Sanoat klasteri Klaster siyosati

Sanoat klasteri

Klaster siyosati ― klaster tarkibiga kiruvchi korxonalarning raqobatbardoshligini oshirish, ularning shakllanishini ragʻbatlantiruvchi institutlarni rivojlantirish, shuningdek, innovatsiyalarni joriy etishni taʼminlaydigan klasterlar va klaster tashabbuslarini qoʻllab-quvvatlash boʻyicha davlat va jamoat chora-tadbirlari va mexanizmlari majmuidir.
Mamlakat yoki mintaqaning klaster siyosati uni amalga oshirishning taʼsiri va xatarlari nuqtai nazaridan optimallashtirilgan klaster tashabbuslari portfelini qoʻllab-quvvatlash boʻyicha muvofiqlashtirilgan chora-tadbirlar sifatida taqdim etilishi mumkin.
Davlat klaster siyosati, mintaqaviy klaster siyosati va tarmoq klaster siyosatiga boʻlinadi
Klaster siyosati odatda muayyan korxonalar yoki tarmoqlarni qoʻllab-quvvatlashga qaratilgan, anʼanaviy „sanoat siyosati“ning muqobili sifatida qaraladi.
Rossiya Federatsiyasida klaster siyosatining elementlari 2020-yilgacha uzoq muddatli ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish kontsepsiyasida belgilab qoʻyilgan^[1].
Klaster siyosatini davlat tomonidan muvofiqlashtirish[
Rossiya Federatsiyasining Iqtisodiy rivojlanish vazirligi Rossiya Federatsiyasining klaster siyosatini shakllantirish va amalga oshirish, ushbu masalada ijro etuvchi hokimiyat organlarini muvofiqlashtirish va davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlash choralarini shakllantirish uchun javobgardir. Mintaqaviy darajada klaster siyosati Rossiya Federatsiyasining federal okruglari va sub’ektlarining strategiyasi doirasida shakllantiriladi va mintaqaviy ijro etuvchi hokimiyat organlari va klasterni rivojlantirish markazlari tomonidan amalga oshiriladi. Tarmoqlarda klaster siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirish uchun tegishli vazirliklar (Rossiya Qishloq xoʻjaligi vazirligi, Rossiya sanoat vazirligi va boshqalar) mas’uldir. 2010-yildan beri Rossiyada klasterni rivojlantirish markazlarini davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlash choralari amalga oshirilmoqda. 2012-yilda Rossiya hukumati davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlanadigan innovatsion hududiy klasterlar roʻyxatini tuzdi. Klaster yondashuvi davlat dasturlarini, federal okruglarning strategiyalarini, Rossiya Federatsiyasi sub’ektlarining strategiyalarini shakllantirishda qoʻllaniladi.
Klaster siyosatining yoʻnalishlaritahrir
Klaster siyosatining asosiy yoʻnalishlari quyidagilardan iborat:

• 
  klasterlarni institutsional rivojlantirishga koʻmaklashish;
  
• 
  korxonalarning raqobatbardoshligini oshirish va ularning oʻzaro hamkorligi samaradorligini orttirishga qaratilgan loyihalarni qoʻllab-quvvatlash mexanizmlarini ishlab chiqish;
  
• 
  federal darajada innovatsion hududiy klasterlar roʻyxatini shakllantirish va ularni qoʻllab-quvvatlash boʻyicha chora-tadbirlarni amalga oshirish;
  
• 
  klasterlarni rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlarni shakllantirishni taʼminlash, shu jumladan, kasb-hunar taʼlimi tizimi samaradorligini oshirish, korxonalar va taʼlim tashkilotlari oʻrtasidagi hamkorlikni rivojlantirishga koʻmaklashish, muhandislik-transport infratuzilmasini, uy-joy qurilishini rivojlantirishga maqsadli investitsiyalarni yoʻnaltirish^[2].
  

Tanqid
Klaster siyosati tanqidchilari quyidagilarni taʼkidlaydilar:

• 
  ishlab chiqarishning maʼlum bir hududda klaster doirasida kontsentratsiyasi mintaqa iqtisodiyotining barqarorligini pasaytiradi, uning diversifikatsiyasini pasaytiradi;
  
• 
  maʼlum bir hududda klasterda ishlaydigan odamlarning ustunligi innovatsiyalarni kamaytiradi, chunki bu koʻp jihatdan sezilarli darajada farq qiladigan bilim va tajribaga ega boʻlgan odamlarning aloqasi natijasidir; qarama-qarshi yondashuv oʻz-oʻzini qayta ishlab chiqaradigan guruh fikrini, eski gʻoyalarni, stereotiplarni va yondashuvlarni takrorlashni keltirib chiqaradi;
  
• 
  klaster shakllanishini ragʻbatlantirish anʼanaviy sanoat siyosati chora-tadbirlari bilan bir xil subsidiya hisoblanadi.
  

Rossiya klasterlari
Sovet davridan beri maʼlum boʻlgan avtomobil klasteri Samara viloyatida joylashgan Samara-Tolyatti avtomobil klasteri^[3].
Muvaffaqiyatli rivojlanayotgan klasterning yana bir misoli Kaluga boʻlib, u erda avtomobillar va avtokomponentlar ishlab chiqarish klasteri faol rivojlanmoqda, uning yadrosi Volkswagen, Volvo Truck, PeugeotCitroen alyansi va Mitsubishi Motors hisoblanadi.
Skolkovo innovatsion markazi Rossiyani modernizatsiya qilishning ustuvor tarmoqlarida (telekommunikatsiya, tibbiy asbob-uskunalar, energiya samaradorligi, axborot texnologiyalari va boshqalar) faoliyat yurituvchi kompaniyalar uchun maxsus iqtisodiy shart-sharoitlarni taʼminlash uchun moʻljallangan, qurilayotgan ilmiy-texnologik majmuadir. P.)^[4].
Chet elda klaster siyosati
Evropa Ittifoqi mamlakatlarida klaster siyosatini rivojlantirishga qaratilgan koʻplab loyihalar amalga oshirilmoqda. Masalan, Yevropa klaster observatoriyasi^[5] Yevropadagi klasterlarni aniqlash va ularni tahlil qilishni maqsad qilgan.