Qoida! Keldi, bordi, aytdi kabi fe’llar harakatning harakatning bajarilganligini bildiradi. Bundat fe’llar bo’lishli fellar deyiladi.
Kelmadi, bormadi, aytmadi kabi fae’llar esa harakatning bajarilmaganligini bildiradi. Bunday fe’llar bo’lishsiz fe’llar deyiladi.
Bo’lishli fe’lda –ma qo’shinchasini qo’shish bilan b’lishsiz fe’l hosil bo’ladi.
312- mashq . O’qing. Fe’llarni aniqlang. MEHRIBON O’RTOQLAR Bugun hamma maktabga keldi. Biroq Anvar kelmadi. Anvarning sinfdoshlari darsdan keyin uning uyiga borishdi. Onasi Anvarning kasalligini aytdi. O’rtoqlari Anvarni kirib ko’rishdi. Darsda o’tilgan mavzular to’g’risida suhbatlashdilar.
Keldi-kelmadi, bordi-bormadi, aytdi-aytmadi, ko’rishdi-ko’rishmadi, suhbatlashdi-0suhbatlashmadi, gapirdi-gapirmadi fe’llarni o’qing, ular bir-biridan nimasi bilan farq qilayotganini ayting.
Harakatning bajarilishidagi farqni hisobga olgan holda ularni ikki ustunga namunadagidek alohida-alohida yozing.
N a m u n a: Harakat bajarildi: Harakat bajarilmadi:
keldi kelmadi O’quvchilar ishi tekshirilib rag’bat beriladi.
Ko’rgazma asosida suhbat.
Dam olish daqiqasi.
O’quvchilar sh’er aytib, harakat qiladilar.
Ahil asalarilar
Azonlab tushar ishga.
Atrof,dala,bog’lardan,
Asal yig’ishar qishga .
313- mashq . O’qing. Bo’lishli va bo’lishsiz fe’llarni aniqlang. Ozoda uchinchi sinfda o’qiydi. U darsdan sira kech qolmaydi. Ozoda o’quv qurollarini yaxshi saqlaydi. U topshirilgan vazifalarni mustaqil bajaradi. Ozoda o’rtoqlardan yordamini ayamaydi.
Ko’chiring. Bo’lishli va bo’lishsiz fe’llarning tagiga ikki chiziq chizing. Ularning farqini ayting. Bo’lishsiz fe’llar ustida “b-siz” (bo’lishsiz) deb yozing.
Dam olish daqiqasi
Husnixat derlar meni,
Kimki chiroyli yozsa,
Biling shuni do`stlarim,
Maqtayman uni rosa.
Maqollar bahsi Ilmsiz - bir yashar, Ilmli - ming yashar.
Ona yurting - oltin beshiging.
Izzat tilasang, ko'p dema, . Sihat tilasang, ko'p yema.
Do'st bo'lsang, do'stingning aybini tuzat.
Duo bilan el ko'karar, Yomg'ir bilan yer ko'karar.
El qo'risang, o'zarsan, Qo'rimasang, to'zarsan.
Vaqting ketdi - naqding ketdi.
