Sanoat ishlab chiqarishini tashkil etish

7.4 Innovatsiyaon loyihalarni rejalashtirish. 
Innovatsion loyiha portfelini shakllantirish bosqichma-bosqich amalga oshiriladi: 
1. 
Innovatsion loyihalarni dastlabki tanlash. 
Bosqichning maqsadi - taqdim etilgan innovatsion loyihalarni umumlashtirilgan tahlildan o‗tkazish 
va baholash. Ushbu bosqich quyidagi odimlarni o‗z ichiga oladi: 
a) 
innovatsiyalarni 
amalga 
oshirishning 
tashkilotning 
asosiy 
muammolari echimini taklif eta oladigan asosiy yo‗nalishlarini belgilash; 

---

b) 
ajratib olingan yo‗nalishlar bo‗yicha ekspertizalar olib borish uchun loyihalarni taqsimlash; 
v) ekspertizaning ishchi usulini ishlab chiqish; 
g) ekspert 
guruhlar 
ishini 
tashkil 
qilish 
(NIO 
yoki 
marketing 
bo‗limi 
boshqa bo‗linmalardan mutaxassislarni jalb etgan holda); 
d) 
hisob-kitoblar 
va 
ekspertizalar 
natijalari 
bo‗yicha 
loyihalarga 
dastlabki baho berish; 
e) 
istiqboli yo‗q loyihalarni chiqarib tashlash. 
Mazkur bosqichda loyiha bitta eng muhim mezon (masalan, iqtisodiy samaradorlik mezoni) 
bo‗yicha tanlanadi, bunda baholash parametri past bo‗lgan loyihalarni chiqarib tashlashdan iborat oddiy 
qoidadan foydalaniladi. 
2. 
Ustuvor 
(boshlang‗ich) 
yo‗nalishlar 
bo‗yicha 
portfelni 
shakllantirish. 
Bosqichning maqsadi - loyihalarni ustuvorliklar bo‗yicha puxta tahlil qilish va taqsimlash. Bu erda 
quyidagi qadamlar ko‗zda tutiladi: 
a) innovatsion 
loyihalarni 
bir 
nechta 
mezonlar 
(3 
- 
5ta) 
bo‗yicha 
tahlil 
qilish; 
b) loyihalarning ustuvorlik darajasini aniqlash; 
v) loyihalarni ustuvorlik darajalari bo‗yicha taqsimlash. 
Barcha loyihalar tegishli shkala bo‗yicha, masalan, "past", "o‗rtadan past", "o‗rtadan yuqori", 
"yuqori" baho bilan baholanadi. 
"O‗rtadan yuqori" yoki "yuqori" baho olmagan loyihalar dastlabki tanlov bosqichidayoq chiqarib 
tashlanadi va rad etilgan deb hisoblanadi. 
Qolgan loyihalar ustuvorlik darajasi (sinfi) bo‗yicha taqsimlanadi: 
a) ustuvor loyihalar - bu umumiy samarasi (natijalar/sarf-xarajatlar) 70 - 80 foizdan kam 
bo‗lmaydigan loyihalardir; 
b) ustuvor 
loyihalarning 
birinchi 
20 
- 
30 
foizi 
o‗ta 
ustuvor 
loyihalar 
hisoblanadi. 
Loyihalarni ustuvorlik bo‗yicha ranjirovkalash resurslarni loyihalar o‗rtasida taqsimlash uchun 
kerak. 
3. 
Moliyaviy 
va 
boshqa 
resurslarni 
innovatsiyalar 
portfeli 
ichida 
taqsimlash. 
Bunda "xarajatlar - samaradorlik" sxemasiga asoslangan qaror qabul qilish qoidasidan 
foydalaniladi: birinchi navbatda, naqd pul mablag‗lari iqtisodiy samaradorligi maksimal darajaga 
(ustuvorlik darajasiga) ega bo‗lgan loyihaga ajratiladi. 
Jahon amaliyotida "xarajatlar - samaradorlik"ni tahlil qilish barcha moliyani taqsimlash 
mexanizmlari uchun majburiy jarayondir. Buni shu bilan izohlash mumkinki, ushbu qoidani amaliy 
qo‗llash qanchalik oson bo‗lmasin, u quyidagilarga erishish imkonini beradigan loyihalar portfelini 
ta‘minlaydi: 
- berilgan cheklangan mablag‗lar doirasida maksimal mumkin bo‗lgan samaradorlik; 
- talab etilgan natija va samaradorlik darajasiga eng minimal sarf-xarajatlar. 
Korxonada shunday vaziyat yuzaga kelishi mumkinki, innovatsion loyihalarni amalga oshirishga 
innovatsion mablag‗larning etarli emasligi to‗sqinlik qiladi. 
Bunday holda qo‗shimcha investorlarni hamda xususiy moliyaviy mablag‗larni izlab topish yoki 
mavjud innovatsion loyihalar portfelini o‗zgartirish zarur bo‗ladi. 

---

4. 
Loyihalar 
portfelini 
aniqlashtirish 
- 
loyihalarning 
bir 
qismini 
o‗ziga 
jalb 
qilishi 
ko‗proq 
loyihalar 
foydasiga 
hamda 
investitsion 
mablag‗larning miqdoriga qarab kesib tashlash. 
SHunday qilib, innovatsion ishlar portfelini tanlashga tajriba, bilim, sog‗lom idrok, iqtisodiy bilimlar, 
xodimlar imkoniyatlari va innovatsiyalarni joriy etish yutuqlari ehtimolligi kutilayotgan natijalar haqida 
yaxshi tasavvurga ega bo‗lish, ilmiy xodimlar va bo‗linmalar menejerlari faoliyatini rag‗batlantiruvchi 
omillarni tanlay olishni talab qiladigan ancha murakkab muammo sifatida qaralishi kerak.