265
kilçilərin iştirakı ilə yaranan terminləri aşağıdakı kimi qruplaş-
dırmaq olar:
a
a
a.
.
.
bir tərəfi saylardan ibarət olan mürəkkəb sözlərə artırıl-
maqla elmi anlayışda həm kəmiyyət məzmunu, həm də keyfiy-
yət çaları ifadə edən termin birləşmələri yaradır. Məsələn, ikiyu-
valı yumurtalıq, üçölçülü sistem, ikişüalı oksilloqrafik, ikilinzalı
obyekt, üçölçülü holoqram, ikiməqsədli reaktor, birlövbərli çevi-
rici və s.
b
b
b.
.
.
-lı
4
şəkilçisi isimlərə də qoşularaq əlamət, keyfiyyət bil-
dirən terminlər əmələ gətirir. Belə terminlər semantik funksiya-
sına görə təyin rolunda çıxış edərək termin birləşmələrinin birin-
ci tərəfini təşkil edir: dayanıqlı (hal), civəli (keçirici), burulğanlı
(səth), sonlu (kəsr), üstlü (tənlik), qələvili (maddə), dalğalı (ötü-
rücü), çanaqlı (nasos), çarxqollu (pres), hovuzlu (reaktor) və s..
Bu şəkilçi termin yaradıcılığında Azərbaycan, ərəb, fars,
rus və Avropa mənşəli sözlərə artırılaraq texnikanın müxtəlif sa-
hələrinə aid terminlərin yaranmasında məhsuldar mövqe tutur.
Terminoloji leksikanın təhlilindən belə nəticəyə gəlmək
olar ki, bu şəkilçi daha çox mürəkkəb və terminoloji birləşmələ-
rin yaranmasında fəal iştirak edir. Məsələn: zəifcərəyanlı, kürə-
şəkilli, çoxbucaqlı, klapanlı porşen, kürəcikli nasos, faizli borc,
yüksəktezlikli süxurdağıtma, gəlirli istiqraz, dişli mexanizm və s.
Dostları ilə paylaş: