Samarqand iqtisodiyot va servis instituti r. S. Amriddinova, N. E. Ibadullayev, G. R. Tursunova, O. I. Tuxliyev

ob’ektni 
ko‘rsatishdagi 
vaqt 
cheklovlari
– 
ya’ni, 
ob’ektlarniko‘rsatishdamavsumiylikni, 
kunningma’lumbirsoatini, 
oyningma’lumbirkuninihisobgaolishninazardatutadi. 
Ekskursiyaxizmatijarayoniekskursantgazerikishvaqiziqishnipasayishigaolibkel
masligiuchunko‘psonliob’ektlarbilanto‘ldiribqo‘yilmasligikerak. 
Ekskursiyaxizmatiningengoptimaldavomiyligi 
2-4 
soatbo‘lib, 
buvaqtichidaekskursant 
10-20 
taob’ektlarniko‘rishimumkin. 
Ekskursiyaxizmatigabittaob’ekt 
(arxitekturayodgorligi) 
vaob’ektlarguruhi 
( 
tarixiyyodgorliklar, tabiiyob’ektlar, muzeyeksponatlari) kirishimumkin. Ob’ektlar 
jamlanmasi ekskursiya mavzusivaishtirokchilartarkibidan kelib chiqqan holda 
tanlanadi.
Hozirgivaqtdarespublikamizdadavlatro‘yxatida 
7 
mingdanortiqtarixiyarxeologikvamadaniyyodgorliklar, 
muzeylarimizdaesa 
10 
mingdanortiqeksponatlarsaqlanmoqda. 
Shaharbilantanishuvmavzusidagiekskursiyadafaqattarixiyyodgorliklarniko‘rsat
ishnoto‘g‘ribo‘ladi. 
Agarmarshrutdayodgorliklardantashqariboshqainshootlar, 
ko‘chalar, 
maydonlar, 
xiyobonlar, 
tarixiyjoylar, 
tabiatyodgorliklarikiritilsabuekskursantlartaassurotiniboyitadi.
Yangiekskursiyamavzusinitayyorlashjarayonidaob’ektlarnijoyidao‘rganishm
aqsadgamuvofiqdir. Zarur ma’lumotlarni kitob, albom, rasm kabi manbalardan 
olish mumkin. Gidning ekskursiya ob’ektini bevosita o‘zjoyida o‘rganishiguruhni 

---

95 
to‘g‘ri joylashtirishga, uni samarali ko‘rsatishga yordam beradi. Ob’ektlar 
tanlangandanso‘ng, har bir ob’ektga kartochka(pasport) tuziladi. Ob’ektkartochkasi 
ma’lumotlaridanshuvakelajakdagi mavzularnitayyorlashdahamfoydalanishmumkin. 
Ob’ekt kartochkasiga quyidagi ma’lumotlar kiritiladi: 
1.
Ob’ekt nomi (dastlabki va zamonaviy ) shuningdek, aholi orasida 
ishlatiladigan nomi; 
2.
Ob’ekt bilan bog‘liq bo‘lgan tarixiy voqealar, uningvaqti; 
3.
Ob’ektning joylashgan joyi, uning pochta manzili, hududi (shahar, 
qishloq, sanoat tashkiloti); 
4.
Ob’ekttavsifi(borishyo‘li, 
muallifi, 
qandaymateriallardantayyorlanganligi, memorialtaxtadagiyozuvi); 
5.
Ob’ekthaqidama’lumotberuvchimanbalar 
(adabiyotlar, 
arxivma’lumotlari, 
og‘zakiijodiyot, 
bosmadanchiqarilganasosiyishlarvachiqarilmaganqo‘lyozmalar); 
6.
Ob’ektningsaqlanganlikholati(yodgorlikahvolivahududi, 
oxirgirestavratsiyavata’mirlashishlarisanasi); 
7.
Ob’ektqaysitashkilothimoyasida; 
8.
Ob’ekt qaysi mavzudagi ekskursiyalarda foydalaniladi; 
9.
Kartochkani tuzish sanasi va tuzuvchining ismi, familiyasi. 
Kartochkaga ob’ektning oldingi va hozirgi ko‘rinishdagi rasmi tikiladi. 
Tabiiy, arxitektura, arxeologik yodgorliklar kartochkasiga boshqa ma’lumotlar ham 
ilova 
qilinishi 
mumkin, 
masalan, 
me’moriyob’ektkartochkasigauyerdayanahaykalmavjudligi, 
devordagiyozuvlarvayodgorliklarningdekorativbezaklari 
(ichkivatashqarisi), 
binokonstruksiyasi, 
texnikholatito‘g‘risidama’lumotlarkiritiladi. 
Mintaqadagibarchaekskursiyaob’ektlarigakartochkalarningmavjudligiyangiekskursi
yamavzularinitayyorlashjarayoninitezlashtiradi. 

---

96 
Xulosaqilibshuniaytishmumkinki, 
ekskursiyaxizmatijarayonidaob’ektlarmavzuniyoritadi, 
ekskursantlarningdiqqatmarkazidaturadi, gidninghikoyalariniisbotlaydi.