Sayfullayev Shahruza

4. Ko‘p ma’noli affikslar birdan ortiq leksik va grammatik ma’noni shakllantiruvchi qo‘shimchalardir. Masalan, - chi qo‘shimchasi: temirchi (asosdan anglashilgan kasbga ega bo‘lgan shaxs oti), hasharchi, ijarachi, pudratchi (o‘zakdan anglashilgan faoliyat ishtirokchisi bo‘lgan shaxs oti) kabi yasama so‘zlardagi - chi ko‘p ma’nolidir. Affikslarning ko‘p ma’noligi shakl yasovchi va so‘z o‘zgartuvchilarga ham xos hodisadir. Xususan,-lar affiksining bolalar – sof ko‘plik ma’nosida, unlar- tur, nav ma’nosida, dadamlar - hurmat ma’nosida ishlatilishi, ularning nutqiy ko‘p ma’noligidan dalolat beradi. Prefiks (lotincha: praefixus — old tomonga mahkamlab qoʻyilgan) — affikslarning bir turi; oʻzak oldidan qoʻshiladigan soʻz yasovchi qoʻshimcha. Prefiks uzbek tili uchun xos emas. Oʻzbek tilida qoʻllanadigan ba-, be-, bo-, no-, ser- kabi Prefikslar fors tilidan kirib kelgan, anti-, kontr-, sub-, super- kabilar esa baynalmilal Prefikslardir. Mas, badavlat, bedavo, boodob, notoʻgʻri, serfarzand; antiinsoniy, kontrhujum, submahsulot, superyutuq va boshqa 

Ilgari, prefikslar Ular asosiy so'zdan defis bilan ajratilgan, endi ular asosga biriktirilgan (ozgina istisnolardan tashqari). So'z prefiksga va shu bilan birga qo'shimchaga ega bo'lishi mumkin, ya'ni so'zning oxirida yana bitta ma'noni o'zida mujassam etgan grafema. Prefikslar har xil sohalarda ishlatiladigan qimmatli funktsional manbalar bo'lib, ular kundalik nutqiy muloqotdan tortib, turli sohalarning texnik yoki ixtisoslashgan tillariga qadar. Prefikslarning ajoyib xususiyati shundaki ba'zan ular so'z tegishli bo'lgan toifani o'zgartiradilarMasalan, ba'zida prefiksning qo'shilishi ismlarni sifatlarga aylantiradi. Bu "anti" (oppozitsiya) yoki "multi" (ko'plik) prefiksida sodir bo'ladi. Haqida og'zaki nutq, umuman olganda, ta'kidlangan hece topilgan asosiy so'zning ifoda etuvchi kuchi saqlanib qoladi, prefiksni kichik rolni egallash. Biroq, prefiksning qo'shilishi sifatida yangi so'z tug'ilishiga sabab bo'ladi, ga mos kelishi kerak aksentuatsiya qoidalari joriy va ularga muvofiq tekshirilishi kerak. Xuddi shu narsa ba'zi qo'shimchalar bilan sodir bo'lmaydi, masalan, "-mente" bilan tugaydigan odatiy qo'shimchalar, ular tarkibiga qo'shilgan va o'zgartirilgan asosiy sifatlarga o'xshash tarzda ta'kidlangan.