Şəki şəhər Mədəniyyət və Turizm şöbəsi Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana sistemi Metodika və biblioqrafiya şöbəsi

İlham Əliyev

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Bakı şəhəri, 3 fevral 2014-cü il.

I bölmə. Həyat və yaradıcılığı .
M.Ş.Vazeh 1794-cü ildə Gəncə şəhərində memar ailəsində doğulmuşdur.

Şəfi hələ mədrəsədə oxuyarkən sufiliklə Şərqin panteist fəlsəfi fikri ilə maraqlanırdı. Çünki bunlara bələd olmadan Hafiz, Füzuli, Xəyyam, Sədi, kimi şairləri dərk etmək mümkün deyildi. Gəncə ruhaniləri ilə söhbətlərdə Səfinin mühazirələri diqqətdən yayınmır və gələcək şairi mədrəsədən xaric edirlər. M.Şəfi yaradıcılığının tədqiqatçıları qeyd edirlər ki, o, ömrünün sonuna qədər sufizm mövqeyindən bircə addım da geri çəkilməmişdir.

Görkəmli maarifçi, dramaturq M.F.Axundzadənin müəllimi olmuş, onun maarifçi kimi yetişməsində böyük rol oynamışdır.

M.Ş.Vazeh 1840-cı ildə Tiflisə köçmüş, qəza məktəbində Azərbaycan və fars dillərində dərs vermişdir.

Qabaqcıl rus, gürcü və xarici ölkə ziyalıları ilə dostlaşmışdır.

Şair Gəncədə təsis etdiyi “Divani-hikmət” ədəbi-fəlsəfi məclisinin fəaliyyətini davam etdirmişdir. Məclisdə poeziya, fəlsəfə və etikaya, dövrün mühüm ictimai məsələlərinə dair fikir mübadiləsi aparmışdır.A.A.Bakıxanov, M.F.Axundzadə, F. Bodenştedt və başqaları məclisdə iştirak edirdilər.

M.Ş.Vazeh 1848-ci ildə Gəncəyə qayıtmış, qəza məktəbində müəllim işləmişdir.

1850-ci ildə yenidən Tiflisə getmiş, gimnaziyada Azərbaycan və fars dillərində dərc olunmuşdur. Əsərlərini Azərbaycan və fars dillərində yazan M.Ş.Vazeh əsasən lirik şeirlər qələmə almışdır. Şeirlərində gözəllik, dünya nemətləri tərənnüm olunur, məhəbbət dini etiqada qarşı qoyulur, Vazehin dini ehkam, zahidlik, həmçinin istibad əleyhinə şeirləri var.

M.Ş.Vazeh maarif sahəsində də mühüm xidmətləri olmuşdur. Belə ki, 1852-ci ildə Tiflis gimnaziyasının şərq dilləri müəllimi İ.Qriqoryevlə birlikdə Azərbaycan dilində ilk dərs vəsaiti tərtib etmişdir. “Kitabi-türki” adlanan həmin vəsaitdən gimnaziyaya və qəza məktəblərində Azərbaycan dilini öyrənmək üçün uzun müddət istifadə olunmuşdur.

M.Ş.Vazehin fəlsəfi dünyagörüşünün əsasında sufiliyin çarvadna hind fəlsəfi məktəbinin materialist təliminin ünsürlərini birləşdirən panteizm dururdu.

M.Ş.Vazeh 1852-ci il noyabr ayının 28-də Tiflis şəhərində vəfat etmişdir.

Sağlığında unudulmuş və haqqı əlindən alınmış şair öləndən sonra da qarət olunur. Tiflisdəki Botanika bağının arxasında yerləşən Azərbaycan qəbiristanlığı müharibədən sonra köçürülərkən onun həmvətənlərindən heç kim bu böyük şairin ruhunun incidilməsinə etirazını bildirmir.