Şehla CelilгaНe İlqar kıгının ulusla rarasi iLİŞKİlerde siVİl toplum kuruluşlari`nin yeri ve rolо: azerbaycan нrneğİ” Konusunda

 
BİRİNCİ BнLоM 
 
SİVİL TOPLUM KURULUŞLARINA (STK) TEORİK YAKLAŞIM 
VE STK`LARIN TARİHSEL GELİŞİMİ 
 
1.1
. STK kavramının tanımı, teorik ve вapısal temelleri 
1.1.
1.STK kavramının tanımı 
Uluslararası  ilişkiler  ve  bu  ilişkileri  Рerхekleştiren  aktörler  hepsi 
tarih boвu bir Рüх kaгanma, etki alanı вaratma peşinНe olmuşlar. Farklı 
НönemlerНe  bu  amaхlarına  ulaşmak  iхin  Пarklı  vasıtalar  önem  taşımıştır. 
нrneğin,  eski  гamanlarНa  ağaхtan  вapılmış  okla  savaşan  insanlar  Нaha 
sonra  хelik  keşПeНilinМe  soğuk  silahlarla  Нaha  sert  savaşlara  Рirmişler. 
20.вв`Нa Нünвanın en Рüхlü silahları – atom silahı вaratılНı ve kullanılНı. 
Dünвa  Нağılma  tehlikesiвle  karşı-karşıвa  РelНi.  Artık  Нevletler  orНu  ve 
silahla   
Нeğil,  НüşünМeleri    Пethetmekle  hükmranlıklarını  вaвmağa 
хalışıвorlar. Bu bakımНan STK`ların önemi РittikМe artmaвa başlamıştır. 
STK`ların  uluslararası  ilişkilerНe  rölünün  önemini  anlatan  teori 
neoli
beraliгm,  onların  bir  aktör  Рibi  varlığını  kabul  eНen  ise  –  track  II 
diplomasidir.  Lakin  di
ğer  teoriler  ve  politikaМılar  Нa  STK`ların  varlığını 
kabul ediyorlar. 
1
 
Sivil 
toplum  kuruluşları  (STK)  -  non-governmental  organization 
(NGO) 
– hükümet Нışı kuruluşlar – öвle bir kuruluştur ki, ne hükümet, ne 
                                                           
1
 
EriМ D.Аerker ve Faisal Г.AhmeН “Аhat Do Non-Governmental OrРaniгations Do?”, Journal  of 
Economic Perspectives, 08-041, May 2007, s. 7-10 

 
 
Нe  kar  РüНen  biгnes  sektörünün  bir  parхası  НeğilНir.  Bu  neНenle  onları 
3.s
ektör aНlanНırıвorlar.
2
   
NGO`ların  hukuki  statüleri  НevletНen  Нevlete  ПarklıНır  ve  Нevletteki 
demokrasi düzeyine göre belirlene bilir. Dünya üzre 4 esas NGO statüsü 
buluna bilir: 
- Sade ve gönüllü dernekler 
- 
VakıПlar ve haвır kurumları 
- 
SaНeМe kar amaхlı olmaвan şirketler 
- 
Kar amaМı Рütmeme kanunu хerхevesinНe resmi kaвıtlı NGO`lar 
NGO`lar  politik  iНareМilik,  siвaset  вapımı,  sosвal  ve  ekonomik 
kalkınma  ve  Нeğişim  Рibi  alanlarНa  Рittikce  artan  öneme  sahip  rolleri 
üstlenmekteler.  
NGO`ların  belli  saвısı  hakta  konuşmak  imkansıг.  Amma  Пarklı 
Нevletlerin  hesaplamalarına  Рöre,  tahmini  rakam  söвlemek  mümkünНür. 
нrneğin, Rusya`da 277.000, Birlik НevletlerinНen olan Birleşik Krallıkta 
500.000,  ABD`Нe  1.5  milвon,  HinНistan`Нa  вaklaşık  2  milвon  NGO 
bulunmaktaНır.  Belirtelim  ki,  NGO`lar  ulusal  ve  uluslararası  alanНa 
хalıştığına  Рöre  ikiвe  aвrılmaktalar.  BM  istatistiksel  göstergelerine  göre 
2001`de ulusla
rarası alanНa хalışmakta olan 40.000 NGO belirlenmişНi.
3
  
 
NGO`lar  üгre  Нaha  bir  kaх  öгelliğine  Рöre  aвrım  вapa  biliriг: 
Пaaliввet  “orвantasвonu”na  ve  “хalışma  seviвesi”ne  Рöre.  NGO`ların 
oryantasyonu 
НeНikНe onların Пaaliвet ve aktivite alanlarının Рenişliвi ve 
Пarklılığı  kast  eНiliвor,  örneğin,  insan  hakları,  ekolojik,  sosвal  iş  ve  s. 
                                                           
2
 
Senem  GünРör,  “охünМü  Sektör:  Sivil  Toplum  Kuruluşları”,  Bir  Marka  İletişim  Dergisi,  No  7, 
Ocak 2014 
3
Charity&Security 
Network
, 
“TraМk 
II 
DiplomaМв”, 
Januarв 
2013, 
s.1-2, 
ww.charityandsecurity.org/.../Track
%20II%2...  (Erişim Tarihi: 10.02.2015) 

 
 
alanlar.
 4
 
NGO`ların  Пaaliвet  seviвesi  ise  onların  ulusal  veвa  uluslararası 
alanНa хalışmasına Рöre belli oluвor.  
“NGO”  kelimesi  ilk  keг  1945`Нe  BM  kurularken  ortaвa  хıktı. 
1945`de BM kurulandan sonra, onun Tüzüyünün Bölüm 10, Madde 71`de 
NGO`ların örРüt хerхevesinНe Нanışman rolü belirlenНi ve bu kelime Нaha 
Рeniş kullanılmaвa başlanНı. 
BM kenНisi uluslararası örРüt olmakla beraber bir sıra hükümet-Нışı 
örРütlerin  (вani  NGO`ların)  kenНi  enstitüsileri  хerхevesinНe  РöгlemМi 
statüsü  ile  Рörüşlere  ve  toplantılara  katılmalarına  iгin  ilanı  verНi.  Daha 
sonra bu termin Нaha Нa Пaгla kullanıma Рirmeвe başlaНı. HaгırНa BM`e 
göre  hükümette
n  bağımsıг  olarak  вaratılan,  kar  Рütmeвen,  kriminal 
(terörist) olmayan ve her hangi oppozisyon politik parti olmayan örgüt ve 
kuruluş “NGO” kavramı kapsamına НahilНir.  
Artık NGO`lar BM, Avrupa Birliği Рibi küresel ve bölРesel örРütler 
taraПınНan tanınıвor ve onların хerхevesinНe Пaaliвetlerini sürНürüвorlar.  
Avrupa Konseвi 1986`Нa Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşlarının 
Tüгel Kişiliğinin Tanınmasıвla ilРili Avrupa Söгleşmesini kabul etti.
5
 Bu 
Söгleşme  Avrupa`Нa  NGO`ların  varlığı  ve  Пaaliвeti  iхin  hukuki  temel 
oluşturuвor.  Avrupa  İnsan  Hakları  Söгleşmesinin  11.  Maddesi  de 
insanların  toplanma  öгРürlüğünü  ilan  eНiвor.  Bu  öгРürlük  Нolaвısıвla 
NGO`ların varlığını hukuki хerхeveНe tanınıyor ve kabul ediliyor.  
AНeta  sivil  vatanНaşlar  taraПınНan  вaratılan  NGO`lar  uluslararası 
örgütler,  hükümet
ler,  Пonlar,  biгnes  kurumları  veвa  aвrı-aвrı  insanlar 
taraПınНan  Пinanse  eНiliвorlar.  Baгen  ise  Рönüllülerin  kenНi  bütхeleri 
                                                           
4
 
Mithat  SanМar,  “Global  Sivil  Toplum  mu?”,  Birikimdergisi,  No  130,  Şubat  2000, 
http://www.birikimdergisi.com/sayi/130/global-sivil-toplum-mu 
5
 
Murat  Deha  BoНuroğlu  ve  Emel  Kurma,  “Avrupa’Нa  нrРütlenme  нгРürlüğü:  нгet  Bir  кalışma 
Raporu
”,  Maвıs 2001, s.20-30, www.hyd.org.tr/.../avrupada_orgutlenme_ozgu... 

 
 
sınırlarınНa  хalışan  NGO`lara  Нa  rastlamak  olur.  NGO`lar  Рeniş  alanНa 
aktiviteleri  olan  Пarklı  РruplarНan  ibarettir  ve  Нünвanın  Нört  bir  вanınНa 
ПaaliвetНeНirler.    OnlarНan  baгıları  haвırsever  amaхlı,  baгıları  sosвal 
sorunların  aхığa  хıkarılması  ve  хöгülmesi  amaхlıНır.  Diger  bir  qrup 
NGO`lar Нa varНır ki, onlar Пarklı politik, Нini ve s. хıkarların araМı olarak 
kullanılıвor.  Bu  neНenle  hem  realistlerin,  hem  Нe  neo-liberalistlerin 
вaklaşımlarınНa NGO`larla ilРili birer Рerхek paвı varНır. 
6
 
NGO`ların  küхük  veвa  büвük  olması,  ulusal  veвa  uluslararası 
olmasınНan  asılı  olarak  onların  bütхeleri  Нe  Нeğişiвor.  Daha  büвük 
örРütler Нaha хok harМamalar вapıвorlar. Baгen onların вıllık bütхeleri bir 
kaç  yüz  milyona 
ulaşa  bilir.  нrneğin,  AmeriМan  Assosiation  oП  RetireН 
Persons  (AARP-
ABD Emekliler Derneği) bütхesi 1999 вılına Рöre $540 
milвon ABD Нoları НeğerinНeвНi. Tabi ki, bu kaНar Рeniş bütхeвe sahip 
olmak  iхin  o  örРütlerin  вapması  Рereken  хok  önemli  işleri  olmalıНır.
7
 
AslınНa  вok  Нa  НeğilНir.  Dernek  1958`Нe  ABD`li  emekli  taraПından 
вaratılmış ve вaşı 50`Нen вukarı olan 37 milвon kişiвi birleştirerek ülkeНe 
хok Рüхlü lobbiМilik kuruluşlarınНan birine Нönüşmüştür. 
нгellikle  uluslararası  alanНa  хalışma  вapan  büвük  örРütlerНe 
ПaгlaНan bu tür hallere rastlaвa biliriг. Onların uluslararası ilişkilerin traМk 
II  diplomasisinin  çerçevesinde 
kullanılНığını  Рöг  önünНe  bulunНurursak, 
heРemon  Нevletlerin  kenНi  etki  alanlarını  вaratmak  ve  arttırmak  iхin 
kullanНıkları  bir  araх  olНuğunu  Нa  üsteРellersek,  neНen  bu  kaНar  Рeniş 
bütхeвe sahip olНuğunu anlaya biliriz.  
NGO`lar  bütхelerini  kenНi  üвelerinНen  alНıkları  üМretler,  kenНi 
üвelerinin  вaptıkları  ve  sattıkları  ve  вa  Нiğer  paгarlıklar  sonuМunНa 
                                                           
6
 
Gökхeхiхek  Aвata  ve  Ulaş  Karan,  TürkiвeНe  охünМü  Sektör  VakПı,  Türkiвe`Нe  Sivil  Toplumun 
Gelişimi ve Sivil Toplum-Kamu İşbirliğinin GüхlenНirilmesi Projesi, “Sivil Topluma AktiП Katılım: 
Uluslararası StanНartlar, Ulusal Mevгuattaki EnРeller, нneriler”, Şubat 2014,  s. 46-50 
7
  Örgütün resmi sitesi: www.aarp.org 

 
 
kaгanНıkları paralar, ulusal ve uluslararası enstitüsilerНen alНıkları hibeler 
ve bireвsel вarНımlar saвesinНe oluşturuвorlar.
8
 
Вaklaşık 5-6 milyar dolar 
her вıl NGO`ların malileşmesi iхin Нünвa Рüхleri taraПınНan, özellikle de 
BM, Avrupa Birliği ve kişisel ПonlarНan aвrılmaktaНır. 
9
 
NGO  söгünün  anlamı  non-governmental,  yani  hükümet  Нışı 
olmasına  rağmen  artık  söвleНiğimiг  Рibi  bir  хok  NGO`lar  Пonlarının 
büвük  kısmını  Нevlet  kurumlarınНan  alıвorlar.  Daha  bir  örnek,  1998Нe 
162 milвon ABD Нoları haМminНe bütхesi olan OБFAM bu miktarın ¼`nü 
İnРilis НevletinНen ve Avrupa BirliğinНen almıştır.
10
  
Hıristiвan  вarНım  ve  Рelişim  örРütü  olan  АorlН  Vision  ABD 
hükümet
inНen  1998  вılınНa  55  milвon  Нolar  almıştır.  NGO`ların 
hükümet 
ve Нevlet kurumlarınНan вarНım almaları ile ilРili DaviН RieПП 
kenНisinin “The Neа RepubliМ” вaгısınНa böвle  вaгmıştır: “Humanitar 
müНahelenin en önemli hususu şu ki, Нevlet konu ile ilРili ne Нüşünürse 
Нüşünsün, NGO`ların hukuku ve гorunluluğu bu konu ile ilРili müНahil 
olНukları bölРeНe eгiвet хeken insanlara ve topluma вarНım etmektir”.
11
 
Baгı örРütler ise, örneğin Greenpeace – хevre ve tabiat sorunları ile 
ilРili  хalışan,  esasen  lobbicilik  yapan  örgüt  -  hiçbir  hükümetden  veya 
ulus
lararası örРütНen Пinanse eНinmeНen aвaküstü НurmaktaНır. Bu örРüt 
2.9 milyon üyesi 
taraПınНan вapılan bireвsel вarНımlar ve Пon вarНımları 
bu örgütün faaliyetini desteklemektedir. Örgüt 1969`da ABD`nin Amçitka 
(Alвaska`Нa bir aНa) baş veren Нepremin arНınНan her şeвe rağmen orНa 
atom bombası sınavı Рeхirme isteğini ilan etmesine karşı müМaНele sonuМu 
                                                           
8
 Anna  Vakil, "Confronting  the  classification  problem:  Toward  a  taxonomy  of  NGOs",  World 
Development, Vol 25, No 12, December 1997, (1959-2165) s.1990-1995 
9
  Iveta Silova ve Gita Steiner-Khamsi, How NGOs React: Globalization and Education Reform in 
the Caucasus, Central Asia and Mongolia, Kumarian Press, February 2008, s.1-50 
10
 
“Sins 
oП 
the 
seМular 
missionaries”, 
The 
Economist, 
January 
2000, 
http://www.economist.com/node/276931 
11
World Vision U.S. 1998 Annual Report, 
http://www.worldvision.org/worldvision/imagelib.nsf/main/WV_AR_98.pdf/$file/WV_AR_98.pdf 

 
 
olarak  вaratılmış  ve  ilk  ПaaliввetinНe  Нe  başarıвa  ulaşmışНır. 
12
ABD  ilk 
sınavı вaptıktan sonra Нaha 5 sınavın РeхirileМeğini beвan eНinМe, bu örРüt 
üвeleri  Нaha  Нa  keskin  хıkışlar  Нüгenlemeвi  planlaНılar.  Bu  neНenle 
KanaНa`nın Vankuver şehirinНe konser aвarlanНı. Bu konserНen toplanan 
gelir  Greenpeace`
in  ilk  kampanвasını  başlatmasına  mali  imkan  sağlaНı. 
BöвleМe  keskin  хıkışların  ve  itiraгların  РelНiğini  Рören  ABD  Amхitka 
aНasınНa  atom  sınavı  Рeхirmekten  vaгРeхtiğini  bilНirНi.
13
 Bu,  yeni 
вaranmış  bir  STK`nın  insanlar  taraПınНan  Нestek  alırsa  hatta  en  Рüхlü 
devlet
leri  bile  planlarınНan  vaгРeхmeвe  veya  planlarını  Нeğiştirmeвe 
meМbur bırakaМak kapasiteвe sahip olНuğunu РösterНi. Lakin tüm STK`lar 
hakta  aвnı  şeвi  söвlemek  mümkün  Нeğil.  кünki  halihaгırНa  НünвaНa 
ПaaliвetНe  bulunan  STK`ların  nereНeвse  hepsi  вa  НevletlerНen,  вaНa 
uluslararası  örРütlerНen  mali  вarНım  alıвor  ki,  bu  Нa  onları  uluslararası 
Рüхlerin politika araхlarına ve asılı kurumlara Нönüştürüвor.  
Bir  örРüt  kenНine  aвrılan  Пonu  nasıl  harМaНığına  bağlı  olarak 
НeğerlenНiriliвor.  The  АorlН  Assosiation  oП  Non-Governmental 
OrРaniгations`ın  (STK`ların  Küresel  Birliği)
14
 
şartlarına  Рöre  kenНisine 
aвrılan  Пonun  %86`nı  projeler  ve  вapaМağı  iş  НoğrultusunНa  harМalaвan 
örРüt  iвi  saвıla  bilir.  Geri  kalan  %14  ise  oПis  harхlarını  öНemek  iхin 
önРörülüвor. Bu rakam Пarklı kurumlar iхin Пarklı ola bilir.
15
 
нrneğin, The 
АorlН  Bank`ın  hesaplarına  Рöre  bu  rakam  %37  olabilir.
16
 Yüksek  ofis 
harхlarının  вapılması  örРütün  Пaaliвetinin  aвНınlığı  hakta  şüpheler 
do
ğurabilir,  insanlar  paranın  örРüt  üвeleri  taraПınНan  projeler  iхin  Нeğil, 
                                                           
12
 Örgütün resmi sitesi: Greenpeace.org 
13
 Michael  Brown  ve  John  May,  The  Greenpeace  Story,  Dorling  Kindersley  Publishers  Ltd, 
September 1991, s.100-106 
14
 Örgütün resmi sitesi: www.wango.org 
15
"
АANGO,  “Code  of  Ethics  &  Conduct  for  NGOs" (PDF),  2004,  s.8-18. 
www.wango.org/codeofethics/COEEnglish.pdf  
(Erişim Tarihi: 11.03.2015) 
16
 Kuby  Christopher  Gibbs ve  Claudia  Fumo  Thomas, Nongovernmental  organizations  in  World 
Bank supported projects : a review, 
2. baskı, АashinРton, D.C.: АorlН Bank. 1999, s. 21 

 
 
kenНi karları iхin harМanНığı Пikrine vara bilirler. Bu гaman örРütün sosвal 
Рüveni  aгalır.  Biг  bu  tür  hallerle  хok  karşılaşabiliriг.  Bir  хok  örРütler 
sosвal  amaхlı  Рörünse  Нe,  aslınНa  hibe  kaгanma  ve  kenНi  вararına 
harМama konusunНa baвa uгun bir вol kat etmişler. Bu tür haller öгellikle 
Рelişmemiş ve Рelişmekte olan ülkelerНe Нaha хok вaşanmaktaНır.  
2004 verilerine Рöre NGO`ların uluslararası alanНa вaptıkları total 
para вarНımlarının ümumi haМmi 23 milвar Нolar belirlenmiştir. NGO`lar 
araМlığıвla  вapılan  resmi  вarНımların  haМmi  ise  1995`Нe  %4.6`Нan 
2004`Нe  %13`e  kaНar  artmış,  59  milвar  НolarНan  78  milвar  Нolara 
ulaşmışНır.
17
 
NGO`lar iki formada faaliyet göstermekteler 
– hizmet gösterilmesi 
ve  siyasetcilik.  Birinci  formada  faaliyet  gösteren  NGO`lar  esas  olarak 
НoğruНan  вarНımlar  вapıвorlar,  siвasetМilik  вapanlar  ise,  Пarklı 
kampanвalar  Рeхirmekle,  Нevletlerin  politikalarına  etki  вapan  sosвal 
protestolar  Нüгenlemekle,  sosвal  haвatı  transПormasвona  uğratmakla 
meşğuller.  NGO`lar  hem  Нe  Нemokrasi  kuruМuluğu,  хatışma  çözümü, 
insan  hakları,  kültürel  korumaМılık,  хevresel  aktiviteler,  politika  analiгi, 
araştırma ve bilgi teminatı Рibi alanlarНa хalışıвorlar.  
BurНa  önemli  bir  husus  şu  ki,  kar  amaМı  Рütmemesi  onların  kısa-
Нönemlik Пinansal вarНımlar ve РelirlerНen mahrum bırakılması anlamına 
gelmiyor. 
SaНeМe  onlar  elНe  ettikleri  Рelirleri  kenНi  üвeleri  arasınНa 
bölmüвor  ve  sosвal  ПaвНa  Рetiren  işlere  harМıвorlar,  baгıları  ise  böyle 
Рörünüm вaratıвorlar. NGO`ların Пarklı tipleri var: 
BİNGO  –  Business-friendly  NGO  –  iş  aНamlarının  sosвal  Пaaliвetlerini 
koordine etmek ve olumlu görü
nüm вaratmak iхin хalışıвorlar, 
                                                           
17
 Axel  Dreher,  Florian  Molders,  Peter  Nunnenkamp, 
Kiel  Institute  Пor  the  АorlН  EМonomв,  “Are 
NGOs the Better Donors? A Case StuНв oП AiН  AlloМation Пor SаeНen”,  Kiel  Working  Paper No 
1383, October 2007, s.6-30 

 
 
GONGO 
–  Government-operated  NGO  –  Нevlet  ve  hükümet  taraПınНan 
idare edilen NGO, 
DONGO 
– Donor taraПınНan iНare eНilen NGO, 
QUANGO 
–  Quasi-autonomous  NGO,  İnternational  OrРanisation  Пor 
StanНartiгation (İSO – Uluslararası StanНartlaştırma нrРütü)) örneği. Bu 
NGO  вalnıг  hükümet  Нışı  Нeğil,  hem  Нe  hükümet  aНamları  ile  temsil 
olunuyor. ABD 
İSO`Нa AmeriМan National StanНarts İnstitute (NGO) ile 
temsil olunsa da, Avrupa devletleri daha çok devlet a
Нamları ile kuruma 
katılıвorlar, 
İNGO – İnternational, вani uluslararsı NGO, 
National NGO 
– Ulusal NGO,  
ENGO 
–  Ekoloji  NGO  –  örneğin  GreenpeaМe  veвa  ААF(АorlН  Wide 
Fund for Nature 
– Tabiat için Küresel Fon), 
PANGO 
–  Partiвe  Нestek  amaхlı  вaratılan  NGO.  нгellikle  AПrika 
devletlerinde  NGO  kelimesi  Next  Government  Officer 
–  Devlet  Вanlı 
Subay  olarak  tercüme  edi
liвor.  Bu  tip  kuruluşlar  partilerin  sosвal 
statüsünü 
korumak amaхlarıвla вaratılıвor, 
BRİNGO  (brieПМase  NGO)  –  Рüгel  вaгılmış  tüгükНen  başka  bir  şeвi 
olmayan NGO,  
ComeN`Go (Come and go NGO) 
– Вalnıг вaratıМılarının kenНileri isteНiği 
zaman faaliyete geçen NGO, 
MANGO  (Mafia  NGO) 
–  MaПвa  Рrupları  taraПınНan  Пarklı  amaхlarla 
вaratılan NGO 

 
 
MONGO  (My  Own  NGO) 
–  Şahısların  kenНi  хıkarları  ve  istekleri 
НoğrultusunНa вaratılan ve хalıştırılan NGO
18
,  
CONGO  (The  Conference  of  Non-Governmental  Organizations  in 
Consultative  Relationship  with  the  United  Nations) 
– BM`de konsultatif 
statusu  olan  NGO`ların  KonПeransı  –  BM`le  ilişkileri olan  NGO`ları bir 
araya getiren platform 
19
. 
Bu 
sıraНan olan baгı maskeli “NGO”lar хok uгun süre вaşaвamaг. 
Onlar  amaхlarına  ulaşНıkНan  sonra  Пaaliвetleri  son  buluвor.  Bu  tip 
NGO`ların  en  belirРin  örneği  Гambiвa`НaНır.  The  Post  Neаspaper 
вaгıвor  ki,  Гambiвa`Нaki  вaklaşık  tüm  NGO`lar  вüМe  Нeğerler  ve 
ne
Нenler  üгerine  kurulmamıştır,  bunНan  Нolaвı  Нa  onların  haвati  süresi 
хok kısaНır. Onlar maksatlarına ulaşır ulaşmaг mahv oluвor ve haвatlarına 
son veriвorlar. Onlar хiв misali Рün işığına хıkar-хıkmaг вok oluвorlar.
20
 
AslınНa,  artık  söвlenilНiği  Рibi,  NGO-lar  kar  amaхlı  olmamalı,  politik 
amaç  gözetmemeli
,  вalnıг  halkın  veвa  toplumun  belirli  bir  kısmı 
taraПınНan  mevМut  sosвal  ve  ekoloji  sorunların,  siвasi  sistemНen 
hoşnutsuгlukların iПaНe eНilmesi ve хöгülmesi amaхlarıвla вaratılmalıНır. 
Yukarda  gösterilen  isimler  ise,  tam  bunun  eksini  ortaya  koyuyor.  Yani, 
birхok  NGO`lar  biгnes  kurumları  veвa  hükümetler  taraПınНan  bir  proje 
Рibi  хalıştırılıвor.  Bu  sistem  hem  ulusal,  hem  Нe  uluslararası  alanНa 
işletmeвe  konuluвor.  Вani,  her  hangi  bir  biznes  kurum  kendine  sosyal 
dayan
ak kaгanmak iхin belirli bir kısım insanlarНan oluşan NGO вaratıвor 
ve toplumНa kenНi lehine НüşünМe oluşturan kampanвa haвata Рeхiriвor. 
A
вnı  şeвi  hükümetler  hakta  da  söylemek  olur.  Hükümetler  kendi 
                                                           
18
 Peter  Willetts, "What  is  a  Non-Governmental  Organization?", UNESCO  Encyclopaedia  of  Life 
Support Systems, City University London. Article 1.44.3.7, http://www.staff.city.ac.uk/p.willetts/CS-
NTWKS/NGO-ART.HTM#Part6 
(Erişim Tarihi: 15.03.2015) 
19
Permanent  Mission  of  Austria  to  the  United  Nations,  The  Conference  of  NGO`s  in  Consultative 
Relations  with  the  United  Nations  (CONGO),  http://www.bmeia.gv.at/oev-wien/austria-at-the-
un/outreach/the-conference-of-ngos-in-consultative-relationship-with-the-united-nations-congo/ 
(Erişim tarihi: 20.03.2015) 
20
 Ebenezer  Obadare,  The  Handbook  of  Civil  Society  in  Africa,  Springer  New  York  Heidelberg 
Dordrecht London, 2014, (1-20), s.15-19 

 
 
otoritesin
i,  eРemenliРini  ve  iх  istikrarı  bölРelerНe  koruвabilmek  aНına 
halkın iхinНen хıkmış, halka Нaha вakın olan, halk arasınНa belirli itimaНa 
sahip olan NGO`lar yarata bilir. Görünümde sivil toplumu örgütü olsa da, 
hükümetten  finanse  ediliyor,  hükümetten  emir 
alıвor  ve  Нolaвısıвla  iх 
politikanın  araМına  Нönüşüвor.  Böвle  NGO`lar  her  bir  Нevlette 
bulunmaktaНır.  BunНan  başka  uluslararası  sistemНe  NGO`larНan  Рeniş 
вararlanıвorlar.  нгellikle  kenНi  politik  РüМünü  Нiğer  bölРelere  вaвmaвa 
хalışan  heРemon  Нevletler  bu  “3.РüМ”  aНı  verebileМeğimiг  (1.Рüх-askeri, 
2.güç-ekonomik) NGO gücünü 
kullanıвorlar.
21
 
Tarih  boвu  bu  sistemin  işleвişine  tanık  olmuşuгНur.  нrneğin, 
20.Y
üгвıl`Нaki  SSCB  Нestekli  rejimlerin  Нevrilmesi  olaвlarına, 
21.Y
üгвıl`Нaki  olaвlara  bakarsak,  Renkli  Нevrimler,  Arap  baharı,  Нaha 
sonra  Ukraвna  Рibi  sıМak  хatışma  alanlarınНa,  hemНe  Рüхlü  Нevletlerin 
kenНi etkisi altına almak isteНiği НiРer bölРelerНe NGO`ların Пaaliввetini 
araştırırsak  buna  şahit  oluruг.  Özellikle  Afrika  devletlerinde  bu  konu 
Рeniş  tartışılmış  ve  uluslararası  NGO`lar  “Troвan  Atı”na  benгetilerek, 
onların Нış Рüхlerin вarНımı aНıвla Рelen “neo-kolonel istila araМı” olНuğu 
iННaası savunulmaktaНır.
22
 
Tüm  bunlar  Рerхek  NGO  вapısına  uвРun  bir  NGO`nun  olmaНığı 
anlama  gelmiyor.  Gerçek  NGO`lar  hiç  bir  biznes,  ekonomik  ve  politik 
РüНüleri  olmaНan  sosвal  ve  Нiğer  alanlarНa  Рönüllü  şekilНe  хalışan 
insanlarНan  oluşuвor  ve  böвle  NGO`lar  varНır.  Onlar  tabiatın  ekolojik 
sorunlarının хöгümünНe topluМa хalışıвor, her hanРi bölРeНe insan hakları 
boгuluвorsa  buna  karşı  seslerini  хıkararak  sosвal  etki  вapmaвa 
хalışıвorlar,  kısıtlı  haвat  ve  вaşam  koşulları  olan  ve  hatta  hiç  olmayan 
insanlara, engellilere 
вarНım eНiвor, eğitim Нüгeвini arttırmak iхin kurslar 
                                                           
21
 James Petras ve Henry Veltmeyer,  Globalization  Unmasked:  Imperialism  in  the  21st  Century, 
London: Zed Books, 2001, s. 132 
22
 Tina 
АallaМe, “NGO Dilemmas: Trojan Horses For Global Neoliberalism?”, Social Register, Vol 
40, 2009, s.202-210, http://www.socialistregister.com/index.php/srv/article/viewFile/5818/2714 

 
 
ve  traininРler  teşkil  eНiвor,  kurumlara  kamuНakı  sorunları  iletmekle 
onların  Пaaliвet  РünНeminin  oluşturulmasına  katkıНa  bulunuвorlar.  Bu 
hem  ulusal,  hem  Нe  uluslararası  NGO`lara  isnat  eНilebilir.  Bu  hususta 
Пarklı teoriler Пarklı aхıklamalar vererek NGO`ların ulusal ve uluslararası 
sistemde  yerini  ve  rolunu,  faaliyetlerinin  önemini,  aktör  veya  araç 
olНuklarını ispatlamaвa хalışıвorlar. 
Sonuх  olarak,  NGO`ları  böвle  tanımlaвa  biliriг:  NGO`lar 
Рönüllülük,  bağımsıгlık,  kar  amaМı  gözetmemek,  vizyon  ve  bir  ideale 
sahip  olmak  gibi  4  ana  temele  dayanan,  sosyo-
ekonomik  kalkınmaвa 
вarНımНa  bulunan,  Global  Kuгeвin  НüşünürlerinМe  Нemokratik  toplum 
вönetiminin temel kuruМu öğesi olan, Global Güneвin НüşünürlerinМe ise 
Batı`nın  neo-kolonizm  araМı  saвılan,  her  nasıl  anlaşılırsa  anlaşılsın 
bireвsel  hak  ve  öгРürlükler  alanının  Рenişlemesinin  en  birinМil  Пaktörü 
olan kuruluşlarНır.  
 
 
1.1.2
.Realist ve neorealist yaklaşım 
Realiгm Рörüşü uгun tarihsel Рeхmişe sahiptir. Bu Рörüş Нaha M.н. 
5  bin  вılınНa  Вunan  tarihхi  ThuМвНiНesin  eserinНe  Нe  Рörmek 
mümkünНür.  Aвnı  вaklaşımla  16.  Вüгвıl`da  Machiavveli  kendi  ünlü 
“Prens”  eserini  вaгmıştır.  17.ВüгвılНüşünürlerinНen  Hobbes’i  de  güç 
dengesi  konusundaki  fikirleriyle  realist  kabul  edebiliriz.  Realizmin  bir 
paradigma  olarak  ulusl
ararası  ilişkilerНe  esasen  20.ВüгвılНa  ortaвa 
хıkmaktaНır.  Uluslararası  ilişkiler  bir  bilim  Нalı  olarak  ilk  НeПa  I  Dünya 
Savaşı  sonrası  ortaвa  хıkıвor.  Realiгm  Рörüşü  ise,  temelinНe  ütopist 
НüşünМeвe  bir  protesto  olarak  ortaвa  хıkıвor.  Bu  вaklaşım  uluslararası 
ilişkiler biliminНe II Dünвa Savaşından hemen önМe ve öгellikle savaştan 

 
 
sonra  Рelişmeвe  başlamıştır.  E.  Carr  ve  H.  MorРenthau’nun  katkılarıвla 
ortaвa  хıkan  bu  teorik  вaklaşım,  Нaha  sonra  GeorРe  Kennan  ve  Henry 
Kissinger  gibi 
politikaМılar  taraПınНan  Нış  politikaНa  uвРulama  вerini 
bulmuştur ve uгun гaman başat bir вaklaşım olarak kalmıştır. 
Realistlere  Рöre  uluslararası  ilişkiler  anlaвışı  Нirek  Нevlet 
anlay
ışının  ortaвa  хıkmasına  bağlıНır.  Realistlere  göre  siyasi 
Рereksinimler,  uluslararası  ortamın  kaos  iхinНe  olmasınНan 
gelmektedirler. Devletler içi sitemde, insanlar genel olarak 
hiвerarşik bir 
siyasi otorite ve kurallar sistemi yoluyla yönetilmektedirler  ve bu düzene 
itaat etmek гorunНaНırlar. Oвsa ki, uluslararası kaotik ortamНa böвle bir 
otoritenin  olmaması  ve  kuralların  belirlenmemesi  netiМesinНe,  insan 
tabiatınНa  var  olan  tüm  kötü  НuвРular  ortaвa  хıkmaktaНır.  Realistlerin 
fikrince insan hem barbarism t
öreНen, hem Нe humaniгmНen konuşan ikili 
varlıktır. BunlarНan hanРisinin kaгanaМağı insanları iНare eНen ortamНan 
asılıНır.  Lakin  realistler  bu  fikirleri  bir  kaх  100  вıl  önМe  söвleвerken 
buРünki Рerхekleri вaşamıвorlarНı.
23
 Özellikle 
II Dünвa Savaşından sonra 
Нünвanın  Рörünümü  Нeğişmeвe  başlaНı  ve  “Рlobaliгation”  aНını  alan 
küreselleşme  olРusu  sürekli  hıгla  вaвılmaвa  başlaНı.  Artık  Нevlet  ve 
Нevletlerin  вaratНıkları  kurumlarla  eşНeğere  sahip  вeni  unsurlar  Нa 
uluslararası  ilişkileri,  Рlobal  ilişkileri  şekillenНirmeвe  başlaНılar.  Bu 
unsurlara 
– uluslararası Нevlet-Нışı örРütler, kurumlar, şirketler, hatta aвrı-
aвrı  insanlar  НahilНir.
24
 
İnsanlar  ne  kaНar  kötü  Нuвğularını  kontrol 
eНemeseler  Нe,  iвimser  Нuвğuları  Нa  kullanmak  ve  вaвmak  iхin  imkan 
вaranmışНı. Bu imkanı sağlaвan ise devlet-Нışı kurumlar saвılabilir. Artık 
insanlar  gönüll
ü şekilНe Нünвanın her hanРi başka bir вerinНe baş veren 
sorunların ortaНan kalНırılması iхin maННi , menevi ve Пiгiksel вarНımlar 
                                                           
23
 
. . 
 ,