Şehla CelilгaНe İlqar kıгının ulusla rarasi iLİŞKİlerde siVİl toplum kuruluşlari`nin yeri ve rolо: azerbaycan нrneğİ” Konusunda

Culture, Vol 5, No 3, 2006 

 
 
Yellow
stone Milli ParkıНır).
41
 Örgüt  hala  da  faaliyetini  sürdürerek,  hatta 
2008 
Cumhurbaşkanı  seçimlerinde  lobbicilik  вaparak  BaraМk  Obama`nı 
Нesteklemiştir.  Buna  neНen  Obama`nın  хevresel  sorunlara  öгel  Нikkat 
aвırmaısıНır.
42
 
1903`te  AПrikaНakı  İnРilis  kolonisler  Vahşi  Tabiatın 
Korunması Cemiyeti`ni вaratНılar. Amerikanın Ekoloji Cemiyeti 1915`te 
вaratılНı.
43
 
İlk  вaratılan  NGO`larНan  hala  Пaaliвetini  sürНüren  en  meşhur 
NGO`larНan  biri  Нe  FİFA`Нır  (FeНeration  İnternationale  Нe  Football 
AssoМiation).  Biliвoruг  ki  Пootbolun  vatanı  İnРiltereНir.  1863`Нe  orНa 
Footbol  AssoМiation  вaratılНı.  İlk  resmi  maх  1872`Нe  İnРiltere  ve 
ŞotlanНiвa millileri arasınНa olmuş ve 0-0 hesapla bitmişНir. Daha sonra 
ise  1873`Нe  ŞotlanНiвa  Football  AssoМiation  вaratılНı.  GittikМe  tüm 
Нünвaвa  вaвılan  bu  oвun  netiМe  olarak  birleşmiş  bir  üst  Asosasвonun 
вaratılmasını  vaМip  вaptı.  Ve  nihayetinde  Paris`de  Fransa,  Belçika, 
Danimarka,  NiНerlanН,  İspanвa,  İsveх  ve  İsviхre`ni  birleştiren  bir 
uluslararası  Futbol  Asosasвonu  (FİFA)  kuruldu.  1904,  21  Maвıs`da 
вaratılan bu örРüte haгırНa 208 üвe НahilНir. 
İlk önМeleri köle tiМaretine karşı ve barış uğruna savaşan harekatlar 
olan  NGO`lar  Рeхen  гaman  müННetinНe  kenНi  Пaaliвet  alanlarını  Нa 
Рenişletmişler.  20.  Вüгвılitibariвle  artık  tüm  НünвaНa  kenНi  ajenНasını 
oluşturan milli ve uluslararası NGO`lar bulunmaktaвНı. нrneğin, 1910`da 
Uluslararası  Sivil  Toplum  нrРütlerinin  Dünвa  KonРresinНe  132  örРüt 
temsil  olunmuşНu.
44
 
Onlar  nakliвat,  Пikri  mülkiвet  hakları,  narkotik 
                                                           
41
 Stephen Fox ve John Muir, His Legacy: The American Conservation Movement, Boston: Little, 
Brown, 1981, s. 125
–129 
42
Citizen United, Sierre Club, s.86-90, 
 auzennecoursesite.weebly.com/uploads/1/1/0/0/.../citizens_united.pdf  
(Erişim Tarihi: 14.03.2015) 
43
 Irving  M.  Mintzer,  Confronting  Climate  Change:  Risks,  Implications  and  Responses, 
Cambridge University Press, 1992, s.248-250 
44
 
Frits HonНius, “ReМoРnition anН ProteМtion oП NGOs in International Laа”, International Journal 
of Not-for-Profit Law, Vol 2, Issue 2, December 1999 
http://www.icnl.org/research/journal/vol2iss2/id_1.htm 
(Erişim Tarihi: 16.03.2015) 

 
 
maННelerin kontrölü, kamu sağlığı, tarım, tabiatın korunması ve s. bu gibi 
alanlarНa хalışıвorlarНı. 
 
1.2.2 BirincI 
Dünya Savaşı sonrası STK`lar 
I Dünвa Savaşı tüm НünвaНa humaniгmin ölНüвü tarih saвıla bilir. 
Silahlar, ateş, kan, хok Пaгla insan helakı, vahşet – bu devri tesvir etmeye 
вetmeвen  söгlerНir.  Her  Рün  5.500  МivarınНa  insan  haвatını  kaвb 
ediyordu. Bu devirde 
humaniгm ölНürülНüğü Рibi, STK`lar Нa arka plana 
Рeхmişti. 1918`Нe savaşın  sonunНa  2  milвon  alman, o  kaНar Нa  rus, 1.5 
milвon  Пransıг,  1  milвonНan  Пaгla  avstriвalı,  o  kaНar  Нa  inРilis,  вarım 
milyon italyan ve t
ürk, 100 binНen Пaгla amerikan ölНürülmüştü. Tüm bu 
vahşet  insanları  eskisinНen  Нaha  хok  insan  hakları  uğruna  seslerini 
arttırmaвa  vaНar  etmişНi. O  НevirНe  Пaaliвetini  Нaha  Нa  artıran  KıгılHaç 
Cemiвeti ile beraber bir sıra Пilantroplar Нa humanitar harekata katılarak 
örРütler  вaratmaktaвНılar.  нrneğin,  ABD`li  işaНamı  Herbert  Hoover`in 
Нesteği  ile  RelieП  in  BelРium  (Belхika`вa  вarНım)  isimli  gönüllülerden 
ibaret хalışma Рrubu вaratılНı. Bu Рrub binlerle Пarklı Рönüllü komiteleri 
birleştirerek, 1 milвar Нolarlık вarНım вapmıştır. Bunun saвesinНe вalnıг 
bir  kaх  milвon  kişinin  haвatı  kurtarılmakla  kalmamış,  hem  Нe  tüm 
НünвaНa humanitariгmin вaвılmasınНa büвük katkı sağlanmıştır.  
Bu  tip  savaş  alanınНa  вarНım  yapan  örgütlerden  biri  de  PLAN 
İnternational`Нır.  Bu  örРüt  1937`Нe,  İspan  Sivil  Savaşı  гamanı  inРiliг 
gazetecisi John Langdon-
Davies ve вarНımМı EriМ MuРРeriНРe taraПınНan 
kurulmuşНur.  Sivil  savaş  гamanı  her  Рün  11  bin  mülteМi  SantanНer 
demiryol  i
stasвonünНen  Рelip  РeхmekteвНi.  Onların  ekseriввeti  öksüz 
kalmış  хoМuklarНı.  Bir  Рün  John  Langdon  bir  çocukla  karşılaşıвor  ve 
хoМuğun  babası  taraПınНan  bırakılmış  notu  Рörüвor:  “Bu  хoМuğun  aНı 

 
 
Бose`Нir. Ben onun babasıвım. SantanНer НağılНığı Рün ben artık hayatta 
olmaвaМağım. Kim  benim  хoМuğumu  bulursa,  Allahın  ve  benim  hatrıma 
ona  sahip  хıksın”.  John  bu  хoМuğa  sahip  хıkıвor  ve  hem  Нe  tüm  savaş 
kurbanı хoМuklara вarНım etmek iхin motive alıвor. Böylece, örgüt savaş 
alanınНa хatışma sırasınНa zarar gören ve eгiвet хeken хoМuklara вarНım 
etmekle Пaaliвete başlamıştır. 
45
 
I  Dünвa  Savaşı  sonrası  1919-1921  вılları  ehate  eden  tarihte 
Рerхekleşen Versaв-Washington sisteminНe Рerхekleşen konПeranslarınНa 
ABD  Мumhurbaşkanı  VuНro  Vilson  “14  maННesi”ni  ilan  etti.  Bu 
maННelerНe  Нemokrasi  ve  insan  hakları  Рibi  temel  unsurlarНan  Нa  bahs 
eНiliвor,  hemНe  вeni  Нiplomasi  hakta  konuşuluвorНu.    Konferansda  bir 
хok  NGO  temsilМileri  iştirak  eНiвorlarНı.  нгellikle  köle  gibi 
хalıştırılanların,  esas  insani  hakları  хiРnenenlerin  temsilМileri  olan 
NGO`lar 
– NAACP, Milli Beraber Haklar LiР`i, Universal NeРro Gelişim 
Asosasвonu,  Siвah  İnsanların  Uluslararası  LiР`i  Рibi  NGO`lar  bu 
konПeransa  öгellikle  katılНılar.  Artık  bu  НevirНen  başlaвarak  STK`ların 
uluslararası ilişkilerНe rolü biraг Нaha artmaвa başlaНı. Lakin bu grubların 
вapa  bileМeği  хok  birşeв  вoktu.  Onlar  her  an  Нışlanma  tehlikesi  alınНa, 
saНeМe  konuşa  bilirlerНi  ve  вalnıг  seslerinin  НuвulaМağına  umut  eНe 
bilirlerdi.  La
kin  bir  хok  Нevlet  aНamları,  asıl  politikaМılar,  Нünвaвı 
вönetenler  onları  НuвmaгНan  РelmekteвНiler.  нrneğin,  ülkesinНe 
aborigenler bulundurulan ve onlarla insan-
Нışı reПtar eНilen Avustralвanın 
Başbakanı  KonПerans`Нa  хıkış  вaparak  söвlemiştir  ki,  “Bizim  esas 
amaМımıг  Beвaг  Avustralвa`Нır.  BurНa  başka  bir  вol  вoktur.  EРer 
KonПeransın  Antlaşması`na  ırkı  eşitlik  ile  ilgili  herhangi  bir  madde 
eklenecektirse
, biг bu Antlaşma ile вaratılaМaq Milletler Cemiвetine üвe 
olmaвaМağıг”.  Вeni  ГelanНa`nın  Başbakanı  Нa  aвnı  Пikirlere  ortak 
                                                           
45
 Kendra  E.  Dupuy  ve  Krijn  Peters,  War  and  Children:  A  Reference  Handbook,  ABC-CLIO, 
2010, s. 195 

 
 
olmuştu.  Bu  tür  хıkışlar  NGO  temsilМileri  taraПınНan  hiх  Нe  hoş 
karşılanmamıştır.  37  Japon  NGO`su  bunНan  sonra  Tokвo`Нa  bir  kaх 
topl
antı вaparak Irkı Eşitlik Asosiasвonu вaratmıştılar. кin, Asвa, AПrika, 
Latin  Amerika  temsilМileri  Нe  irki  ve  Нiğer  beraberlikleri 
Нesteklemiştiler.
46
 
Dönemin 
НiРer  heРemon  РüМü  olan  SSRİ`nin  kuruМusu  Lenin  Нe 
хıkış  вaparak  insan  haklarının  korunmasını  öne  хekmişti,  lakin  bunun 
üхün  Нemokrasi  Нeğil,  komuniгmin  Рerektiğini  savunmuştur.  1919`Нa 
Ümum-
Rusвa  Sovвet  KonРresinНe  İnsan  Hakları  Deklarasвonu  aНlı 
Bildiri  kabul  edildi.  Bu  bildiride  tüm  devletler,  tüm  cemiyetler  ve  tüm 
sınıПlarНa insanın  Нiğer  insanı  istismar  etmesi  kesinlikle  вasaklanıвorНu. 
Sovyet  Rusya`da  NGO`lar  komü
nist  iНeolojisini  вaвmakla  meşğulНüler. 
кin`Нe Нe NGO harekatı вaвılmıştı. Burda liberal ve insan hakları uğruna 
yazan 
Рaгete  ve  НerРiler,  örneğin  New  China,  New  Youth, New  Dawn, 
Human Rights 
sonraНan Вuanpei ve Lu Бun taraПınНan вaratılan кin Sivil 
Haklar  LiР`ine  katılНılar.  Bu  birleşme  Нaha  sonra  Başkanı  Mao  ГeНonР 
olan  НevrimМi  кin  Komunist  Partisine  Нönüşmüştü.  GörünНüğü  Рibi 
komunistler  NGO`ları  kenНi  iНeolojilerini  вaвmak  iхin  bir  araç  olarak 
kullanıвorlarНı.  Aвnı  politikaвı  РünümüгНe  Нe  Пarklı  Пarklı  Нevletler 
kullanmaktalar. 
Bu НevirНe Пaaliвet Рösteren insan haklarını savunan esas örРütler – 
Fransa`Нa  The  LiРue  Нes  Droits  Нe  İ`Homme,  Britanвa  ve  onun 
НominionlarınНa  KaНınların  Sosвal  ve  Politik  Birliği,  Birleşik 
SuППraРistler  (kaНın  hak  beraberliğini  talep  eНenler),  оmum-Rusya 
ВahuНi  KonПeransı,  ABD`Нe  Renkli  İnsanların  Gelişimi  iхin  Milli 
Assosiasyon ve 
Milli Sivil нгРürlükler Bürosu ve başkaları iНi. 
                                                           
46
 Paul Gordon Lauren, The Evolution of International Human Rights: Visions Seen, University of 
Pennsylvania Press, 2nd edition, July 2003,  s. 271-279 

 
 
Bu  НevirНe  kaНın  hakları  uğruna  хalışan  örРütler  öгellikle  aktiП 
hesap oluna bilir. Onların saвesinНe 1919-1920`lerde Almanya, Avstriya, 
NiНerlanН,  LüksemburР,  кekoslovakвa,  Polşa,  ABD  ve  Kanada  gibi 
НevletlerНe kaНınlar seхimlerНe ses vermek hakkı kaгanНılar. Bu devirde 
faaliyetde b
ulunan esas kaНın hakları örРütlerine örnek olarak – Women`s 
International  League  for  Peace  and  Freedom 
(KaНınların  Uluslararası 
Barış ve нгРürlük LiР`i), İnternational AllianМe oП Аomen (Uluslararası 
KaНın  Birliği)  Рöstere  biliriг.  Bu  örРütlerin  Пaaliвeti  sayesinde  ilk  defa 
AПrikaНa  kaНınların  mutilasвonuna  (sünnet)  karşıt  kampanвalar 
Рeхirilmeвe  başlanНı.  Ama  belirtelim  ki,  mutilasвon  hala  Нa 
sürНürülmekte ve bu aНetle binlerle AПrikalı kıг хoМuklarının haвatlarına 
son verilmektedir.  
I  Dünвa  Savaşı  sırasınНa,  1915`Нe  kurulan  ve  haгırkı  ismini 
1918`de  kazanan  örgüt 
–  Junior  Chamber`dir.  1944`de  ise  örgüt  8 
НevletНen olan НeleРelerin katılması saвesinНe Uluslararası hal ve Junior 
Chamber  İnternational  (JCİ)  ismini  alНı.  HaгırНa  115  Нevletten 
200 
000`Нen Пaгla insanı toplaвan bu örРüt Рenхler arasınНa propoРanНa 
вaparak, onları manevi olarak Рeliştirerek kenНilerine ve kamuвa вararlı 
insanlara Нönüşmelerine вarНımМı oluвor. 
47
 
 
1.2.3. 
İkincI Dünya Savaşı sonrası STK`lar 
II  Dünвa  Savaşı  NGO`ların  вaranmasınНa  вeni  kataliгator  rolünü 
oвnaНı. Bu НevirНe вaratılan NGO`lar haгırНa en aktiП ПaaliвetНe bulunan 
NGO`larНırlar.  Bunlara  örnek  olarak,  Amnesty  International,  Oxfam 
International, CARE, Save  the  Children,  the World  Wildlife  Fund, 
                                                           
47
 Örgütün resmi sitesi: www.jcimilano.org  

 
 
Greenpeace göstermek olur.
48
 
Bu örРütler haгırНa ПaaliвetНe olan en aktiП 
örРütlerНen  olНuklarına  Рöre,  sonrakı  bölümНe  onlarНan  aвrıМa  bahs 
eНeМeğim. Bu örРütler Batı вanlısıвНı. Biliвoruг ki, II Dünвa Savaşından 
sonra Нünвa iki kutuba parхalanНı. Bir taraПНa ABD ve NATO, Batı bloku 
Нevletler,  Нiğer  taraПНa  ise  SSCB  ve  onun  Varşava  Paktı  Нevletleri.  Bu 
kutuplaşma NGO`lara Нa etkisiг ötüşmeНi. 
SSCB`Нe NGO`ların varlığı hakta söг eНilemeг. NGO`lara karşılık 
olarak Sovyetlerde bir çok kamusal örgütler, birlikler, harekatlar 
вaratılНı. 
Ö
rneğin,  öğrenМileri  toplaвan  –  Komsomol,  Нoktorları  toplayan 
Ümumittifak 
Uroloqlar  Birlği,  Piroqovskie  Cteniya
49
 (Piroqov  okuma 
Нerneği,  Piroqov  meşhur  rus  doktoru  olmuştur  ki,  Нaha  sonralar  Sovвet 
Нoktorları bir araвa Рelerek Пarklı tıbbi konuları tartışmışlar ve Piroqovun 
şereПine birliğin ismini böвle koвmuşlar), politikaМıları toplaвan – Politik 
Elmler  üzre  Sovyet  Asosiasyonu
,  Rus  Psiбoanalitikler  Birliği  (1922`Нe 
вaratılmış, Нaimi Рörüşler Рeхirmiş ve haгırlaНığı raporları «Internationale 
Zeitschrift  für  Psychoanalyse» 
araМılığıвla  вaвımlıвorНu.  Buna  Рöre  Нe 
1930`Нa  Пaaliвeti  НurНurulНu  ve  вalnıг  1995`Нe  restore  edildi),  Pioner 
Harekatı  (Bu  harekat  7-15  вaş  arası  öğrenМi  хoМukların  birliğiНir.  Bu 
harekat  çerçevesinde  pionerlerin  muzi
k  вarışı  Рeхiriliвor,  pionerlerin 
laРerleri,  вani  kampları  teşkil  olunuвorНu.  AвrıМa  pioner-kahramanlar 
varНı  ki,  bu  Нa  1941-1945  вıllarınНa  Vatana  hıгmet  eНen  kahraman 
хoМukları birleştiriвorНu. İlk keг pioner kampı Rus Kırmıгı Haх Cemiвeti 
Rehberi  Z.P.So
lovвev`un  Пikri  olarak  1925`Нe  kurulmuş  KrımНa 
вerleşen“Artek”  kampıвНı.
50
 
80`li  вıllarНa  Sovвetler  mekanınНa  40  bin 
                                                           
48
 Peter  Hall-
Jones,  “The  Rise  anН  Rise  oП  NGOs”,  Global  Policy  Forum,  May  2006,  
https://www.globalpolicy.org/component/content/article/176/31937.html 
(Erişim Tarihi: 20.03.2015) 
49
 
К
 И.  ., П
я  я
ь
ь  . И. П
: П
 
я 1960 
, 
, 1961, s. 36 - 47 
50
 
Artek Kampının resmi sitesi: www.artek.org  

 
 
şehirkenarı kamp  varНı ki, bunНan  10  milвonНan  Пaгla  mektepli öğrenМi 
вararlanıвorНu.  KamplarНa  hem  öğrenМilerin  bilgi  seviвeleri  arttırılıвor, 
hem  Нe  vatanseverlik  ruhunНa  вarışmalar  РeхiriliвorНu,  örneğin 
“Гarnitsa” aНlı harbi oвun
51
. Daha вaşlı mekteb öğrenМiler iхin Рeхirilen 
bu  tür  oвunun  ismi  “Orвolok”  iНi.),  ve  Profsoyuzlar  (ÜmumRusya 
i
şхilerinin  birlikleri,  örneğin  ÜmumSovвet  Mimarlar  Birliği  ve  b.) 
dahildir. 
Bu  birlikler,  harekarların  amaМı  şimНi  Пaaliвet  Рösteren 
NGO`ların  amaМı  ile  aвnıвНı.  Tek  Пark  вapıНa  iНi.  ŞimНi  NGO`lar 
НevletНen  asılı  olmaНan  вaratılıвor,  bu  birlikler  ise  SSCB  Нevleti 
taraПınНan  iНare  eНiliвorНu.  ŞimНi  NGO`lar  Рüхlü  Нevletler  taraПınНan 
politika  araМı  olarak  Нiğer  НevletlerНe  işletiliвor  ve  o  Нevletin 
НevletМiliğine гararНa bulunma kapasitesine sahiptirler, o devirde Sovyet 
birlikleri  ise  Нevletхiliğin  ve  sosyalizmin  güçlendirilmesine  hizmet 
eНiвorlarНı. 
29  Ekim  1918`de  Rus  Komü
nist  Genхler  Birliği  olarak  kurulan 
Komsomol  1922`Нe  SSCB`nin  kurulması  arНınНan  1924`Нe  Rus  Lenin 
Komunist Genхler Birliği aНını alНı. Maksat Sovyet ideolojisinin gençler 
arasınНa  РüхlenНirilmesi  iНi.  1977`de  Komsomolun  14-28  вaş  arası 
üвelerinin saвı 36 milвonНan Пaгla iНi.
52
 
Lakin bu örРüt Нevlet taraПınНan 
Нenetleniвor,  Рöгetleniвor  ve  iНare  eНiliвorНu.  HaгırНa  bu  örРütün 
НevamМısı  1993`Нe  kurulan  STK  aНını  alan  Rusвa  Komünist  Gençler 
BirliğiНir.
53
 Bu  örgüt  günümüzde  de  faaliyetini  sürdürmekte  olan, 
Рenхlerin  sosвal  sorunlarının  хöгülmesine  хalışan  en  solМu  örРütlerНen 
biriНir. нrРüt Kuba, Kuгeв Kore, Ukraвna ve Belarus`la ilişkiler kurarak 
                                                           
51
 Zarnica Harbi Oyunun resmi sitesi: www.zarnici.ru 
52
 
К
  . К., 
ё ь, 
,  щ
 30-  
 20. 
я:   
 
   
ё
 
, 
., 
У, 2011, s. 25-50 
53
 
.  . 
, 
я 
я,  ., 
У, 2011, s. 166  

 
 
uluslaraşırı  Пaaliвet  РöstermekteНir.  Veneгuella  ile  Нe  ilişkiler 
kurulmaktaНır. 
54
  
SovвetlerНen  Пarklı  olarak  bu  НevirНe  ikinМi  kutupta  –  Batı 
bloРunНa  вer  alan  örРütler  Нaha  хok  ulusları  aşarak  Batı  Нeğerlerini 
вaвmaвa  хalışıвorlarНı.  Artık  bu  НevirНen  başlaвarak  biг  NGO`ların 
вalnıг sosвal sorunların хöгülmesi iхin хalışmaНığına tanık oluвoruг. 
İkinМI  Dünвa  Savaşı`ndan  sonra  ABD`nin  üçüncü  dünya  ülkeleri 
politikası  komuniгm  karşıtlığı  üгerine  kurulmuş,  bu  НevletlerНeki  solМu 
Рruplar  ve  rejimlerle  müМaНele  etmek  iхin  Sovвetlerle  вarış  iхinНe 
olmuştur. Dünвaвa iвilik вapmak iхin Рerekli kapasitelerinin olНuğunu ve 
kenНilerine bu вönНe bir Рörev verilНiği inanМını taşıвan ABD вönetimleri 
bu ülkelerНe Нemokrasinin ve ekonomilerin Рelişmesi iхin ABD`nin liНer 
rol  oвnaвabileМeği  iННiasınНa  olmuştur.
55
 Lakin  demokrasileri 
d
esteklemek  her  гaman  ABD  Нış  politikasının  önМeliği  olmamıştır. 
Özellikle  1947-
1977  НöneminНe  ABD`nin  Нış  politika  önМeliği  işbirliği 
iхinНe olan hükümetlerin Нemokratik Нeğil anti-komünist olması olmuştur. 
ABD  sağМı  askeri  rejimleri  komuniгmin  вaвılmamasına  karşı 
Нesteklemiştir ve bu rejimleri jeopolik ve stratejik heНeПler НoğrultusunНa 
kullanmıştır. 1947`Нen itibaren ABD anti-komunist rejimleri desteklemek 
ve  komunist  вanlısı  rejimleri  Нevirmek  iхin  Merkeгi  Haber  alma 
нrРütü`nü  (CİA)  kullanmıştır.  İstihbaratın  maksaНı  hem  bilРi  toplamak, 
hem  Нe  Рiгli  eвlemleri  Рerхekleştirmek  olmuştur.  CİA,  ABD`nin  ilРi 
alanınНa  olan  ülkelerНe  rutin  olarak  siвasi  partiler,  tiМari  konseвler, 
senНikalar, öğrenМi ve sivil örРütleri Нestekleвerek onlara вön хiгmiştir.
56
 
1950`d
e  ABD  хıkarlarına  ilk  tehtit  ortaвa  хıkmış,  JaМobo  Arbeг 
                                                           
54
  
 
,  “К
”, 
  “В
я”  5 
я  2000, 
http://www.pressarchive.ru/versiya/2000/12/05/23477.html 
(Erişim Tarihi: 22.03.2015) 
55
 
Steven  Gilbert,  “The  U.S.  PoliМв  oП  DemoМraМв  promotion  in  Latin  AmeriМa”,  Senior  Honors 
Theses, 2008, s.5-10, http://commons.emich.edu/honors/148 
56
 
Аilliam  I.Robinson,  “Аhat  to  EбpeМt  Пrom  US  “DemoМraМв  Promotion”  in  Iraq”,  New  Political 
Science, Vol.26, No. 3, September 2004, s.444 

 
 
Quatemala  Cumhurbaşkanı  seхilmiştir.  O  işхilere  вeni  haklar  vermiş, 
tarım  reПormunu  Рerхekleştirmiş,  kullanılmaвan  toprakları  satın  alarak 
topraksıг  köвlülere  Нağıtmıştır.  Bu  Нurum  Guatemala`Нa  büвük  toprak 
sahalarına  sahip  olan  ABD  menşeli  Birleşik  Meвve  Şirketi`nin  tiМari 
хıkarlarını tehtit etmiştir. Sonuх, 1954`Нe Başkan Eisenhover`in emri ile 
Arbenг CİA taraПınНan Нevrilmiştir. Bu eвlemler Ağustos 1953`Нe İran`Нa 
petrol  sahalarını  Нevletleştiren  Başbakan  MusaННıka,  1964`Нe  Breгilвa 
Cumhurbaşkanı Joao Coulart`a ve 1973`Нe Şili Cumhurbaşkanı SalvaНor 
AllenНe`вe karşı Нüгenlenmiştir. 1961`Нe USAİD (UniteН States AРenМв 
oП  İnternational  Development)  kurulНuktan  sonra  ABD  bu  alanНaki 
müНahelesini хeşitlenНirmiştir. USAİD`in вarНımları ekonomik ve sosвal 
konulara  oНaklanmış  ve  öгellikle  Güneв  Kore,  Breгilвa,  Lübnan, 
Kostarika Рibi ülkelere вönelmiştir. 
57
 
İkinМI Dünвa Savaşı sonrası ABD Нış politikasının iki önemli araМı 
olmuştur:  askeri  Рüvenlik  ve  ekonomik  (kurumlar,  вarНımlar).  Vietnam 
savaşı(1963-1973)  uluslararası  alanНa  politik-psikolojik aхıНan ABD`nin 
гaвıПlaНığı  Рörüntüsü  вaratmış  ve  politik  operasвonların  вapılması 
Рerektiğini  ortaвa  хıkarmıştır.  CİA`nın  politik  вarНım  aНı  altınНa 
РerхekleştirНiği  eвlemlerin  Vietnam  savaşınНan  sonra  başka  bir  вeni 
kuruma Нevretmesi РünНeme Рelmiştir. Вeni bir ajansın kurulması tekliП 
eНilmiştir. Bu amaх НoğrultusunНa 1983`Нe oНak noktasınНa “Нemokrasiвi 
Нesteklemek”  olan  NED  (National  EnНoаment  Пor  DemoМraМв) 
kurul
muştur.  Вeni  politik  Нeğişimin  oНak  noktası  heНeП  ülkelerНe 
toplumları  ve  kamuoвunu  ABD`nin  ulusal  хıkarları  НoğrultusunНa 
                                                           
57
 Thomas Carothers, Aiding Democracy Abroad, Carnegie Endowment for International Peace, 
Washington 1999, s.24 

 
 
вönlenНirmek  iхin  politik  ve  sivil  toplum  örРütü  вapılarının  kurulması 
olmuştur. NED hakta sonrakı bölümНe Нaha Рeniş bahseНeМeğim.
58
  
GörНüğümüг  Рibi,  ikinМI  Dünвa  Savaşı  sonrasınНa  kurulan  ve 
хalışmakta olan NGO`lar esasen Batı-Doğu ilişkileri НoğrultusunНa politik 
amaхlar  uğruna,  üstünlük  elНe  etmek  uğruna  kullanılmıştır.  Lakin burНa 
tek 
taraПlı müНahele söг konusu НeğilНir. Harbi müНaheleНen Пarklı olarak, 
NGO`lar  hem  Нe  sosвal  РüvenМe  sağlaвarak,  insanların  вaşam  tarгına 
belirli  seviввelerНe  iвi  etkiler  Нe  Рöstermişler.
59
 
нrneğin,  FİNCA  isimli 
örgütün faaliyetini göstere biliriz. 
FİNCA  İnternational  (FounНation  Пor  İnternational  Community 
Assistance) 
–  1984`Нe  ABD`li  ekonomist  John  HatМh  taraПınНan 
вaratılmış bu NGO ilk önce Boliviya`da, daha sonra ise tüm dünyada en 
Пakir  insanlara,  öгellikle  Нe  kaНınНalara  mali  вarНım  sağlanması  iхin, 
başka söгle ise ABD`nin hem imajı, hem Нe mikroekonomik gelirlerinin 
arttırılması  iхin  хalışıвor.  2008`Нe  FİNCA`Нan  verilen  borхların  %70`ni 
kaНınlar almıştılar.  
John  Hatch  yeni  fikr
ini  USAİD  resmileri  ile  paвlaşıp  onların  Нa 
Нesteğini ve 1 milвon Нolarlık Пinansmanı alНıktan sonra Boliviya`da ilk 
projesini РerхeleştirНi. 1980-90-lı вıllarНa tüm Нünвaвa bu iНeвa вaвılНı. 
1995`Нe  FİNCA  KırРiгistan`Нa  РerхekleştirНiвi  projeвle  eski-Sovyetler 
alanına  РirНi.  2000`lerНe  ise  o  НiРer  post-Sovyet  devletlerinde  faaliyete 
başlaНı.  1999`Нaki  KosovoНa  вaşanan  savaş  kriгinНen  sonra  2000`Нe 
bölРeвe  Рiren  ilk  mali  kuruluşlarНan  biri  Нe  FİNCA  iНi.  нrРütün  Latın 
Amerikası,  Avrasвa,  Orta  Doğu  ve  AПrikanın  bir  хok  ülkesinНe,  o 
МümleНen AгerbaвМanНa Нa ПaaliвetНe bulunan 21 вerel enstitüsisi varНır. 
                                                           
58
 William  I.Robinson, 
Promoting  PolвarМhв:  Globaliгation,  US  İntervention,  anН  Hegemonв, 
Cambridge University Press, 1996, s.80-100 
59
 William  I.Robinson, 
“PromotinР    PolвarМhв:  20  вears  later”,  Sage  Journal,  2013,  s.  228-234, 
http://ire.sagepub.com/content/27/2/228.citation 

 
 
Onu  baгen  “Fakirler  iхin  Dünвa  Bankası”  aНlanНırıвorlar.  Örgüt  bank 
hiгmetleri, sığorta, borх verilmesi Рibi işler вapıвor. Village BankinР aНlı 
tüm  НünвaНa  meşhur  olan  küхük  РirişimМiliğin  motive  eНilmesi  amaхlı 
borc  veriyor. 
60
 Gelir 
Рütmeвen  örРüt olarak  хalışmaвa  başlaвan  FİNCA 
haгırНa mikrokreНi kurumuna НönüşmekteНir. ABD kökenli olması, onun 
ABD`nin  poгitiП  imajini  вaвmak  iхin  хalışması,  NGO  aНı  taşımasına 
rağmen  aslınНa  вaratНığı  imajın  arkasınНa  bir  Рelir-Рütme  хabasını 
Рiгletmiвor.  PaгarНa  pahalı  Нükkanlarla  beraber  çok  ucuz  ürünlerin 
satılНığı  Нükkanların  olНuğunu  hepimiг  biliвoruг.  Onlar  Нa  kenНilerinМe 
вeteri  kaНar  Рelir  Рetirebiliвorlar.  Dünвa  Bankası  Рibi  örРütler  ABD  ve 
onun  gibi  global  güçlere  devletler  seviyesinde  gelir  getirmek  ama
Мıвla 
kurulmuştusa,  FİNCA  Рibi  örРütler  Пakir  insanlar  seviвesinНen  Нünвa 
Рüхlerine  Рelir  sağlamakla  meşğuldür.  Tabi  burda  ikili  fayda  söz 
konusudur.  
 
 
1.2.4. 
Soğuk Savaş sonrası STK`lar 
1990`Нa  SSCB`nin  Нağılması  ile  Нünвa  Soğuk  savaşa  son  verНi. 
Buna  rağmen  savaşlar  bitmeНi. Hala  Нa  НünвaНa  her  Рün  вüгlerle  insan 
haвatını  Пarklı  neНenlerle,  öгellikle  Нe  savaş  ve  aхlıkНan  kaвb  eНiвor. 
Bununla bağımlı olarak humanitar harekat ve NGO`ların Пaaliвeti Нaha Нa 
Рerekli hal almıştır. SSCB`nin НağılmasınНan sonra NGO`lar yeni sosyal 
politikaların  ajenНasının  kurulmasınНa,  reПormlar  вapılmasının 
tetiklenmesinНe  önemli  röl  oвnamaвa  başlaНılar.  Onlar  öгellikle  sosвal 
meselelere, хevresel sorunlara, хoМuk ve kaНın hakları ile ilРili meselelere, 
                                                           
60
“FİNCA 
İnternational 
NGO”,