular haqidagi bilimlar aniq va o`lchovli bo`lishi
shart.
Iqtisodiyotda ham, xuddi Shunday yondashuv yopiq mutanosib tizim asosida
amalga oshirilib, uning barcha qismlari o`zaro bog`liq bo`lishi va sabab va
oqibatlarga ega bo`lmasligi, birlamchi va ikkilamchi bilimlarning mavjud emasligi,
haqida fikr yuritilgan. Buning natijasida esa iqtisodiyot fanida marjinalistik
inqilobi shakllana boshladi.
Dostları ilə paylaş: