Santral etkiLİ kas gevşETİCİler (Myörelaksanlar/Spazmolitikler) Doç. Dr. E. Pelin Kelicen

SANTRAL ETKİLİ KAS GEVŞETİCİLER (Myörelaksanlar/Spazmolitikler)

• Doç. Dr. E. Pelin Kelicen

• http://yunus.hacettepe.edu.tr/~pkelicen

İSKELET KASI GEVŞETİCİLERİ

• NÖROMUSKULER BLOKÖRLER (NMB)

• Transmisyonu nöromuskuler son plakta etkilerler
• SSS’ne etkileri yoktur
• Periferde etkili

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Santral Etkili Kas Gevşeticiler (SEKG)

• Çizgili kasların artmış olan tonusunu

• SSS’ni etkilemek suretiyle azaltırlar

• Spazm halindeki kasların gevşemesini sağlarlar (Spazmolitik etki)

Beyin

• Beyin

• Supraspinal merkezler

• (Kortikospinal yolaklar-

• yukarı motor nöron, retikülaspinal, vestibülospinal yolaklar)

• Spinal yolaklar

• (Medulla spinalis)

• Perifer

• (Kas-iskelet sistemi,

• kas iğciği ve kas lifi)

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Çizgili kaslarda spazm oluşması

• 1- Kas ve iskelet hastalıklarında periferden gelen duyusal uyarı kalıbının bozulması

• 2- Bazı nörolojik hastalıklarda olduğu gibi,

• omurilikteki motornöronlar üzerinde etkili

• supraspinal kaynaklı eksitatör ve inhibitör tonuslar arasındaki dengenin bozulması

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Periferik refleks yayları üzerindeki veya supraspinal inici yolaklardaki sinapsları etkilemek suretiyle gevşeme yaparlar

• Nöromüsküler kavşakta (NMK) etkileri yoktur

• Mutad dozda kaslarda güçsüzlük yapabilirler ancak parazi veya paralizi YAPMAZLAR!

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Etkilerini

• *Polisinaptik refleks yolları üzerindeki ara-nöronları inhibe ederek (Mefenazin vb)

• *Polisinaptik ve monosinaptik refleks yollarını inhibe ederek (Baklofen, BDZ)

• İnhibitör nörotransmitter GABA’nın etkinliğini arttırarak (BDZ)

• gösterirler.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Nörofizyolojik etki mekanizmaları-1

• Kedide deneysel deserebrasyon rijiditesini (gama-rijiditeyi) bloke ederler ve kaslarda gevşeme yaparlar (insanda beyin-omurilik lezyonları sırasında gelişen spastisiteyi incelemek için bir model)

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Nörofizyolojik etki mekanizmaları-2a

• Fasilitatör supraspinal uyarılar, omurilikteki

• ara-nöronlar üzerinden ön boynuzdaki gama-motornöronları etkileyerek onların deşaj frekansını arttırır.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Nörofizyolojik etki mekanizmaları-2b

• SEKG, fasilitatör aksonlarla gama-motornöronlar arasındaki ara-nöronları bloke ederek spinal refleksler üzerindeki supraspinal fasilitasyonu ortadan kaldırırlar, kas tonusunu azaltırlar, deserebre hayvanda rijiditeyi çözerler.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Nörofizyolojik etki mekanizmaları-3a

• Diğer bir deneysel rijidite türü olan beyin iskemisi sonucu oluşan anemik (iskemik) deserebrasyon rijiditesi (alfa-rijidite), alfa-motor nöronların direkt supraspinal merkezler tarafından stimülasyonuna bağlıdır.

• SEKG, bu rijiditede de etkilidirler. Bunu, supraspinal yolaklarla alfa-motornöronlar arasındaki ara-nöronları deprese ederek yaptıkları sanılmaktadır.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Nörofizyolojik etki mekanizmaları-3b

• Omuriliğin arteriyel dolaşımını engellemek suretiyle yapılan omurilik iskemisine bağlı rijiditeyi de düzeltirler.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler) Genel Yan Tesirleri

• Limbik sistemde depresyon sonucu

• uyuşukluk, sedatif etki.

• Çizgili kaslarda spazm çözücü etki oluşturabilmeleri için gereken dozda

• sedasyon da yaparlar.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• KULLANILIŞ YERLERİ

• İki grup hastalığın tedavisinde

• Kas-iskelet kaynaklı spazmlar

• (Ağrı da gelişir)

• Çizgili kas spastisitesi

• (Santral kaynaklı spazmlar)

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• KULLANILIŞ YERLERİ-1

• 1) Kas-iskelet kaynaklı spazmlar (Ağrı da gelişir)

• Kas, eklem, bursa ve kemiklerin travma, iltihap, kireçlenme, tümör veye beslenme bozukluğu gibi faktörlerle bozulması ya da periferik sinirlerin bası veya irritasyona maruz kalması.

• Kas gevşetici

• (Metakarbamol, Klorzoksazon, Tiokolşikozid)

• + Analjezik ilaç (Aspirin)

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• KULLANILIŞ YERLERİ-2

• 2) Çizgili kas spastisitesi

• (Santral kaynaklı spazmlar)

• Kortikospinal yolakların (yukarı motor nöronun) veya omuriliğin çeşitli tiplerdeki lezyonlarına bağlı nörolojik hastalıklarda ortaya çıkar,

• spinal refleksler üzerindeki suprasipinal inhibitör-fasilitatör denge bozulmuştur

• Nörolojik hastalıklar (inme-hemipleji-, parapleji, multipl skleroz, amyotrofik lateral skleroz, serebral paralizi, omurilik hasarı ve hastalıkları)

• BDZ, Baklofen,Tizanidin

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• SINIFLANDIRMA

• Propandiol Türevleri

• Metakarbamol, Meprobamat

• Benzoksazol Türevleri

• Klorzoksazon

• Benzodiazepinler (BDZ)

• Diazepam, Klordiazepoksid

• Çeşitli İlaçlar

• Tizanidin HCl, Mefenoksalon, Metaksalon, Fenprobamat, Tiokolşikozid, Kinin

• Selektif Etkili İlaçlar

• Baklofen, Dantrolen, Riluzol

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Propandiol Türevleri

• METAKARBAMOL

• Kas-iskelet kaynaklı çizgili kas spazmına karşı etkili,

• Analjezik ilaçlarla daha etkili.

• Yan tesirleri:

• Uyuşukluk, baş dönmesi,bulantı, allerjik belirtiler

• MEPROBAMAT

• Hipnosedatiftir,

• Sedatif ve kas gevşetici etkisi vardır.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Benzoksazol Türevleri

• KLORZOKSAZON

• Kas-iskelet kaynaklı çizgili kas spazmlarında tek başına veya aspirin vb analjezik ilaçlarla birlikte,

• Çocuklarda bazı serebral paralizi olgularında başarılı

• Yan Tesirleri:

• Sedasyon, hepatotoksik etki potansiyeli.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Benzodiazepinler (BDZ)

• DİAZEPAM

• Uzun etki süreli kas gevşetici, sedatif-hipnotik, antikonvülsan,

• Çizgili kas spastisitelerinde etkili,

• (Kas-iskelet kaynaklı spazmlarda da etkili)

• Tetanusta meydana gelen spazm ve konvülsiyonlarda da kull.

• Yan Tesirleri:

• Sedasyon, uyuşukluk, kesiklik, baş ağrısı, alkolün etkisini potansiyalize eder, bağımlılık yapar, yüksek dozda solunumu deprese eder.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Benzodiazepinler (BDZ)

• KLORDİAZEPOKSİD

• Uzun etki süreli BDZ , sedatif-hipnotik, antikonvülsan,

• Çizgili kas spastisitelerinde etkili,

• (Kas-iskelet kaynaklı spazmlarda da etkili)

• Tetanusta meydana gelen spazm ve konvülsiyonlarda da kull.

• Yan Tesirleri:

• Sedasyon, uyuşukluk, kesiklik, baş ağrısı, alkolün etkisini potansiyalize eder, bağımlılık yapar, yüksek dozda solunumu deprese eder.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Çeşitli İlaçlar

• TİZANİDİN HCl

• Santral kaynaklı spazmlarda etkili,

• Alfa-adrenerjik reseptör bloke edici etkisi de var (Klonidin benzeri etki),

• Karaciğer ve böbrek yatmezliğinde doz azaltılmalı

• Yan Tesirleri:

• Sedasyon, alkolle etkileşir, antihipertansif ilaçların etkinliğini arttırır, kesiklik, uykusuzluk, ağızda kuruma, baş dönmesi, bulantı, kaslarda güçsüzlük.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Çeşitli İlaçlar

• MEFENOKSALON

• Santral etkili kas gevşetici

• Hepatotksik yan tesir nedeniyle terk edilmiştir

• METAKSALON

• Etki profili Meprobamat’a benzer

• Anksiyolitik, sedatif

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Çeşitli İlaçlar

• TİOKOLŞİKOZİD

• Kolşisin glikozidi

• GABAA ve Glisinerjik reseptörler üzerine agonistik etki gösterir (Glisinerjik reseptörler: Beyin sapında ve omurilikte ara-nöronlar tarafından salıverilen inhibitör nöronediyatör glisin tarafından etkilenirler.)

• GABAA reseptörünü allosterik olarak aktive eden barbitüratların antagonisti PİKROTOKSİN’in ve glisinin antagonisti STRİKNİN’in yaptığı konvülsiyonları önler.

• BDZ reseptörlerine dokunmaz.

• Kas-iskelet kaynaklı spazma karşı, ağızdan

• Yan Tesir:

• Dispepsi, karın ağrısı, diyare

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Çeşitli İlaçlar

• KİNİN

• Yaşlılarda gelişen noktürnal (gece) kraplarını düzelttiği tesadüfen görülmüştür.

• Motor sinir stimülasyonu sonucu oluşan çizgili kas lifi tetanus ve kramplarında etkili.

• Gece kramplarına karşı gece yatarken, ağızdan.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• SSS’nde yaygın depresyon yapmayan

• Sedatif etkileri zayıf/hiç olmayan

• BAKLOFEN

• GABAB reseptör agonisti.

• DANTROLEN

• Çizgili kas hücresini özel bir mekanizmayla etkiler.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• BAKLOFEN

• SSS’nin yaygın inhibitör nöromediyatörü GABA’nın lipofilik türevi.

• Sistemik uygulandığında SSS’ne geçer.

• (GABA sistemik uygulandığında geçemez).

• SSS’nde presinaptik GABAB reseptörlerini aktive eder.

• Antispastisite etki yeri omurilikte monosinaptik ve polisinaptik refleksleri bloke eder.

• Omurilikte primer aferent sinir uçlarından eksitatör bir nörotransmiter (glutamat) salıverilmesini de inhibe eder.

• Eksitatör bir nöromediyatör P maddesini antagonize eder.

• Hipertoniyi supraspinal etkisiyle düzeltir.

• Beyinde dopaminerjik yolakların ucundan DA salıverilmesini inhibe eder.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• BAKLOFEN

• Farmakokinetiği

• Mide-barsak kanalından yüksek oranda absorbe edilir,

• Eliminasyonu böbreklerden itrah,

• Absorbsiyon oranı ve eliminasyon hızı bireyler arası değişkenlik gösterir; doz bireyselleştirilmelidir,

• Uzun süre kullanılırsa farmakolojik tolerans t. gelişebilir.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• BAKLOFEN

• Etkileri

• Amyotrofik lateral skleroz,

• Multipl skleroz,

• Omurilik lezyonlarına bağlı diğer nörolojik hastalıklarda gelişen kronik spastisitede,

• Mesane eksternal sfinkterinin spazmına bağlı idrar retansiyonu tedavisinde,

• Diğer ilaçlara (antasidler, nifedipin, BDZ, nöroleptikler, amitriptilin) yanıt vermeyen hıçkırıkta

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• BAKLOFEN

• Doz Aşımında

• SSS’de komaya kadar varan depresyon ve konvülsiyon eğilimi yaratır.

• Böbrek yetmezliğinde doz azaltılmalı

• Yan Tesirleri:

• Uyuşukluk, sedasyon, baş dönmesi, kesiklik, konfüzyon, hipotansiyon, bulantı, dikkat isteyen islerde bozukluk, KC zedelenme belirtileri, alkol vd SSS depresanlarıyla aditif etkileşim.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• DANTROLEN

• Kullanılış yerleri bakımından SEKG’e benzer,

• Etki mekanizması ve yeri bakımından

• SEKG ve NMBE’den ayrılır,

• Çizgili kasları kas düzeyindeki primer etkisiyle gevşetir.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• DANTROLEN

• Etki Mekanizması

• Çizgili kas sarkoplazmik retikulumundan (SR) Ca+2 salıverilmesini inhibe eder.

• Bunu transvers tübül (T-tübül) membranına yayılan depolarizasyonun SR’u etkilemesini

• (T-tübül/SR kenetini) inhibe ederek yapar. Ryanodin reseptör aktivasyonu (RYR-1) engellenir.

• Eksitasyon-kontraksiyon keneti bozulur; çizgili kaslarda gevşeme meydana gelir.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• DANTROLEN

• Etki

• Beyin (inme gibi) ve omurilik lezyonları nedeniyle oluşan nörolojik hastalıklardaki kronik spastisiteye karşı kullanılır.

• Klonusu da azaltır.

• Mesane eksternal sfinkter kasının spazmına bağlı idrar retansiyonu tedavisinde de kullanılır.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• DANTROLEN

• Özel Kullanılış Yeri

• MALİGN HİPERTERMİ (MH)’de

• Nöroleptiklerin yaptığı MH’de de kull.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• DANTROLEN

• Yan Tesirleri:

• Tüm çizgili kaslarda güçsüzlük, diyare, bulantı, uyuşukluk, baş dönmesi, fatal hepatit, görme ve işitme halüsinasyonları

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• DANTROLEN

• KONTRENDİKASYONLARI!

• Amyotrofik lateral skleroz

• Solunum yetmezliği

• Koroner yetmezlik

• Kalp yetmezliği

• KC bozukluğu

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Selektif Etkili İlaçlar

• RİLUZOL

• Lateral amyotrofik sklerozlu hastalarda gelişen alt ve üst motornöronların harabiyetini geçici olarak yavaşlatır.

• Glutamat NMDA reseptör antagonisti etkisiyle sağ kalımı uzatır; mekanik solunum ve trakeotomi gereğini geciktirir.

Santral Etkili Kas Gevşeticiler (Myörelaksanlar/Smazmolitikler)

• Kaynaklar:

• Prof. Dr. S. Oğuz Kayaalp, Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji, 10. Baskı, Hacettepe Taş, 2002.
• Bertram G. Katzung, Basic&Clinical Pharmacology, 7th edition, Appleton&Lange, 1998.
• Mark F. Bear, Barry W. Connors, Michael A. Paradiso, Neuroscience-Exploring The Brain, 2nd Edition, Lippincott, Williams&Wilkins, 2001.