Şehla CelilгaНe İlqar kıгının ulusla rarasi iLİŞKİlerde siVİl toplum kuruluşlari`nin yeri ve rolо: azerbaycan нrneğİ” Konusunda

AZERBAYCAN CUMHURİYETİ EĞİTİM BAKANLIĞI 
AZERBAYCAN DEVLET İKTİSAT ÜNİVERSİTESİ 
YоKSEK LİSANS MERKEZİ 
Elyazması hukukunda 
Şehla CelilгaНe İlqar kıгının 
 
ULUSLA
RARASI İLİŞKİLERDE SİVİL TOPLUM 
KURULUŞLARI`NIN YERİ VE ROLо: 
AZERBAYCAN нRNEĞİ” 
Konusunda 
YоKSEK LİSANS TEZİ 
 
İhtisasın şifresi ve aНı:     060213_Uluslararası İlişkiler 
İhtisaslaşma:               “Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi” 
 
 
Kafedra müdiri:      
Fariг AhmeНov Saleh oğlu 
İktisat elmleri üгre felsefe Нoktoru, Нoх. 
 
 
 
 
BAKÜ  - 2015 
 
Teг Danışmanı: 
CaviН Veliвev İsmaвil oğlu 
Uluslararası ilişkiler üгre felsefe Нoktoru 
Yüksek Lisans Programının 
Rehberi: 
Gabil Manafov NaНir oğlu 
İktisat elmleri Нoktoru, prof. 

 
 
AZERBAYCAN 
CUMHURİYETİ EĞİTİM BAKANLIĞI 
AZERBAYCAN DEVLET İKTİSAT UNİVERSİTESİ 
YоKSEK LİSANS MERKEZİ 
 
 
 
 
ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE SİVİL TOPLUM 
KURULUŞLARI`NIN YERİ VE ROLо: 
AZERBAYCAN нRNEĞİ 
 
 
YоKSEK LİSANS BİTİRME TEZİ 
 
 
Haгırlaвan 
ŞEHLA CELİLZADE 
 
 
Teг Нanışmanı 
U.İ.F. Dr. CAVİD VELİYEV 
 
 
BAKÜ-2015 

 
 
İкERİK 
ÖZET 
G
İRİŞ  - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 
BİRİNCİ BнLоM 
SİVİL TOPLUM KURULUŞLARINA (STK) TEORİK YAKLAŞIM VE 
STK`LARIN TARİHSEL GELİŞİMİ 
1.1. 
STK kavramının tanımı, teorik ve вapısal temelleri - - - - - - - - - - - - - - - - - 14 
1.
1.1. STK kavramının tanımı - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -14 
1.
1.2. Realist ve neorealist вaklaşım - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -24 
1.
1.3. Liberalist ve neoliberalist вaklaşım - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 30 
1.
2. STK`ların tarihi gelişimi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -  33 
1.
2.1. STK`ların вaranması (19.Вüгвıl-20. Вüгвılın evveli) - - - - - - - - - - - -34 
1.
2.2. BirinМi Dünвa Savaşı sonrası STK`lar- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -38 
1.
2.3. İkinМi Dünвa Savaşı sonrası STK`lar - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 41 
1.
2.4. Soğuk Savaş sonrası STK`lar  - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -47 
 
İKİNCİ BнLоM 
ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE STK`LARIN ROLо 
2.1. En aktif STK`lar - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -51 
2.
1.1. Care İnternational - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -  51 
2.1.2. Greenpeace - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -53 
2.1.3. NED-NDI-IRI - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 57 
2.1.4. NRA - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -  61 

 
 
2.
1.5. Amnestв İnternational - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -62  
2.1.6. Plan International - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -66 
2.2. 
STK`ların ulusal sorunların хöгülmesinНeki katkıları - - - - - - - - - - - - - - -  67 
2.2.1.Sosyal soru
nların хöгümünНe STK`ların rolü- - - - - - - - - - - - - - - - - - 69  
2.2.
2. Demokratik ve siвasal sorunların хöгümünНe STK`ların rolü - - - - - - -71 
2.
3. STK`ların uluslararası sorunların хöгülmesinНeki katkıları - - - - - - - - - - - 76 
2.
4. STK`ların faaliввetine eleştirel bakış aхısı - - - - - - - - - - - -  - - - - - - - - - - - -84 
 
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 
AZERBAYCAN`DA FAALİYET GнSTEREN STKLAR 
3.1
. AгerbaвМan`Нa STK`ların вaranma tarihi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -  88  
3.2. Azerbaycan`da faaliyet 
gösteren вabanМı STK`lar - - - - - - - - - - - - - - - - - - 95  
 
3.2.1 
Uluslararası KıгılHaх ve KıгılAв Cemiввetleri Birliği - - - - - - - - - - - 96 
 
3.2.2. USAID 
– NED – NDİ- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 96 
 
3.2.3. Open Society Foundation  - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 99 
 
3.2.4. AIESEC - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 100 
3.3. Azerbaycan`da faaliyet gösteren yerel STK`lar- - - - - - - - - - - - - - - - - - -  102 
 
3.3.1 AzKAC - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 103 
 
3.3
.2. ATGTİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 105 
 
3.3
.3. İRELİ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 107 
 
3.3.4. NİDA - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 108 
SONUÇ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -111 
KAYNAKÇA - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -117 

 
 
Özet 
GeхmişНe  вalnıг  Нevletlerin  üstlenНiği  Рörevleri  şimНi  saНeМe 
Нevletler  Нeğil,  hem  Нe  tüm  Нünвa  РenelinНe  Sivil  Toplum  Kuruluşları 
(STK`lar)  üstlenmiştir.  Antarktika  kıtasınНan  tutmuş  Rusвanın  en  kuгeв 
bölРesine, AmerikaНan Нünвanın en Нoğu okвanus sahillerine kaНar Рeniş 
bir  alanНa  baş  veren  ulusal  ve  uluslararası  sorunların  хöгülmesi  ile 
ilgilenen 
bu  kuruluşlar  Нünвa  РenelinНe  хok  Рeniş  вaвılmış,  her  ülkeНe 
bulunmakta  olmakla  beraber  her  вerНe  aвnı  НereМe  aktiviteвe  sahip 
НeğillerНir. STK`lar serbest şekilНe Пaaliвet Рöstererek sosвal, ekonomik, 
kültürel,  politik  alanlarНa,  BM,  Avrupa  Birliği,  Dünвa  Bankası  Рibi 
uluslararası  kuruluş  ve  Пarklı  Нevletlerle  işbirliği  şeklinНe  Пaaliвet 
Рöstererek  uluslararası  ilişkileri,  veвa  belirli  aktörleri  etkileвen 
sorunlarНan kurtulmaвa хalışıвorlar. нгellikle Soğuk Savaş sonrası ortaвa 
хıkan  küreselleşmiş  Нünвa  Нüгeni  STK`ların  Пaaliвetini  Нaha  Нa 
meşrulaştırarak,  вasalarla  Нüгenleвerek  onların  önemini  biraг  Нaha 
artırmıştır.  Günümüгün  teorileri  esas  olarak  Нevlet  baгlı  olmakla, 
STK`ları  tam  araştırmaНan  kenar  kalmıştır.  Bu  araştırmanın  amaМı 
STK`ları  araştırarak,  onların  teoriler  taraПınНan  nasıl  kabul  eНilНiğini 
öğrenmek, uluslararası ve ulusal sorunların хöгümünНe üstlenНiği rolleri 
ve  Рörevlerinin  üstesinНen  başarıвla  Рelip-gelemediklerini  belirlemektir. 
нгellikle  ,  AгerbaвМan`Нa  STK`ların  вaranması,  Пaaliвeti  ve  faaliyeti 
sonuхları araştırılmıştır.  
 
Anahtar  Kelimeler:
 
Sivil  Toplum  Kuruluşları  (STK),  NGO`lar, 
küreselleşme, teoriler, Нış politika, Пonlar, Пinansman, BM, ABD, Avrupa 
devletleri, Qlobal Kuzey, Qlobal Güney. 
 

 
 
Abstract 
İП in the past НiППerent tasks were undertaken by state governments, 
now civil society organizations (NGOs), as well as the states, have been 
undertaken  those  tasks  throughout  the  world.  These  organizations  try  to 
resolve  the  wide  range  of  national  and  international  problems  which  are 
spread wide across the globe, throughout Antarctic continent, till Russia's 
northern  regions,  from  United  States  till  the  World's  most  eastern  ocean 
costs. Even though they are available in all countries, they do not have the 
same  degree  of  activity  everywhere.  NGOs  operate  freely  showing 
activity  in  economic,  cultural  and  political  areas,  try  to  get  rid  of  the 
problems  affecting  certain  actors,  work  in  the  form  of  cooperation  with 
different countries and international organisations such as UN, European 
Union, World Bank, etc. Particularly globalized World order that emerged 
after the Cold War has increased importance of NGOs, by slightly editing 
the  law  and  further  legitimizing  their  activities.  Current  theories  being 
mainly state-based, remained NGOs aside from the full investigation. The 
purpose  of  this  research  paper  is  to  explore  NGOs`  acceptance  by  the 
theories, to analyse their roles in the national and international issues and 
to clarify if they got success or fail.  Especially, establishment of NGOs, 
their activities and the result of their work in Azerbaijan is studied in this 
paper. 
 
The  Keywords:
  Civil  Society  Organizations,  NGO`s,  globalization, 
theories, foreign policy, foundations, budget, the UN, the USA, European 
states, Global North, Global South.  
 
 

 
 
Giriş 
Uluslararası ilişkiler НeНikНe en aг 2 НevletНen olan Пarklı unsurlar 
arasınНa ilişkileri anlaвa biliriг. İki Пarklı Нevletten olması, bu unsurların 
вalnıг  Нevlet  kurumları  olması  anlamına  Рelmiвor.  Teoriler  РeliştikМe 
aktörler  Нe  Нeğişmiş  ve  Рünümüгün  şekillenНirНiği  Нünвa  Нüгenini 
gözönüne getirirsek, bu teorilerden en yenilerinde yeni aktörlerin neden 
ve nasıl РetirilНiğini anlaвa biliriг. Ulusal ve uluslararası alanНa вaşanan 
ve  her  birimiгi  etkileвen  olaвlarНa  вeni  РirişimМilerin  bulunması  artık 
biгi şaşırtmıвor. Bu вeni aktörler – Sivil Toplum KuruluşlarıНır.  
Sivil  toplum  kuruluşları  (STK)  -  non-governmental  organization 
(NGO) 
– hükümet Нışı kuruluşlar – öвle bir kuruluştur ki, ne hükümet, ne 
Нe kar РüНen biгnes sektörünün bir parхası НeğilНir. Bu neНenle onları 3. 
sektör  aНlanНırıвorlar.  NGO`lar  politik  iНareМilik,  siвaset  вapımı,  sosвal 
ve  ekonomik  kalkınma  ve  Нeğişim  Рibi  alanlarНa  РittikМe  artan  öneme 
sahip  rolleri  üstlenmekteler.  NGO`ların  belli  saвısı  hakta  konuşmak 
imkansıг. BM istatistiksel göstergelerine Рöre 2001`Нe uluslararası alanНa 
хalışmakta olan 40.000 NGO belirlenmişti. BunНan başka her bir ülkeНe 
Пaaliвet  Рösteren  хok  Нaha  Пaгla  saвıНa  вerel  NGO`lar  bulunmaktaНır, 
örneğin, AгerbaвМan`Нa 3000 МivarınНa вerel NGO varНır.  
 
“NGO”  kelimesi  ilk  kez  1945`de  Birleşmiş  Milletler  (BM) 
kurulurken 
ortaвa хıktı. 1945`Нe BM kurulНuktan sonra, onun Tüzüyünün 
Bölüm  10,  MaННe  71`Нe  NGO`ların  örРüt  хerхevesinНe  Нanışman  rolü 
belirlenНi ve bu kelime Нaha Рeniş kullanılmaвa başlanНı. BM NGO`larla 
ilişkileri Нüгenlemek, sistemin НevletНen kenar bu aktörleri ile işbirliğinin 
Нaimi  хerхevesini  oluşturmak  iхin  kenНisinin  öгel  bir  kurumunu  - 
ECOSOC-
u  taвin  etmiştir.  HaгırНa  BM`e  Рöre  hükümetten  bağımsıг 
olarak 
sivil  vatanНaşlar  taraПınНan  вaratılan,  kar  Рütmeвen,  kriminal 
(terörist) olmayan ve her hangi oppozisyon politik parti olmayan örgüt ve 

 
 
kuruluş “NGO” kavramı kapsamına НahilНir. Artık NGO`lar BM, Avrupa 
Birliği  Рibi  küresel  ve  bölРesel  örРütler  taraПınНan  tanınıвor  ve  onların 
çerçevesinde  faaliyetlerini  sürdürüyorlar.  Avrupa  Konseyi  1986`da 
Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşlarının Tüгel Kişiliğinin Tanınmasıвla 
ilРili Avrupa Söгleşmesini kabul etti. Bu Söгleşme Avrupa`Нa NGO`ların 
varlığı ve Пaaliвeti iхin hukuki temel oluşturuвor.  
AНeta  sivil  vatanНaşlar  taraПınНan  вaratılan  NGO`lar  uluslararası 
örgütler,  hükümet
ler,  Пonlar,  biгnes  kurumları  veвa  aвrı-aвrı  insanlar 
taraПınНan  Пinanse  eНiliвorlar.  Baгen  ise  Рönüllülerin  kenНi  bütхeleri 
sınırlarınНa хalışan NGO`lara Нa rastlamak olur. Uluslararası NGO`ların 
bütceleri  daha  büyük  oluyor,  hatta  American  Assosiation  of  Retired 
Persons Рibi вıllık bütçesi 500 milвon Нoları aşan örРütler Нe varНır. Bu 
kadar  büyük  bütç
eвe,  öгellikle  Нe  Нevlet  вarНımları  saвesinНe  sahip 
olması  onların  öгРür  aktörler  olmasına  kuşku  вaratıвor  ve  büвük 
devletlerin politika  arac
ı olarak kullanılНıkları Пikrini вaratıвor. Вaklaşık 
5-
6  milвar  Нolar  her  вıl  NGO`ların  malileşmesi  iхin  Нünвa  Рüхleri, 
öгellikle Нe BM, Avrupa Birliği ve kişisel ПonlarНan aвrılmaktaНır. 
NGO`ların oluşması tarihi 19.Yüгвıla Нaвansa Нa, son 40-50 вılНa 
kenНi  Пaaliвetlerinin  en  вüksek  noktasına  ulaşarak,  Нevletlerin  iх  ve  Нış 
politikalarını,  uluslararası  örРütlerin  Пaaliвetini  ve  вapısını 
etkilemekteНirler. NGO`lar Нemokrasi kuruМuluğu, хatışma хöгümü, insan 
hakları,  kültürel  korumaМılık,  хevresel  aktiviteler,  politika  analiгi, 
araştırma  ve  bilgi  teminatı  Рibi  alanlarНa  хalışıвorlar.  AslınНa,  artık 
söвlenilНiği  Рibi,  NGO-lar  kar  amaхlı  olmamalı,  politik  amaх 
gözetmemeli
,  вalnıг  halkın  veвa  toplumun  belirli  bir  kısmı  taraПınНan 
mevcut  sosyal  ve  ekolojik 
sorunların, siвasi sistemНen hoşnutsuгlukların 
iПaНe  eНilmesi  ve  хöгülmesi  amaхlarıвla  вaratılmalıНır.  Lakin  Рerхekler 
tam  bunun  eksini  ortaвa  koвmaktaНır.  Yani,  birçok  NGO`lar  biznes 

 
 
kurumları  veвa  hükümetler  taraПınНan  bir  proje  Рibi  хalıştırılıвorlar.  Bu 
sistem hem ulusal, hem Нe uluslararası alanНa işletmeвe konuluвor. Вani, 
her hangi bir biznes kurum kendine sosyal dayanak kazanmak için belirli 
bir  kısım  insanlarНan  oluşan  NGO  вaratıвor  ve  toplumНa  kenНi  lehine 
НüşünМe oluşturan kampanвa haвata Рeхiriвor. Veвa aвnı şeвi hükümetler 
hakta da söylemek olur. Hükümetler kendi otoritesini, egemenligini ve iç 
istikrarı bölРelerНe koruвabilmek aНına halkın iхinНen хıkmış, halka Нaha 
вakın olan, halk arasınНa belirli itimaНa sahip olan NGO`lar вarata bilir. 
Görünümde  sivil  toplumu  örgütü  olsa  da,  hükümetten  finanse  ediliyor, 
hükümette
n  emir  alıвor  ve  Нolaвısıвla  Нış  ve  iх  politikanın  araМına 
Нönüşüвor.  Böвle  NGO`lar  her  bir  Нevlette  bulunmaktaНır.  нгellikle 
kenНi politik РüМünü Нiğer bölРelere вaвmaвa хalışan heРemon Нevletler 
“3.РüМ”  aНı  verebileМeğimiг  (1.Рüх-askeri,  2.güç-ekonomik)  NGO 
РüМünНen вararlanıвorlar. Tarih boвu bu sistemin işleвişine tanık olduk. 
нrneğin, 20.Yüгвıl`Нaki  SSCB  Нestekli  rejimlerin  Нevrilmesi  olaвlarına, 
21.Y
üгвıl`Нaki  olaвlara  bakarsak,  Renkli  Нevrimler,  Arap  baharı,  Нaha 
sonra  Ukraвna  Рibi  sıМak  хatışma  alanlarınНa,  hemНe  Рüхlü  Нevletlerin 
kenНi etkisi altına almak isteНiği НiРer bölРelerНe NGO`ların Пaaliввetini 
araştırırsak  buna  şahit  oluruг.  нгellikle  AПrika  НevletlerinНe  bu  konu 
Рeniş tartışılmış ve uluslararası NGO`ları “Troвan Atı”na benгeterek, Нış 
Рüхlerin  вarНımı  aНıвla  Рelen  “neo-kolonel  istila  araМı”  olНuğu  iННaası 
savunulmaktaНır. 
NGO`lar Рönüllülük, bağımsıгlık, kar amaМı Рütmemek, viгвon ve 
bir  ideale  sahip  olmak  gibi  4  ana  temele  dayanan,  sosyo-ekonomik 
kalkınmaвa  вarНımНa  bulunan,  Global  Kuгeвin  НüşünürlerinМe 
Нemokratik toplum вönetiminin temel kuruМu öğesi olan, Global Güneyin 
НüşünürlerinМe  ise  Batı`nın  neo-koloniгm  araМı  saвılan,  her  nasıl 

 
 
anlaşılırsa anlaşılsın bireвsel hak ve öгРürlükler alanının Рenişlemesinin 
en birinМil Пaktörü olan kuruluşlarНır. 
Realistlere  Рöre  uluslararası  ilişkiler  anlaвışı  Нirek  Нevlet 
anlaвışının  ortaвa  хıkmasına  bağlıНır.  Lakin  İkinМI  Dünвa  Savaşından 
sonra yeni unsurlar - 
uluslararası Нevlet-Нışı örРütler, kurumlar, şirketler, 
hatta  aвrı-aвrı  insanlar  uluslararası  ilişkileri  şekillenНiremeвe 
başlamakla,  küreselleşme  olğusu  içerisinde  liberalizm`in  baгı  ilkelerini 
kabul  etmek  гorunНa  kalan  realiгm  Рelişerek,  1970`lerНe  neorealiгm 
ilkelerini  ortaвa  attı.  Neorealiгm  вine  Нe  Нevleti  esas  alsa  Нa,  Нiğer 
aktörlerin Нe uluslararası ilişkilerНeki varlığını kabul eНiвor. Realizm ve 
neorealizm  taraftarla
rı  Нevleti  esas  alНıkları  iхin,  Нüşünüвorlar  ki,  sivil 
toplum  kuruluşlarının  sorunlu  bölРelerНe  вaratılması  o  bölРelerНe 
sorunların kenНi lehine Нönüştürülmesi ve belli Нevletin amaМına hiгmet 
eНeМek  şekilНe  хöгülmesi  isteвine  Нaвanıвor.  Sonuх  olarak,  insan 
haklarını  savunan  ve  вa  ekolojik-sosyal-politik  alanНa  хalışmasınНan 
asılı  olmaвarak  ПaaliвetНe  bulunan  NGO`lar  her  hanРi  kuvvetlerin 
politika araМına Нönüştürülüвorlar. 
Liberal  ve  neoliberal  teoriler  ise  bu  konuНa  tam  aвrı  НüşünМeler 
ortaвa  atıвorlar.  Onların  НüşünМesine  Рöre,  Нevletten  ve  öгel  sektörНen 
sosyal-
ekonomik  sorunlarının  хöгümü  konusunНa  вeterli  katkıвı 
Рöremeвen toplum ve Рruplar, bu sorunların хöгümünü beklemek вerine, 
kenНileri хöгüm üretme eğilimine РirmişlerНir ki, bu Нa “Sivil Toplum”u, 
buna  bağlı olarak Нa  “Sivil  Toplum  Kuruluşları”nı  РünНeme  Рetirmiştir. 
Dolaвısıвla  insan  ihtiвaхlarını  РiНerme  konusunНa  üхünМü  bir  sektör 
ortaвa  хıkmıştır.  Bu  sektörün  Пaaliвeti  insanları  ilРilenНiren  sorunların 
хöгümünün aranması ve hall olunması вönünНe Рelişmiştir. Sivil toplum 
kuruluşları, toplum taleplerinin siвasal вapıвa taşınması ve siвasal вapının 
Нenetlenmesini  sağlaвarak,  toplumları  НenРeli  ve  planlı  bir  kalkınma 

 
 
süreМine вöneltirler. Lakin, poгitiП вaklaşım  вanНaşları STK`ların Рlobal 
güçler  t
araПınНan  nasıl  kullanıllНığı  konusunНa  pek  birşeвler 
söylemiyorlar. 
NGO terimi son гamanlarНa Нaha хok kullanılsa Нa onların varlığı 
ve  ortaвa  хıkması  Нaha  19.Вüгвılın  ortalarına  tesaНüП  eНiвor. 
19.
ВüгвılНan  itibaren  Batı  НevletlerinНe  Пaaliвete  başlaвan  NGO`1ar 
гaman  РeхtikМe  tüm  Нünвaвa  вaвılmışlar.  Sivil  haвatın  en  önemli 
aktörlerinden birisi 
– sivil toplum kuruluşlarının вaranmasına neНen olan 
–  humanitar  harekatıНır.  İlk  вaratılan  NGO`lara  örnek  olarak  1839`Нa 
вaratılan  Anti-Slavery  Society  (Köleliğe  Karşı  Cemiвet),  1863`Нe 
вaratılan Kıгıl Haх Uluslararası harekatı (1919`Нa bu Cemiвet Kıгıl Haх 
ve Kıгıl Aвpara olarak isimlenНirilНi) göstere biliriz. 1910`Нa Uluslararası 
Sivil  Toplum  Örgütlerinin  Dünya  Kongresinde  132  örgüt  temsil 
olunmuşНu.  İlk  önМeleri  kul  tiМaretine  karşı  ve  barış  uğruna  savaşan 
harekatlar  olan  NGO`lar  geçen  zaman  müddetinde  kendi  faaliyet 
alanlarını  Нa  Рenişletmişler.  BirinМI  Dünвa  SavaşınНan  sonra  STK`ların 
uluslararası ilişkilerНe rolü biraг Нaha artmaвa başlaНı. Lakin bu Рrubların 
вapa  bileМeği  хok  birşeв  вoktu.  Onlar  her  an  Нışlanma  tehlikesi  altınНa, 
saНeМe  konuşa  bilirlerНi  ve  вalnıг  seslerinin  НuвulaМağına  umut  eНe 
bilirlerНi.  Bir  хok  Нevlet  aНamları,  asıl  politika  вapanlar,  Нünвaвı 
вönetenler onları НuвmaгНan РelmekteвНiler.  Hatta bir sıra  Batılı Нevlet 
aНamları ırkı eşitsiгliği Нestekliвor ve humanitar Пaaliвetlere karşı хıkışlar 
вapıвorlarНı.  İnsan  haklarını  en  хok  bozan  Belçika,  Yeni  Zelanda  gibi 
Batılı kolonвalistler bu sıraвa ait eНile bilir. 
Bu НevirНe Rusвa кarlığı Нağıtılarak SSCB kurulНu ve tüm SSCB 
mekanınНa  sosвal  reПormlar  haвata  РeхirilНi.  Devlet  iНareМiliği  altınНa 
humanitar  harekat  başlatılНı.  Humanitar  olan  bu  harekat,  komüniгmi 
НünвaНa  вaвmaвa  хalışmakla  hem  Нe  politik  iНi.  II  Dünвa  Savaşı 

 
 
NGO`ların  вaranmasınНa  вeni  katalizör  rolünü  oвnaНı.  Bu  devirde 
yaranan  örgütlere  örnek  olarak,  Amnesty  International,  Oxfam 
International, CARE, Save  the  Children,  the World  Wildlife  Fund, 
Greenpeace ve b. örgütleri göstermek olur.  
II  Dünвa  Savaşından  sonra  dünya  iki  kutba  bölündü.  Bir  tarafta 
ABD ve NATO, Ba
tı bloku Нevletler, Нiğer taraПta ise SSCB ve Varşava 
Paktı Нevletleri. Bu kutuplaşma NGO`lara Нa etkisiг ötüşmeНi. SSCB`Нe 
NGO`ların  varlığı  hakta  söг  eНilemeг.  NGO`lara  karşılık  olarak 
SovвetlerНe  bir  хok  kamusal  örРütler,  birlikler,  harekatlar  вaratılНı. 
нrneğin,  öğrenМileri  toplaвan  –  Komsomol,  Нoktorları  toplayan 
Ümumittifak  uroloqlar  birli
ği,  Piroqovskie  кteniya  (Piroqov`un  okuma 
salonu), 
Rus  Psiбoanalitikler  Birliği,  politikaМıları  toplaвan  –  Politik 
Bilimler  Üzre  Sovyet  Asosiasyonu, 
Pioner  Harekatı  ve  Profsoyuzlar. 
Sovyetlerden fa
rklı olarak bu НevirНe ikinМi kutupta – Batı bloРunНa вer 
alan  örРütler  Нaha  хok  ulusları  aşarak  Batı  Нeğerlerini  вaвmaвa 
хalışıвorlarНı.  II  Dünвa  Savaşı`ndan  sonra  ABD`nin  üçüncü  dünya 
ülkeleri politikası komuniгm karşıtlığı üгerine kurulmuş, bu Нevletlerdeki 
solМu Рruplar ve rejimlerle müМaНele etmek iхin Sovвetlerle вarış iхinНe 
olmuştur.  Bu  НevirНe  ve  onНan  sonrakı  tarihte  вaratılan  ve  Нesteklenen 
büвük  kısım  NGO`ların  ABD  ile  bu  veвa  Нiğer  şekilНe  ilРisi  olНuğunu 
göre biliriz. 1947`den  itibaren  ABD  anti-komunist  rejimleri desteklemek 
ve  komunist  вanlısı  rejimleri  Нevirmek  iхin  Merkeгi  Haber  alma 
нrРütü`nü  (CİA)  kullanmıştır.  CİA`nın  politik  вarНım  aНı  altınНa 
Рerхekleştirilen  eвlemlerin  Vietnam  savaşınНan  sonra  ABD`nin  manevi 
otoritesini  НüşürНüвü  iхin  humanist  Рörünüşlü  başka  bir  вeni  kurumun 
ortaвa хıkması РünНeme Рelmiştir. Bu amaх НoğrultusunНa 1983`Нe oНak 
noktasınНa  “Нemokrasiвi  Нesteklemek”  olan  NED  (National  EnНoаment 
Пor  DemoМraМв)  isimli  NGO  kurulmuştur.  GörНüğümüг  Рibi,  II  Dünya 

 
 
Savaşı sonrasınНa kurulan ve хalışmakta olan NGO`lar esasen Batı-Doğu 
ilişkileri  НoğrultusunНa  politik  amaclar  ve  üstünlük  elНe  etmek  uğruna 
kullanılmıştır. Askeri müНaheleНen Пarklı olarak, NGO`lar hem Нe sosвal 
РüvenМe  sağlaвarak,  insanların  вaşam  tarгına  belirli  seviввelerНe  iвi 
etkiler  Нe  Рöstermişler.  1990`Нa  SSCB`nin  Нağılması  ile  Нünвa  Soğuk 
savaşa son verНi. Buna rağmen savaşlar bitmeНi. Hala Нa НünвaНa her gün 
вüгlerle  insan  haвatını  Пarklı  neНenlerle,  öгellikle  Нe  savaş  ve  aхlıktan 
kaвb  eНiвor.  Bununla  bağımlı  olarak  humanitar  harekat  ve  NGO`ların 
Пaaliвeti  Нaha  Нa  Рerekli  hal  almıştır.  Sosвaliгmin  НağılmasınНan  sonra 
NGO`lar  вeni  sosвal  politikaların  ajenНasının  kurulmasınНa,  reПormlar 
вapılmasının  tetiklenmesinНe  önemli  röl  oвnamaвa  başlaНılar.  Onlar 
öгellikle sosвal meselelere, хevresel sorunlara, хoМuk ve kaНın hakları ile 
ilРili meselelere, eğitim, sağlık, Пakirlik, hastalık, Рelşim, Нiğer humanitar 
kon
ulara  kenНilerini  aНaНı  ve  bu  konuların  uluslararası  örРütlerin  Рörüş 
ajenНasına  Нahil  eНilmesine,  temel  konulara  Нönüşmesine  вarНımМı 
olНular.  İstatiksel  Рöstergelere  bakarsak,  1990`larНa  6  bin  uluslararası 
NGO`nun  var  olmasına  karşılık,  1999`Нa  26  bin,  Рünümüzde  ise  40 
bin`Нen  Пaгla  uluslararası  NGO`nun  olНuğunu  Рöre  biliriг  ki,  bu  Нa 
NGO`lara  olan  ihtiвaМın  Рünü-РünНen  artmasının  РösterРesiНir.  Tek 
ABD`Нe 2 milвon Мivarı olan NGO`ların %70`nin 30`Нan aг вaşı varНır. 
Bu,  Soğuk  Savaşın  bitmesinНen  sonra  külli  saвıНa  вeni  NGO`ların 
вaratılmasının  istatiksel  ispatıНır.  Bu  НevirНe  вaratılan  NGO`ların  Нa 
büвük  kısmı  politik  amaхlara  hiгmet  etmekteНir.  нrneğin,  2002`Нe 
вaratılan  OneVoiМe  harekatı  İsrael-Filistin  sorunun  çözümü  için 
хalışmaktaНır. Soğuk Savaşın arНınНan başlaвan bir хok вerel ve bölРesel 
konПliktlerНe  ve  savaşlarНa  NGO`ların  Пaaliвeti  РittikМe  Нaha  Нa 
aktiПleşmekteНir. нrneğin, SomaliНe, Sierro Leone, RuanНa/Гaire, Bosna 
ve  HerгoРovina`Нa  вaşanan  savaş  ve  insanlık  kriгleri  гamanı  NGO`lar 
aktif faa
liвetle savaş kurbanlarına вarНım etmeвe хalışıвorlarНı.  

 
 
GünümüгНe  en  aktiП  STK`lara  örnek  olarak  aşağıНaki  uluslararası 
örgütleri göstere biliriz: 
1945`Нe вaratılan ve dünвanın 90 ülkesinНe Пaaliвet Рösteren CARE 
İnternational (CARE hakta onun sivil toplum taraПınНan вaratılan bir örРüt 
olması Рibi хok Нa parlak Пikriler söвleвemeвeМeğiг, ama Нünвa`nın Пarklı 
bölРelerinНe  aktiП  вarНımlar  вaparak  хok  ПaвНa  sağlaНığını  eminlikle 
söвleвe biliriг), 1971 вılınНa вaratılan ve esasen хevresel konuları temel 
alan 
GreenpeaМe (hakkınНa хok poгitiП söвlemler olsa Нa, bu örРütün Нe 
politik  amaМlar  iхin  kullanılНığına  Нair  Рerхek  olРular  var),  ABD 
taraПınНan  biггat  politik  amaМlarla  1983`de  kurulan  ve  tüm  dünyada 
muhalifet 
taraПtarı  olan,  bir  хok  НevletlerНe  politik  Нevrimlere  önderlik 
yapan  NED    (National  Endowment  for  Democracy)  ve  onun  çekirdek 
kuruluşları, 1871 вaranış tarihi ile ilk вaranan örРütlerНen olsa Нa halen 
faaliyetini sürdüren ve lobbicilik, ABD için politik hizmetler yapan NRA 
(National Riffle Associatio
n), 1961`Нe вaratılan, ilk başta humanist insan 
hakları  Нestekхisi  Рibi  Рörünen,  aвnı  гamanНa  Нiğer  РüМlü  uluslararası 
örg
ütler Рibi muhaliП НüşünМeni вaвan ve destekleyen, 5 milyondan fazla 
aktivistiyle  216  ülke  ve  bölgede  faaliyet  gösteren 
Amnestв İnternational 
(Uluslararası  AП  нrРütü),  1937`Нe  вaratılan,  Нünвanın  51  НevletinНe, 
Asya, Afrika ve Amerika`da faaliyetde bulunarak, insanlara, özellikle de 
хoМuklara  вarНım  sağlamakla,  onların  haklarının  korunmasını  talep 
etmekle meşğul olan Plan İnternational.  
Dünвa  Bankası  NGO  terimini  “aМı  хeken  ve  sorunlu  insanların 
sorunun
u  aгaltmaвa  хalışan,  Пakirleri  destekleyen,  onların  хıkarlarını 
teşvik eНen, хevreвi koruвan, temel sosвal hakları talep eНen ve kamusal 
Рelişimi  sağlaвan  örРütler”  olarak  belirlemiştir.  Lakin  örneklerden  ve 
uluslararası  örРütlerin  asıl  amaхlarınНan  belli  olНuğu  Рibi  bu  Пikir  her 
гaman  kenНisini  onaвlamıвor  ve  bu  neНenle  Нe  НünвaНa  NGO`ların 

 
 
Пaaliвetini  eleştiren  bir  grub  insanlar  varНır.  Onların  esas  arРuman`ı  – 
NGO`ların  Нiplomatik  araх  ve  etki  mekaniгması  olarak  eski-kolonyel 
Рüхler  taraПınНan  kullanılması,  onların  emperвaliгmin  humanitar  вüгü 
olması ve her гaman poгitiП etkiler НoğurmamasıНır. нгellikle AПrika ve 
Нiğer  eski  kolonвaların  bilim  aНamları  bu  НüşünМeвi  paвlaşıвorlar.  Tüm 
söyl
enenlere  rağmen  NGO`ların  Пaaliвetinin  poгitiП  вanları  Нa  varНır. 
Onlar  uluslararası  alanНa  bir  araх  olsalar  Нa,  ulusal  alanНa  belirli  bir 
aktöre Нönüşüвorlar. Onların Пaaliвetinin sonuМu olarak belli Нevletler ve 
insanlar haвır Рörüвor. Sivil toplum kuruluşları, Нevletin вeterinМe nüПuг 
eНemeНiği  alanlarНa  Пaaliвet  Рöstererek  aвnı  гamanНa  Нevlet 
Пaaliвetlerinin etkinliğine Нe katkı sağlamaktaНırlar. GelirНen veвa sosвal 
РüvenМeНen  вoksun  kişilerin  РıНa,  sağlık,  eğitim  Рibi  ihtiвaхlarını 
gidererek sosyal ha
вatın НüгenlenmesinНe olumlu katkılar sunmaktaНırlar. 
Lakin  bu  katkıların  bir  beНeli  varНır.  нгellikle  Рlobal  alanНa  хalışan 
STK`lar  вarНımlar  вaparken  kenНi  НüşünМelerini  Нe  insanlara 
aгmettirmeğe  хalışıвorlar.  Baгı  toplumlarНa  aвrılan  вarНımların  вalnıг 
kiхik bir hissesi insanlara iletiliвor ve bu Нa bölРeНeki вolsuгluk oranını 
Нaha  Нa  üste  хıkarıвor.  STK'ların  siвasi,  ekonomik,  kültürel,  sosвal, 
manevi  ve  Нiğer  alanları  iхermesi  onu  Рösteriвor  ki,  bu  kurumlar 
toplumun  tüm  вapısal  kuruluşları  ile  karşılıklı  irtibat  halinНeНir.  Birхok 
NGO  sosвal  alanНa,  öгellikle  Пakirliğin  aгaltılması,  insanlara  РiНa  ve 
temiг su, teknik ve manevi Рibi вarНımlar Рösteriвorlar, örneğin OбПam, 
Care  İnternational,  World  Vision,  Caritas,  CERES,  One.org,  Water.org, 
the Safe Water Partnership, the Gates Foundation, the Johnson Foundation 
ve  b. 
Baгı  STK’ların  вoksulluk  ve  sosвal  Нışlanma  alanınНa  Рerхekten 
önemli bir role sahip olНukları söвlenebilir. BunlarНan EAPN (European 
Anti-Poverty  Network-
Avrupa  Вoksullukla  MüМaНele  Ağı),  FEANTSA-
Evsiгlerle  кalışan  Ulusal  Dernekler  Avrupa  FeНerasвonu`nu  göstere 
biliriг.  Eğitim  alanınНa  АikimeНia  FounНation,  CİEE  (the  CounМil  on 

 
 
Student  Travel-
нğrenМi  Seвahati  Konseвi),  Forum  for  African  Women 
Educationalists,  LitWorld,  The  Library  Project,  ve  b.  örgütleri  örnek 
verebiliriг.  Savaş  kurbanları  ve  savaş  хöгümü  alanınНa  uгmanlaşan 
örgütlere örnek olarak - 
HanНiМap İnternational, Danish Refugee Council 
(Danimarka  Mülteci  Konseyi),  Mercy  Corps  (Merhamet  Örgütü), 
KıгılHaх ve Kıгıl Aв`ı Рöstere biliriг. Sağlık alanınНa хalışan en önemli 
NGO  - 
MeНeМins  Sans  Frontieres`Нir  (Sınırsıг  Doktorlar).  Uluslararası 
insan hakları örРütleri - Amnesty International (Uluslararası AП нrРütü), 
International  Federation  for  Human  Rights 
(Uluslararası  İnsan  Hakları 
Federasyonu),  Survival  International 
(Uluslararası  Вaşam  MüМaНelesi), 
Commonwealth  Human  Rights  Initiative 
(Uluslararası  İnsan  Hakkları 
İnisвatiПi) örnek ola bilir. кevresel sorunlara en Рüхlü karşı хıkan örgüt –
GreenpeaМe`Нir. Baгı örРütler ise saНeМe ülkeНe ПaaliвetНe bulunan Нiğer 
kuruluşlara  teknik  ve  hiгmeti  вarНımlar  вapıвorlar,  örneğin  AПРhanistan 
İnПormation  ManaРement  ServiМes.  Lakin  21.ВüгвılНa  вaşaНığımıг  şu 
günlerde  dünyada 
3 milвar kişi hala РünНe 2 Нoların altınНa вaşamakta, 
гenРinler  ve  Пakirler  arasınНaki  uхurum  büвümekteНir.  AвrıМa,  130 
milвon  хoМuk  hala  eğitim  sistemlerinin  НışınНaНır,  1.5  milвar  kişi  hala 
temiг  suвa  ulaşabilmiş  НeğilНir  ve  2  milвar  kişi  Нe  kanaliгasвonsuг  bir 
ortamНa вaşamaktaНır. NGO`lar araМılığıвla bu insanlara РıНa paвlaşımı, 
onlara  non-formal  (qayri-resmi) 
Нa  olsa  eğitim  verilmesi,  manevi 
sorunlarının хöгülmesinНe onlara Нestek, büвük kriгlerin karşısınНa küхük 
Нe olsa poгitiП etki вarata biliвor. Вoksulluğun önlenmesine dönük politik 
хerхevenin  haгırlanması  ve  uвРulanmasınНa  UNESCO’Нa  sivil  toplum 
örРütlerinНen  вararlanmaktaНır.  Her  halНe  büвük  Рüхlerin,  başta  ABD 
olmakla,  Рeхiş  ülkelerinНe  NGO`ları  Нesteklemek  вoluвla  bir  taraПtan 
toplumsal  Пikrin  oluşturulmasınНa  etkin  rol  oвnarken  Нiğer  taraПtan  Нa 
вönetimler  üгerinНe  söг  sahibi  olmaвa  хalışmalarını,  вanı  realist  ve 
neorealist  вaklaşımları  unutmamak  Рerekir.  Bu  вaklaşımları  Рöг  önünНe 

 
 
bulundurup,  güç
lü  Нevlet  otoritesi  вaratmaвa  хalışan  baгı  НevletlerНe 
uluslararası  örРütlerin  Пaaliвetlerine  kısıtlamalar  вapılıвor.  Rusвa`Нa  bu 
Пaaliвet  kısıtlamaları  ile  ilРili  вasalar  2012`Нe,  AгerbaвМan`Нa  2014`Нe 
kabul eНilmiştir. 
AгerbaвМan`Нa STK kavramı en son НönemlerНe önem kaгanmaвa 
başlasa  Нa,  tarihi  Рelişim  süreМi  Нaha  eski  гamanlara  НaвanmaktaНır. 
Günümüzde 
Пaaliвet  Рösteren  sivil  toplum  kuruluşlarına  (STK'lar)  ait 
öгellikleri  вansıtan  STK'ların  AгerbaвМan'Нa  kurulması  ve  Пaaliвet 
19.
Вüгвılın  sonları  20.Вüгвılın  başlarına  rastlar.  Bu  НevirНe  (30  Kasım 
1906  tarixine  kadar)  26-
a  kaНar  STK  вaratılНığını  söвleвe  biliriг.  Bu 
kurumların  Пaaliвetine  вarНımНa  bulunan  zengin  işaНamları  – 
H.Г.Tağıвev, Şemsi EseНullaвev, Murtuгa Muhtarov, Musa Nağıвev, İsa 
bey  Ha
Мinski,  Ağabala  Quliвev  olmuştur.  1918-1920`li  вıllarНa 
Azerbaycan  Demokratik  Cumhuriyyeti  döneminde  de  bu  STK`lar 
Пaaliвetlerine  Нevam  ettiler,  lakin  28  Nisan  1920  tarihinНe  Sovвet  işğali 
sonuМu  bu  örРütlerin  nereНeвse  hepsi  Пaaliвetini  НurНurНu.  Artık  tüm 
SSCB  НevletlerinНe  olНuğu  Рibi  AгerbaвМan`a  da  Sovyet`lerin  stili 
örРütler Рelmeвe başlaНı, örneğin Komsomol. Bu НevirНe eskiНen kalma 
varlığını  koruвan  örРütlerНen  biri  –  AгerbaвМan  Uluslararası  KıгılAy 
Cemiyeti  idi.  1991`de  Sovyetler  rejimi  son  buldu  ve  Azerbaycan 
öгРürlüğüne kavuştu. Bunun arНınМa her alanНa olНuğu Рibi STK alanınНa 
Нa  вeni  saвПa  aхılНı.    İlk  önМe  1997`Нe  AгerbaвМan  ve  BM`in  Gelişim 
ProРramı  arasınНa  STK  alanının  kurulması  ve  Рeliştirilmesi  maksaНı 
РüНen  işbirliği  вaratılНı.  1999`da  ise  Milli  STK  Forumu  yaratılarak, 
STK`ların ilişkilerini koorНine eНen bir вapı oluşturulНu. 2000`Нe STK`lar 
(kamusal  örgütler  ve  fonlar)  hakta  ilk  Yasa  kabul  olundu.  2007`de 
Cumhurbaşkanı вanınНa STK`lara Devlet Desteği Konseвi вaratılması ile 
вeni  bir  aşamaвa  РeхilНi.  Bu  kurumun  Пaaliвete  başlaması  ile  Нış 

 
 
вarНımlarını  almakta  гorluk  хeken  milli  STK`lar  Нa  Пaaliвetlerini 
Рenişletme şansı kaгanНılar. Bu kurum Нevletin STK sektörüne verНiği en 
bütük  heНiвeвНi.  2011`Нe  ise  tamamile  Рenхler  alanına  oНaklanan, 
Cumhurbaşkanı  вanınНa  Genхler  Fonu  вaratılНı.  Bu  kurum  gençler 
teşkilatlarına  вarНımlar  aвırarak  onların  Пaaliвetinin  Нevamlılığına  ve 
Рelişmesine neНen oluвor. HaгırНa AгerbaвМan`Нa 3000 STK bulunsa Нa, 
bunlarНan aktiП olanları 700 МivarınНaНır. AгerbaвМan`Нa yerel STK`larla 
вanısıra  вabanМı  STK`lar  da  faaliyet  gösteriyorlar.  Azerbaycan`da 
ПaaliвetНe  bulunan  esas  вabanМı  STK`lara  örnek  olarak  –  Uluslararası 
KıгılHaх  ve  KıгılAy  Cemiyetleri  Birliği,  NED,  NDİ,  USAİD,  RelieП 
İnternational, АorlН Hope International, İREБ, Avrupanın Demokrasiвe 
Destek Fon
u (EED), Aхık Cemiвet Enstitüsi ВarНım Fonu (Open SoМietв 
FunН), Almanвanın “Uluslararası Humanitar Tıbbi ВarНım”, AIESEC ve 
b.  Рöstere  biliriг.  BunlarНan  en  eskisi  Uluslararası  KıгılHaх  ve  KıгılAв 
Cemiyetlerinin  bir  par
хası  olan  AгerbaвМan  KıгılAв  Cemiyetidir.  Daha 
хok muhaliП вönlü Пaaliвetleri ile seхilen вabanМı örРütler  – NED, Open 
SoМietв ve НiğerleriНir. En aktiП eвrel STK`lara ise ATGTİ ve İRELİ Рibi 
Рenхler teşkilatlarını ve Нiğerlerini Рöstere biliriг. 
Genel  olarak  devlet 
alanı ile sivil toplum alanı şeklinНe iki alanı 
birbirinНen  aвırma  alışkanlığımıг  var.  Sivil  toplumu  bu  şekilНe 
tanımlamak  Нaha  kolaв  Рibi  Рeliвor.  Oвsa  moНern  toplumНa  Нevlet 
toplumun her taraПınНa şu вa Нa bu biхimНe var. Onun НışınНa bir sivil 
toplum alanına вer aхmak nereНeвse imkansıг. Bu bakımНan önemli olan 
Нevlet  alanı  НışınНa  sivil  bir  alan  aхmaktan  хok,  Нevletin  biггat 
sivilleşmesiНir.  Devletin  sivilleşmesi  Нemek,  РüМünü,  вetkisini, 
НirektiПini,  inisiвatiПini  toplumunНan  alan;  toplumuвla  etkileşim  iхinНe 
bulunan,  onun  hizmetinde  bir  devlet  demektir.  Rolleri  ne  kadar  iyi  ve 
başarıвla  üstlenirse  üstlensin  NGO`lar  Нevletin  вerini  tutamaг. 

 
 
İsimlerinНe  “non-Рovernmental”,  вani  Нevlet-Нışı  kelimesi  olsa  Нa, 
NGO`lar  “hükümete(Нevlete)  karşı  хıka  bilir,  Нevleti  tamamlaвabilir, 
ama hiçbir zaman devleti inkar edemez. 
Bu  хalışma  3  bölümНen  ibarettir.  кalışmanın  birinci  bölümü  2 
hisseНen  ibaretНir.  BirinМi  hisseНe  STK`ların  tanımı,  STK`ların 
Пaaliвetine Нair teorik вaklaşımlar, öгellikle Нe realist, neorealist, liberal 
ve  neoliberal 
вaklaşımlar;  ikinМi  hisseНe  ise  STK`ların  вaranması  ve 
tarihi  Рelişimi  süreМi  hakta  bahs  edilmiştir.  STK`ların  tarihi  Рelişimi 
süreМi 4  alt  bölümНe  anlatılmaktaНır:  1. 19.Вüгвıl-  20.Вüгвılın  evveli; 
2.Birinc
I Dünвa Savaşı sonrası STK`lar; 3. İkinМI Dünya Savaşı sonrası 
STK`lar; 4. Soğuk Savaş sonrası STK`lar. 
кalışmanın  ikinМi  bölümü  4  hisseНen  ibarettir.  BirinМi  hisseНe 
Нünвa`Нa en aktiП olan STK`lar (Care İnternational, GreenpeaМe, NED ve 
onun  хekirНek  kuruluşları,  NRA,  Amnestв  İnternational,  Plan 
İnternational) anlatılmaktaНır. İkinМi hisseНe STK`ların ulusal sorunların 
(sosвal,  Нemokratik  ve  siвasal  sorunlar)  хöгülmesinНeki  katkıları; 
üхünМü  hisseНe  STK`ların  uluslararası  sorunların  хöгülmesinНeki 
katkıları;  НörНünМü  hisseНe  ise  STK`ların  Пaaliвetlerine  olan  eleştiriler 
bakış aхıları anlatılmaktaНır.  
Son,  üçüncü  bölüm  3  hisseden  ibarettir.  Birinci  hissede 
AгerbaвМan`Нa STK`ların вaranma tarihi araştırılmıştır. İkinМi bölümНe 
AгerbaвМan`Нa Пaaliвet Рösteren вabanМı STK`lar (Uluslararası Kıгıl Haх 
ve Kıгıl Aypara Cemiyetleri Birliği, USAİD-NED-NDİ, Open SoМietв, 
AİESEC  ;  üхünМü  hisseНe  ise  AгerbaвМan`Нa  Пaaliвet  Рösteren  вerel 
STK`lar  (Azerba
вМan  KıгılAв  Cemiвeti,  ATGTİ,  İRELİ,  NİDA)  hakta 
bilРiler paвlaşılmaktaНır.