Science and innovation international scientific journal volume 1 issue 7

TADQIQOT NATIJALARI 
Bug„doy – g„alladoshlar oilasiga mansub o„tsimon o„simliklar turkumi. 30 ga yaqin 
yovvoyi va madaniy turlari bor. Bug„doyning ildiz tizimi popuk ildiz bo„lib, asosiy qismi 
yerning haydalma qatlamida rivojlanadi, ayrim ildizldar esa 180 sm gacha chuqurga kirib 
boradi. Poyasi – sidirg„a bo„g„imlarga bo„lingan somonpoya, bo„yi 40-130 sm. Bug„doyning 
yotib qolishga chidami va hosildorligi poyaning balandligiga bog„liq
. 
Respublikamizda ko‟plab 
kuzgi bug„doy navlari qatorida Asr navi keng tarqalgan. Bu nav o„rtapishar, yotib qolishga 
chidamli uchun o‟tmishdosh kuzgi no„xatdan keyin ekilganda hosildorlik sentineri yuqori 
bo‟lmoqda. Kasalliklardan chang qora kuya, sariq zang, qoʼngʼir zang kasalligiga dala sharoitida 
chidamli. Poya zangi va septorioz kasalliklariga oʼrtacha chidamli hisoblanadi.
MUHOKAMA 
Bugungi kunda bug„doy hosildorligiga ta‟sir etuvchi agrotexnik tadbirlarning eng muhimi 
ekish muddatini to„g„ri belgilashdir. Kuzgi bug„doyni Asr navi hosildorligiga urug„ ekish 
muddatlarini ta‟sirini o„rganish uchun Farg„ona viloyati Qo„shtepa tumani “Sattor Xamadam” 
fermer xo„jaligi sharoitida tajriba o„tkazdik. Bu xo„jalik Katta Farg„ona kanali yonida 
joylashgan. Bu mintaqaning iqlimi keskin kontinental bo„lib, eng yuqori harorat iyul oyida +45 
°C gacha, minimal harorat yanvar oyida bo„lib, ayrim yillari -25 °C gacha sovuq bo„ladi. Yillik 
yog„in miqdori o„rtacha 200-220 mmni tashkil qiladi. Tuproqlari o„tloqi-botqoq tuproqlar tipida 
bo„lib, qadimdan sug„orilib kelinadi. Yer osti suvlarining chuqurligi 1,5-1,8 metrni tashkil qiladi.
Tajribada kuzgi bug„doyni Asr navini urug„lari 20-sentabrda, 10-oktabrda va 30-oktabrda 
ekildi. Tajriba uchta variantdan iborat bo„lib, to„rt qaytariqda o„tkazildi. Tajribadagi har bir 
variantning egallagan maydoni 108 m2 (3,6 m x 30 m), shundan hisoblash maydonchasi 54 m2 
(1,8 m x 30 m). 
Tajribada kuzgi bug„doyni mahsuldorlik ko„rsatkichlari aniqlandi. Bunda bug„doyni 
umumiy va mahsuldor tuplanganlik darajasi, poyaning balandligi, boshog„ining uzunligi, bitta 
boshoqda hosil bo„lgan donlarning miqdori va 1000 dona donning vaznini aniqladik.
Hosilni yig„ishtirish oldidan 1 m
2
maydonda hosil bo„lgan mahsuldor poyalar soni 
bug„doy urug„lari 20-sentabrda ekilgan variantda 504 dona, urug„ 10-oktabrda ekilgan variantda 
502 dona va urug„ 30-oktabrda ekilgan variantda esa 386 donani tashkil qildi. Poyaning 
balandligi mos ravishda 105,4 sm, 102,8 sm va 88,7 sm bo„ldi. Bug„doy boshog„ining uzunligi 
esa urug„ 20-sentabrda ekilgan variantda 9,3 sm, urug„ 10-oktabrda ekilgan variantda 9,3 sm va 
urug„ 30-oktabrda ekilgan variantda 7,4 sm dan iborat bo„ldi. Bitta boshoqda hosil bo„lgan 
donlarning miqdori mos ravishda 41,2 dona, 42,3 dona va 35,1 donani tashkil qildi. 1000 dona 
donning vazni urug„ 20-sentabrda ekilgan variantda 42,5 gr, urug„ 10-oktabrda ekilgan variantda 
42,4 gr va urug„ 30-oktabrda ekilgan variantda 38,1 grdan iborat bo„ldi.
Keltirilgan ma‟lumotlardan ko„rinib turibdiki, kuzgi bug„doyning mahsuldorlik 
ko„rsatkichlari bug„doy urug„ini 10-oktabrda ekilgan variantda boshqa variantlarga nisbatan 

---

SCIENCE AND INNOVATION
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 
UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337 
124 
yuqori bo„ldi. Dala ekinlari o„stirishda o„tkaziladigan tajribalarning asosiy vazifasi 
o„rganilayotgan tadbir yoki omilning o„simliklar hosildorligiga ta‟sirini ilmiy asoslashdan iborat. 
Hosildorlik qishloq xo„jaligi ishlab chiqarishining bosh mezoni hisoblanib, ekinlar 
parvarishining asl maqsadi maydon birligidan olinadigan hosildorlikni oshirishga qaratilgan. 
O„tkazilgan tajribamiz variantlari bo„yicha kuzgi bug„doy hosildorligi aniqlandi. 
2-jadval. 
Ekish muddatlarini bug„doyni Asr navi hosildorligiga ta‟siri (s/ga). 
Ekish muddatlari 
Qaytariqlar 
O„rtacha 
I 
II 
III 
IV 
1. Bug„doy urug„i 20-sentabrda 
ekilgan 
65,3 
66,1 
64,8 
63,8 
65,0 
2. Bug„doy urug„i 10-oktabrda 
ekilgan 
67,9 
68,3 
66,4 
65,7 
67,1 
3. Bug„doy urug„i 30-oktabrda 
ekilgan 
52,2 
53,6 
51,4 
50,3 
51,8 
NSR 05. 1,28
NSR % 1,90 
XULOSA 
Jadval ma‟lumotlaridan ko„rinib turibdiki, tajribani bug„doy urug„i 20-sentabrda ekilgan 
variantidan 65,0 s/ga don hosili olindi. Bug„doy urug„i 10-oktabrda ekilgan variantdan esa 67,1 
s/ga don hosili olindi. Bug„doy urug„i 30-oktabrda ekilgan variantdan 51,8 s/ga don hosili olindi. 
O„tkazgan tajribamiz natijalariga asoslanib, Farg„ona viloyatining Qo„shtepa tumani sharoitida 
kuzgi bug„doy urug„ini 20-sentabrdan 10-oktabrga qadar ekishni tavsiya qilamiz.