Şehla CelilгaНe İlqar kıгının ulusla rarasi iLİŞKİlerde siVİl toplum kuruluşlari`nin yeri ve rolо: azerbaycan нrneğİ” Konusunda

2.3.
   STK`larin uluslararası sorunların хöгülmesinНeki 
katkıları 
Uluslararası  sorunların  хöгülmesinНe  STK`ların,  öгellikle  Нe 
u
luslararası  STK`ların  rolü  vaгРeхilemeг  Рerхeğe  Нönüşmüştür. 
HalihaгırНa  baгı  uluslararası  STK  вıllık  bütхesi  baгı  küхük  Нevletlerin 
Рaвri saПi РelirinНen Нaha ПaгlaНır. Hatta baгılarının örРütlenmesi, sistem 
iхinНe sahip olНukları temsilМilik вeteneği onları küхük НevletlerНen Нaha 
önde  tutuyor.  Bu  durum  kendini  daha  çok  bipolyar  sistemin 
НağılmasınНan ve Нemokrasi kavramının uluslararası ilişkilerНe Нaha Пaгla 
önem kaгanmasınНan sonra öгellikle Нikkat хekiМi olmuşНur.
117
 
Uluslararası  ilişkiler  sisteminНe  STK'ların  вerini  ve  rolünü  analiг 
eНerken  esas  olarak  almalı  olНuğumuг  etken  hiх  şühbesiг,  uluslararası 
STK`larНır. Onlar uluslararası mekanНa mevМut olan eğitim, sağlık, хevre, 
savaş,  insan  hakları  Рibi  küresel  sorunların  хöгülmesinНe  ön  planНa 
хalışan kurumlarНırlar.  
Eğitim  alanınНa  nereНeвse  tüm  STK`ların  ПaaliвetinНen  bahs  eНe 
biliriг.  Uluslararası  STK`ların  hepsi  Пaaliвet  РösterНikleri  alanla  ilРili 
eğitim  Нüгeвini  arttırmak  iхin  traininРler,  telimler,  Пarklı  kurslar  teşkil 
eНiвorlar.  Lakin  bu  kursların  hepsine  her  kes  katıla  bilmiвor.  BunНan 
Пarklı  olarak  sivil  inisвatiПle  вaratılan  bir  kurum  varНır  ki,  onun 
ПaaliвetinНen her kes вararlanıвor. Bu örРüt - Wikimedia Foundation`dur. 
2001`de  ABD`li  Jimmi  Wales 
(İnternet  GirişimМisi)  ve  Larry 
Sanger(software  developer) 
АikipeНia  aНlı  İnternet  ensiklopeНisini 
вarattılar.  İlk  başlarНa  projeвe  mali  Нesteği  İnРilis  kar-amaхlı  şirketi 
                                                                                                                                                                     
14.5 
117
 A  Guide  to  Budget  Work  for  NGOs,  A  Project  of  the  Center  on  Budget  and  Policy  Priorities, 
December 2001, s.6-10 
http://www.crin.org/docs/resources/publications/hrbap/guide_budget_work_NGOs.pdf 
E işi   Ta ihi: 
30.04.2015)
 

 
 
Bomis taraПınНan veriliвorНu. Lakin хok kısa süreНe proje çok büyük etki 
вarattı  ve  kuruМular  bunu  kar-amaхlı  olmaвan  bir  projeвe  Нönüştürmek 
istediler.  Bu  nedenle  2003`de  Wikipedia
`nın  mali  taraПНan  öгРür 
Пaaliвetini  teşkil  eНe  bilmek  iхin  АikimeНia  FounНation  вaratılНı.  Bu 
örРüt  üМretsiг,  хok  Нilli,  Рeniş  bilРilerin  insanların  вararlanmasına  aхık 
sunmak, insanların bilРililik oranını вükseltmek ve onları Рeliştirmek iхin 
wiki-
esaslı  projelerin  araştırılmasına  ve  вaвımlanmasına  хalışıвor.  2015 
senesinНe örРütün 250 хalışanı ve 50 milвon Нolar НeğerinНe bütхe geliri 
varНır. Lakin kurumun Рönüllü üвe sistemi РeliştirilmeНi. Esas projeleri – 
Wikibooks,  Wikinews,  Wikidata,  Wikipedia,  Wikiquote,  Wikimedia, 
Wikispecies,  Wikiversity,  Wikivoyage,  Meta-Wiki,  Wikisource, 
Wiktionary
.  нrРütün  ana  binası  San-Fransisko`da  вerleşiвor.
118
 Her  y
ıl 
Wi
ki  esaslı  projelerle  ilРili  şahsları  bir  araвa  Рetiren  Wikimania  aНlı 
konПeranslar  Рerхekleхtiriliвor.  İlk  Wikimania  2005`Нe  Almanвa`nın 
FrankПurt  şehrinНe  Рeхirilmiştir.  2013`Нe  bu  konПeransa  HonР  KonР  ev 
sahipliği вapmıştır. 2014 Аikimania ise LonНra`Нa Рeхirilmiştir. 
119
 
АikipeНia  вaгıları  bir  sıra  Нevletler  taraПınНan  гaman-zaman  ya 
tam, вaНa kısmen bloke eНilmiştir: İran, огbekistan, кin, Suriвe, TaвlanН, 
Tunis,  Pakistan,  Birleşik  Krallık  ve  b.  Bu  örgüt  sayesinde  her  hangi 
universi
te okumaНan Нa, kitapların olmaНan da çok fazla bilgi sahibi oluna 
bilir.  
Eğitim ve Рelişim alanınНa uгmanlaşan Нiğer uluslararası STK`lara 
örnek   
–  Amerika`Нa kurulan ve öğrenМilerin Нeğişimini haвata Рeхiren 
CİEE  (the  CounМil  on  StuНent  Travel),  10  Afrika  ve  Asya  ülkesinde 
faaliyet gösteren Room to Read, 34 Afrika devletini ehate eden Forum for 
                                                           
118
 Örgütün resmi sitesi: www.wikimediafoundation.org 
119
 
OНeН  Nov,  “Аhat  Motivates  АikipeНians?”,  Communication  of  the  ACM,  Vol50,  No  11, 
November  2007,  s.60-63,  http://faculty.poly.edu/~onov/Nov_Wikipedia_motivations.pdf   
(Erişim 
Tarihi: 28.04.2015) 

 
 
African Women Educationalists, CARE Education,  
AМtion AiН (ВarНım 
Faaliyeti), 
ABD, Birleşik Krallık, İspanвa ve Latin Amerikası ülkelerini 
kapsayan Center 
Пor DiРital İnМlusion, ABD, Kenвa, Filippinler ve Haitini 
kapsayan LitWorld, The Library Project (Kütüphane Projesi), Open Mind 
ProjeМts (Aхık НüşünМe Projeleri) Рösterebiliriг. 
120
 Library Projesi örgütü 
Çin  ve  Vyetnam`da  okullarda  ve  kimsesizler  evlerinde 
olan  хoМukların 
eğitiminin  Рeliştirilmesine  вarНım  amaхlı  kitap  paвlıвor,  kütüphaneler 
вaratıвorlar.  2006`Нa  вaratılmasınНan  Рünümüгe  kaНar  600  böвle 
kütüphane kurulmuştur.
121
 
Savaş kurbanları sorunu ile ilРili хalışan uluslararası örРütler Нe varНır. 
Onlara 
örnek 
olarak 
HanНiМap  İnternational`ı  (Uluslararası 
MaвınaraМıları)  göstere  biliriz.  Örgüt  1982`de  Thai-KamboМa  sınırınНa 
вaşanan  insanlık  kriгi  гamanı  Khmer  RouРe`Нen  kaхan  insanların 
вanlışlıkla bastıkları maвınlarНan sonra хok Пaгla saвıНa enРelli insanlara 
вarНımМı  olmak  amaМıвla  вaratılНı.  Ana  binası  Fransa`Нa  вerleşiвor. 
Dünвanın Пarklı bölРelerinНe ПakirlikНen, savaşНan, hastalıklarНan eгiвet 
çeken insanlara 
вarНım eНiвor.
122
 
кatışma  хöгümü  işin  ile  eskilerНen  вalnıг  Нevlet  kurumları  ve 
resmi 
şahıslar  ilРileniвorlarНı.  Artık  ilk  bölümНe  hakkınНa 
konuştuğumuг  track  II  diplomasi  çerçevesinde  STK`lar,  özellikle 
uluslararası alanНa хalışan STK`lar Нirek хatışmaların хöгümü işine Мelb 
ediliyorlar. 
Tarihten  beri  Нünвanın  her  taraПınНa  savaş  ve  хatışmalar 
insanların  haвatını  гorlaştırmıştır:  Latin  AmerikasınНa  Nikaraqua,  El 
Salvador,  Guatemala;  Afrika  Burnu  devletlerinden  Efiopya,  Somali, 
SuНan,  Eritreвa,  Batı  AПrika`Нan  Sierra  Leona,  Liberiвa,  İvorв  Coast, 
                                                           
120
 
John  SinНen,  “Ten  İnnovative  NGO`s  in  EНuМation”,  SМhool  oП  İnternational  ServiМe  AmeriМan 
University, 
İnternational 
Relations 
Online 
Blog, 
September 
2014, 
http://ironline.american.edu/ten-innovative-ngos-in-education/
  
(Erişim Tarihi: 28.04.2015)  
121
 Örgütün resmi sitesi: www.library-project.org 
122
 Örgütün resmi sitesi: www.handicap-international.org 

 
 
Büyük  Göl  arazisinden  Kongo  Demokratik  Cumhuriyyeti,  Ruanda, 
BurunНi, Orta Doğu`Нa İsrail, Filistin ve İrak sorunu, Merkeгi ve Güneв 
Asy`da  Afkanistan,  Pakisan,  Hindistan,  Nepal,  Vietnam,  Kore,  Çin, 
Kamboca,  Filippinler,  Timor  Leste  ve  post-Sovyet  devletleri  daimi  bir 
хatışma  alanı  olmuştur.  BurНa  Нaim  humanitar  güçlerin  faaliyetine  bir 
ihtiвaх  НuвulmaktaНır.  TraМk  II  Нiplomasinin  uğurlu  sonuхlarına  örnek 
olarak 
1993`Нe İsrail ve Filistin нгРürlük нrРütü arasınНa elНe olunan 
Oslo AnlaşmasıНır. Bu anlaşma ikili ilişkilerНe en önemli РelişmelerНen 
saвılabilir.  İlişkiler  Norveх  bilim  aНamının  inisвatiПine  Рöre  traМk  II 
Нiplomasisi хerхevesinНe başlatılНı, ama traМk I Нiplomasisi хerхevesinНe 
sonlanНırılНı. Вani İsrail Başbakanı Вitгhak Rabin ve Filistin нгРürlük 
нrРütü  başkanı  Вaser  AraПat  arasınНa  Beвaг  EvНe  el  sıkışması  ile 
sonuхlanНı.
123
  
Diğer  örnek,  1992`Нe  вaratılan  İsrail-Filistin  Canlı  OНa  DiвaloРu 
Grubu`nun  faaliyeti  ile  ilgilidir.  2003-
2007  вıllarınНa  bu  Grub  TavonРa 
Kampı  ile  işbirliği  вaparak  50  Пarklı  İsrail  ve  Filistin  şehrinНen  olan 
yüzlerle  g
enМi  bir  araвa  toplaвarak,  bir  aile  Рibi  вaşamaвa  imkanlar 
sunmuş ve bunun mümkün ola bileМeğini Рöstermiştir.
124
  
STK`lar  savaş  sonrasınНa  вaranan  kütlevi  mülteci  akını  ile 
karşılaşan kriг bölРelerinНe mülteМilerin sorunu ile ilgili de aktif faaliyet 
göster
mekteler.  Bu  alanНa  хalışan  STK`lara  örnek  olarak  -  Danish 
Refugee  Council`i  (Danimakra  Mülteci  Konseyin)  göstere  biliriz   
– 
1956`Нa вaratılmış bu örРüt kenНi вaşam tarihi boвunМa 1 milвonНan хok 
insana  вarНımНa  bulunmuş  ve  maksaНı  “hiх  bir  mülteМi  вarНımsıг 
burakılmamalıНır  ve  onların  sorunlarına  Рerekli  хöгümler  bulunmalıНır” 
                                                           
123
 Linda Tropp, The Oxford Handbook of Intergroup Conflict, New York, NY: Oxford University 
Press, 2012, 370-380 
124
 Hussein Agha, Shai Feldman, Ahmad Khalidi, Zeev Schiff,  Track-II  Diplomacy:  Lessons  from 
the Middle East
, BelПer Center Пor SМienМe anН İnternational AППairs, s.2-6, 17-272003 

 
 
sloРanlarıвla  aхıklanıвor.
125
BunНan  başka,  Mercy  Corps  (Merhamet 
Örgütü) 
–  1979`Нa  вaratılmışНır.  ВaratılНığı  гaman  Save  the  ReПuРees 
FunН  (MülteМileri  Kurtarma  Fonu)  olarak  biliniвorНu.  нrРütün  maksaНı 
“insanlara tehlikesiг, üretiМi ve aНaletli bir kamu kurmaвa вarНımМı olarak 
şiННeti, Пakirliği ve sorunları aгaltmaktır”. 
126
 
Sağlık  sorunu  ile  ilРilenen  en  esas  uluslararası  örРüt  -  Medecins 
Sans Frontieres`dir 
(Sınırsıг Doktorlar) – “sınırsıг” harekatının вaratıМısı 
olan  bu  örРüt  kuruМuları  “uluslararası,  öгРür,  tibbi  humanitar  вarНım 
örgütü  olarak  konflik
tler,  savaşlar,  salРın  hastalıklar,  Нoğal  aПetler  ve 
sağlık  alanınНa  Нışlamaвa  maruг  kalan    insanlara  teМili  tibbi  вarНımНa 
bulunuвor”. 
127
 
Sağlık  alanınНa  uгmanlaşan  Нiğer  uluslararası  STK`lara 
örnek  olarak 
–  Health  RiРht  İnternational  (Uluslararası  Sağlık  Hakkı  ), 
Charitв Аater  (Haвır amaхlı su) gibi örgütleri göstere biliriz. 
İnsan Hakları uğruna savaşan uluslararası STK`lara örnek olarak  - 
Amnesty International 
(Uluslararası AП нrРütü), International Federation 
for  Human  Rights 
(Uluslararası  İnsan  Hakları  FeНerasвonu),  Friends  of 
Peoples  Close  to  Nature 
(Tabiatı  seven  insanların  arkaНaşları),  Survival 
International 
(Uluslararası  Вaşam  MüМaНelesi),  Commonwealth  Human 
Rights  Initiative 
(Uluslararası  İnsan  Hakkları  İnisвatiПi)  Рöstere  biliriг. 
Lakin  onların  Пaaliвeti  Нaha  хok  belli  ülkelerin  Нış  politikalarına  uвğun 
хerхeveНe  Нiğer  НevletlerНe  muhaliП  rejimleri  Нesteklemekle  tesvir 
edilebilir. 
Çevresel sorunlar 
alanınНa uluslararası STK`ların Пaaliвeti özellikle 
Рeniş вaвılmıştır. нrneğin Нiвebiliriг ki, Antarktika kıtasının buРün sahip 
                                                           
125
Julia  González,  Wilhelm  Löwenstein,  Mo  Malek,  Humanitarian  Development  Studies  in 
Europe: Assessment of Universities. Training and NGO need, Bilbao: University of Deusto, 1999, 
s. 150-160 
126
 Örgütün resmi sitesi: www.mercycorps.org 
127
 Örgütün resmi sitesi: www.doctorswithoutborders.org 

 
 
olНuğu  Нurumu  elНe  etmesinНe  STK'ların  rolü  büвüktür.
128
 
Dolaвısıвla, 
Qrinpis 
129
(Green peaМe) aНlı uluslararası STK Antarktika'nın Нünвa parkı 
ilan eНilmesi uğruna РösterНiği хabalar olumlu sonuМunu vermiş ve 1991 
вılınНa  imгalanan  MaНriН  Protokolü  ile  kıta  "barışa  ve  bilime  вönelik 
Нoğal  kaвnak"  ilan  eНilmiş  ve  50  вıl  süresinМe  kıtaНa  her  herhangi  bir 
maНen  araştırması  вasaklanmıştır.  Lakin  onu  da  belirtelim  ki,  önceki 
bölümНe  söвleНiğimiг  Рibi,  bu  kağıt  üstü  вasalar  her  гaman  Нevletler 
taraПınНan  uвğulanmıвor.  Вasaların  uвğulanmasına  bir  örnek,  1991 
вılınНa  Shell  (Shell)  kompaniвasının  Qrinpis  (GreenpeaМe)
130
 örgütünün 
oluşturНuğu kamuoвu karşısınНa Рeri aНım atması ve Brent Spar aНlı Нev 
petrol platПormunu НeniгНe batırmasını Рösterilebilir. кevre sorunları ile 
ilРilenen    Нiğer  uluslararası  STK`lara  örnek  olarak  -  International  POPs 
Elimination  Network 
(KalıМı  OrРanik  KirletiМilerin  Aгaltılması 
Uluslararası  Ağı),  International  Union  for  Conservation  of  Nature 
(Tabiatın  Korunması  Uluslararası  Birliği),  World  Wide  Fund for  Nature 
(Tabiat için Dünya Fonu) göstere biliriz.
131
 
Uluslararası  örРütler  хerхevesinНe  Пaaliвet  STK`ların  ulaşa 
bileМekleri  en  вüksek  resmi  noktaНır.  Pik  nokta  ise  uluslararası  ilişkiler 
sisteminin  en 
büвük  aktörü  saвılan  BM  uluslararası  örРütü`dür.  BM 
STK`larla 
ilişkileri Нüгenlemek, sistemin devletden kenar bu aktörleri ile 
işbirliğinin  Нaimi  хerхevesini  oluşturmak  için  kendisinin  özel  bir 
kurumunu - ECOSOC-u 
taвin etmiştir. кeşitli büyük STK`lar ECOSOC-
un  хalışmalarına  РöгlemМi  ve  Нanışmanlık  sıПatıвla  katılıyorlar.  1948 
                                                           
128
 
B.N.Neelima,  “Mass  MeНia  anН  Climate  ChanРe”,  İnternational  Journal  of  ResearМh,  Vol  1, 
İssue 2, Februarв 2014, s. 4-8 
129
 
“GreenpeaМe historв in AntarМtiМ”, SeМretariat oП the AtlantiМ Treatв,  
http://www.ats.aq/documents/ATCM25/ip/ATCM25_ip101_e.pdf  
(Erişim Tarihi: 29.04.2015) 
130
GreenpeaМe  örРütünün  resmi  haberi,  “Shell  reverses  НeМision  to  Нump  the  Brent  Spar  -  1995”, 
http://www.greenpeace.org/international/en/about/history/Victories-timeline/Brent-Spar/ 
(Erişim 
Tarihi: 28.04.2015) 
131
 
James  A.Paul,  “АorlН  Bank  anН  NGOs",  Global  Policy  Forum,  1996, 
https://www.globalpolicy.org/home/177-un/31512-the-world-bank-a-ngos.html  , 
(Erişim  Tarihi: 
09.04.2015) 

 
 
вılınНa böyle STK'ların saвısı 40 iken, 2006 вılınНa artık 3000 МivarınНa 
STK temsilМisi ECOSOC`un хalışmalarınНa iştirak  etmişНir.
132
 
STK'ların 
ECOSOC-
un  хalışmasınНa  katılımı  bir  Рerçek  olsa  da,  BM'nin  temel 
or
Рanı olan Güvenlik Konseвi'nНe STK'ların katılımı mekaniгması halen 
mevМut Нeğil. Lakin 60 вıllık bir tarihi НönemНe öгellikle, Soğuk Savaş'ın 
bitmesinden  sonra  Güvenlik  Konseyi`nin  dünya  içerikli  konularda, 
özellikle de, dünya 
barışı ve Рüvenliği ile ilРili konularНa uluslararası sivil 
örgüt
lerle  işbirliği  вapması  eğilimi  varНır.  Özellikle  de  Güvenlik 
Konseвi`ni  5  Нaimi  üвesi,  başНa  ABD  olmakla  STK`ları  kenНi  Нış 
politikasına uвğun şekilНe вönlenНiriвor. STK`larla хalışma eğilimi 1997 
вılınНa  kenНi  sonuМunu  vermiş  ve  BM  Güvenlik  Konseyi'nin  nezdinde 
uluslararası ilişkiler sisteminin 60 en büвük uluslararası sivil örРütünНen 
oluşan  bir  "Güvenlik  Konseвi  -  STK  кalışma  Grubu"  aНlı  Нaimi  bir 
kurum 
вaratılmıştır ki, Güvenlik  Konseyi ile bu kurum arasınНa Нüгenli 
istişareler oluyor. STK'lar uгun bir süre BM Genel Kurulu toplantılarına 
РöгlemМi statüsü elНe etmek uğruna хalışmış ve 1990 вılınНa Uluslararası 
Kırmıгı  Haх  Cemiвeti  bunu  başarmıştır.  BMT  ile  STK`ların  işbirliği 
aşağıНakı  platПormalarНa  aparılır  –  Partnership  in  Action  process, 
UNİCEF`in NGO Komitesi, NGLS işi (Forum). 
Küreselleşen  НünвaНa  STK`lerin  üstlenНiği  esas  rolleri  şu  şekilНe 
özetleyebiliriz:  
- 
Küresel  sorunlar,  tek  bir  Нevletin  baş  eНemeвeМeği  хevre  sorunları, 
nükleer  tehlike,  bölРesel  хatışmalar,  uвuşturuМu  traПiği,  Рöх  ve  insan 
kaхakхılığı, salРın hastalıklar (AİDS Рibi ve s) ve terör ile ilРili sorunların 
хöгümünНe хaba Рöstermek ve kamuвa вarНım etmek 
                                                           
132
 United  Nations  Department  of  Economic  and  Social  Affairs,  NGO  Branch, 
http://esanРo.un.orР/МivilsoМietв/loРin.Нo   (Erişim Tarihi: 29.04.2015) 

 
 
- 
UlusНevletin  вetersiг  olНuğu  baгı  alanlarНa,  öгellikle  kır-kent 
вoksulluğuвla  müМaНele,  sosвal  Рüvenliğin  вaвРınlaştırılması,  öгürlüler, 
eğitimsiг kaНınlar, sokak хoМukları Рibi baгı heНeП Рruplarına hiгmet 
- 
Demokrasilerin  Нoğru  işlemeНiРi,  вöneten-вönetilen  uхurumu  olНuğu 
bölРelerНe “Нemokrasi aхığını” kapatma 
-
PaвlaşılНığı  гaman  aгalmaвan,  kullanılНığı  гaman  tükenmeвen,  tam 
tersine  pekişen  Нeğerler  varНır.  Bunların  başınНa  insan  hak  ve 
öгРürlükleri, aНalet, eşitlik, Нaвanışma НuвРuları РelmekteНir. STK`ların 
РiНerek Рelişen Рörev alanı iхine “küresel kamu malları” Нiвe aНlanНırılan 
bu Нeğerlerin вaвРınlaştırılması ve iхselleştirilmesi Нe bulunmaltaНır.  
- 
STK`lar  konПlikt  resolution  subjekti  Рibi, хatışma  alanlarınНa  üх  Пarklı 
rol oвnaвabilmekteНirler. 1. кatışan taraПlar arasınНa arabuluМuluk  2. Bu 
mümkün 
olmaНıkta, хatışmaНan etkilenen nüПusa insanМıl ve tıbbi вarНım  
3. кatışma sonrası Нüгenin kurulmasına вarНım 
- 
En aг хatışmalar kaНar вıkıМı olabileМek Нoğal aПetler ve kriгler гamanı 
хoğu гaman Нevletle işbirliği şeklinНe вarНım . 
-  STK`lara  önem  kazand
ıran  ve  terМih  eНilmeleriвle  sonuхlanan  en  esas 
öгellik, halka ve hiгmetlerin tüketiМilerine Нaha вakın olmaları ve verimli-
etkin хalışabileМekleriНir.
133
 
2006`Нa bir kaх en aktiП uluslararası örРüt birleşerek Uluslararası 
NGO Sorumluluk Tüгüğü ( İnternational NGO Accountability Charter) 
ilan  ettiler. 
134
Bu  belРe  NGO`ların  sorumluluğunu,  şeППaПlığını,  hemНe 
Пaaliвetlerinin  ПaвНalılığını  arttırmak  iхin  вaratılmışНır.  GünümüгНe 
NGO`lar  sosвal,  siвasal  ve  ekonomik  haвatı  хerхeveleten  önemli 
aktörlerden birine dönü
şmüşler. 
                                                           
133
 
Dorothea  Baur,  “NGOs  as  LeРitimate  Partners  oП  Corporations:  A  PolitiМal  ConМeptualiгation”, 
Springer London, 2011, Issues in business ethics, Vol 36, s.115-121 
134
 NGO Sorumluluk
 
Tüгüğünün Resmi Sitesi: www.ingoaccountabilitycharter.org 

 
 
Dünвa  Bankası  NGO  terimini  “aМı  хeken  ve  sorunlu  insanların 
sorununu  aгaltmaвa  хalışan,  Пakirlerin  хıkarlarını  Нestekleвen,  teşvik 
eНen,  хevreвi  koruвan,  temel  sosвal  hakları  talep  eНen  ve  kamusal 
Рelişimi sağlaвan örРütler” olarak belirlemiştir.
135
 
 
2.4.
  Eleştiriler 
Dünвa  Bankası  NGO  terimini  “aМı  хeken  ve  sorunlu  insanların 
sorununu  aгaltmaвa  хalışan,  Пakirlerin  хıkarlarını  Нestekleвen,  teşvik 
eНen,  хevreвi  koruвan,  temel  sosвal  hakları  talep  eНen  ve  kamusal 
Рelişimi  sağlaвan  örРütler”  olarak  belirlemiştir.  Uluslararası NGO  hakta 
Нa aвnı şeвi söвlemek olur, saНeМe uluslararası NGO`ların Пaaliвet alanı 
Нaha  РenişНir  ve  вalnıг  bir  ülkeНe  Нeğil,  Нünвanın  bir  kaх  bölРesinНe 
faaliyetlerini sürdürürler.  
Hiх bir şeв hakta her kes aвnı ПikirНe НeğilНir. Bu neНenle Нe Пarklı 
teoriler  ortaвa  хıkmıştır.  Bir  teori  hep  Нiğerini  eleştirerek  Рelişmeвe 
хalışmıştır. Bu sıraНa NGO`lar hakta Пikirleri Нe ait eНe biliriг. NGO`lar 
hakta  Dünвa  Bankası`nın  вukarıНa  söвleНiğimin  ПikrinНen  Пarklı  olarak, 
bu kuruluşları eleştiren bir хok başka Пikirler Нe varНır. Bu  hissede esas 
olarak NGO Пaaliвetinin eleştirilmesi ve bu eleştirelerin esaslanНırılması 
üгerinНe НuraМağım. 
İssa  G.  Shivji  AПrika`nın  önМül  hukuk  ve  Рelişim  uгmanlarınНan 
biriНir.  O,  NGO`ları  eleştirmiş  ve  НüşünМelerini  2  esas  teгinНe 
aхıklamıştır: “NGO söвlemi üгerine suskunluk: AПrika`Нa NGO`ların rolü 
ve РeleМeği” ve “Tanгaniвa`Нa NGO`ların вansıması: Biг kimiг, biг kim 
                                                           
135
 
Daniel  C.  Estв,  “Non-Governmental  Organizations  At  The  World  Trade  Organization: 
Cooperation, Competition, or EбМlusion”,  Journal of International Economic Law , Vol. 1, No. 1 
March 1998, s.128-144, 
http://digitalcommons.law.yale.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1446&context=fss_papers 

 
 
Нeğiliг  ve  biг  ne  olmalıвıг”.  Shivji  tartışıвor  ki,  NGO  liНerleri  ve 
aktivislerinin ne k
aНar хok ve hoş Пikri ve meramı olsa Нa onların вaptığı 
işinin  ПaвНası  ve  haвırı  bir  o  kaНar  вoktur  veвa  aгНır.  O,  hem  Нe 
Нüşünüвor ki, NGO`ların böвle ani вükselişinin neНeni onların kenНi öг 
motivasвonu  Нeğil,  neoliberal  paraНiРma`nın  kuvvet  kaгanmasının  bir 
вansımasıНır.  O  eleştiriвor  ki,  NGO`ların  haгırki  teгahürü,  onların 
Нünвanı  anlamaНan  Нeğiştirmeвe  хalışması,  tüm  bunlar  aslınНa  вeni 
imperiвal ve koloniвal ilişkilerin НevamıНır. 
136
 
James PПeiППer kenНisinin Moгambik`Нeki NGO`lar üгerine вaptığı 
araştırma sonuМunНa РelНiРi sonuх şu ki, NGO`lar ülkeНe sağlık alanınНa 
хok  neРatiП  etki  вapmaktaНırlar.  O  NGO`ların  Пaaliвetini  eleştirerek 
söвlüвor  ki,  “parхalanmış  Нevlet  sağlık  sistemi,  гarar  Рörmüş  sağlık 
proРramları kontrölü, tüm bunlar ülkeНe sağlık alanınНa МiННi sorunlar ve 
sosвal  eşitsiгlik  Нurumunu  вaratmıştır  ve  Нurum  keskinleşmekteНir”.  O 
Нikkatı  şu  noktaвa  хekiвor  ki,  NGO`ların  Пaaliвetinin  korrНine 
eНilmemesi,  Пarklı  örРütler  хerхevesinНe  aвnı  projelerin  вürütülmesi, 
sağlık  alanınНa  хalışan  insanların  işini  гorlaştırıвor,  rutinНen  хıkarıвor, 
onları  sosвal  amaхlar  uğruna  НeРil,  NGO`nun  kenНi  amaМı  uğruna 
хalışmaвa  ve  Нolaвısıвla  sosвal  РüvenМenin  sarsılmasına  neНen  oluвor. 
J.PПeiППer NGO ve Moгambik Devlet Sağlık Kurumu arasınНa işbirliğinin 
yeni mo
Нelini tekliП etmiştir. Bu tekliПe esasen ülkeНeki NGO`lar “Рösteriş 
karakterli  projeler”i  aгaltmalı  ve  paralel  iş  вapmalıНırlar.EРer  bunlar 
вapılarsa Нevamlı inkişaПın karşısınНa Нuran sorun хöгülmüş ola bilir. 
137
 
NGO`lar hem Нe ona Рöre eleştiriliвorlar ki, onlar Рelişmekte olan 
Нünвanın  sorunlarını  хok  Нa  öгenНirmemekle,  “Güneвin  sesi”ni 
                                                           
136
 Issa G Shivji, Silence in NGO discourse: the role and future of NGOs in Africa, Oxford, UK: 
Fahamu, 2007, s 84-90 
137
 
PПeiППer, J, “International NGOs anН primarв health Мare in Moгambique: the neeН Пor a neа moНel 
oП Мollaboration”, Social Science & Medicine 2003, Vol 56, No 4, s. 725-734 

 
 
azaltmakla  temsil  ediyorlar.  Kuzey-
Güneв  хatışması,  bölРeler  arası 
eşitsiгlik ve uхurum aвnı гamanНa NGO`lar arasınНa Нa hiss eНiliвor.  
Jessica  Mathyus  1997  senesinde  Fo
reiРn  AППairs  (Uluslararası 
İlişkiler  alanınНa  ABD`Нe  хıkarılıвor)  НeРisinНe  вaгıвorНu:  “  NGO`lar 
tüm  РüМüвle  öгel  ilРi  Рrubu  saвılırlar.  Onların  en  iвileri  bile  viгвon 
вokluğunНan  eгiвet  хekiвorlar  ve  вalnıг  kenНi  хıkarlarına  karşı  olan 
kamusal  kararları  eleştiriвorlar”.  NGO`lar  aslınНa  Нaha  хok  kamuвu 
rahatsıг  eНen  ve  ilРilenНiren  sorunlar  ve  politikalar  üгerine 
konuşmalıНırlar,  onların  Пaaliвeti  ise  bunНan  tamamile  uгak  olmakla 
beraber kamuya hayirdan fazla ziyan veriyor.
138
 
Diğer  büвük  хoğunluk  Нa  NGO`ların  Нoğasına  Рöre  imperialist 
olНuğunu iННia eНiвor, onların 3. Нünвa НevletlerinНe хoğu гaman irkМı bir 
вöntemle хalıştırklarını ve kolonel eraНa olНuğu Рibi  benгer Пonksiвonları 
hayata geçirdiklerini söylüyorlar. Filozof Peter Hallward iddia ediyor ki, 
N
GO`lar  politika`nın  aristokratik  ПormuНurlar. 
139
 
O  şu  Пaktları  esas 
getiriyor  ki,  Action  Aid  ve  Christian  Aid  gibi  NGO`lar  Haitide  faaliyet 
Рöstererek  “Нarbelere  хok  eППektiП  bir  şekilНe  Рöг  вumНular”  ve  başka 
söгle  söвleвeМek  olursak,  onlar  “imperialiгmin  humanitar  вüгüНürler”. 
Bir  хok  Güneв  harekatları,  örneğin  Güneв  AПrikaНa`ki Western  Cape 
Anti-Eviction  Campaign 
NGO`larla  хalışmaktan  imtina  etmişlerНir.
140
 
NeНeni ise, NGO`ların onların kenНi otoritelerini aгaltmasıНır.
141
  
                                                           
138
 Jessica  T.  Mathews, "Power  Shift",  Foreign  Affairs,  January/February  199
7  İssue, 
https://www.foreignaffairs.com/articles/1997-01-01/power-shift  
(Erişim Tarihi: 20.04.2015) 
139
“Non 
Governmental 
OrРaniгation”,