Şəki şəhər Mədəniyyət və Turizm şöbəsi Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana sistemi Metodika və biblioqrafiya şöbəsi

12 fevral 2014-cü il

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev.

I bölmə. Həyat və yaradıcılığı.
A.A.Bakıxanov 1794-cü il iyun ayının 21-də Bakı yaxınlığında Əmircan (Köhnə xilə) kəndində varlı ailədə anadan olmuşdur. Onun atası II Mirzə Məhəmməd xan Bakı xanları nəslindən, anası Sofiya xanım isə müsəlmanlğı qəbul etmiş gürcü qızı idi. Bakıxanov səkkiz yaşına qədər Bakıda yaşamış, uşaqlığının ilk dövrünü Abşeronun Əmircan, Maştağa, Balaxanı, Ramana kəndlərində keçirmişdir. İlk təhsilinə Bakıda başlamış, Qubada davam etdirmişdir . Qubada bilikli ruhanilərdən fars və ərəb dillərini mükəmməl öyrənmişdir. Müntəzəm və əsaslı təhsil A.A. Bakıxanova Firdovsi, Xəyyam, Nizami, Xaqani , Rumi, Sədi kimi Yaxın Şərqdə tanınmış alim və mütəfəkkirlərin əsərləri ilə tanış olmağa imkan yaratmışdır. O, gənclik illərində rus dili ilə də maraqlanmış, sonralar Tiflisdə dili mükəmməl öyrənmişdir.

1819-cu ildə Bakıxanov general Yermalovun dəvəti ilə Tiflisə gəlib Qafqaz Baş Hərbi idarəsində Şərq dilləri tərcümanı vəzifəsinə qəbul olunmuş və 26 il bu vəzifədə çalışmışdır. Abbasqulu ağa Bakıxanov Azərbaycan elmi tarixində mühüm rolu olan böyük alimdir. Onun birinci elmi əsəri 1831-ci ildə fars dilinin qayda və qanunlarını təlim edən “Qanuni-Qüdsi” adlı əsərdir. 1835-ci ildən etibarən Bakıxanov atasının Əmircan kəndində olan malikanəsində yaşayır, elmi və ədəbi fəaliyyətini davam etdirərək “Əsrarül-mələküt”, “Təhzibül-əxlaq”, “Eynül-mizan”, “Gülüstani-İrəm” kimi əsərləri yazaraq böyük şöhrət qazanır. Bu illərdə o, Qubada “Gülüstan” adında ədəbi-məclis təşkil edərək, Qubanın az-çox tanınmış şair və ziyalılarını bu məclisə toplamışdır.

A.A. Bakıxanov görkəmli alim olduğu kimi, həm də istedadlı şair idi. Bədii irsi lirik və epik əsərlərdən ibarətdir. Onun maraqlı satirik şeirləri də vardır. “Təbriz əhlinə xitab” şeiri XIX əsr Azərbaycan poeziyasında zadəgan və ruhanilər əleyhinə ilk ictimai satiradır.

A.A. Bakıxanov “Kitabi-Əsgəriyyə” hekayəsi isə Azərbaycan nəsrinin ilk nümunələrindəndir. Əsərdə iki gəncin məhəbbətdən bəhs olunur. Onların səadətinə mane olan feodal qayda-qanunları tənqid edilir.

Abbasqulu ağa Bakıxanov dil, coğrafiya, tarix, astronomiya, məntiq, psixologiya və sair elmlərə aid əsərləri onun hərcəhətli bir alim olduğunu göstərməkdədir. Ömrünün sonlarında o, Yaxın Şərqə səyahətə çıxmışdır.

1847-ci ildə A.A. Bakıxanov Məkkədən Mədinəyə gedərkən xəstəliyə tutularaq vəfat etmiş və həmin yerdə dəfn edilmişdir.