seminar mashg’ulot. ( soat ) 1-mavzu. Raqamli jamiyatning umumiy asoslari

3-mavzu. Electron tijorat va electron biznes.
Bilimlarga asoslangan raqamli iqtisodiyotga o’tish kontseptsiyasi industrial davrdan information-texnologik davrning ishlab chiqarish usuliga o’tish bilan bog’liqdir. Ushbu kontseptsiyaning paydo bo’lishiga asosiy sabab - industrial iqtisodiyotning barcha tarmoqlari va jabhalarini qamrab olgan hamda uning miqyosi, dinamikasi va ichki mohiyatini batamom o’zgartirib yuborgan yangi raqamli information texnologiyalar paradigmasidir.
Ilmiy izlanishlarning ko’rsatishicha, industrial iqtisodiyotning information iqtisodiyot bilan almashinishi agrardan industrial iqtisodiyotga o’tishga aynan ekvivalant emas, chunki yangi paradigma doirasida iqtisodiyotning asosiy tarmoqlari ilm-fan sohalaridagi puxta bilimlar talab qiladigan komp’yuter texnologiyalari, raqobatbardosh va o’zgaruvchan sharoitlarga tezda moslasha oladigan information tarmoqlarga aniqlanadilar.
Zamonaviy raqamli iqtisodiyot tuzilmasining bunday sifat o’zgarishlari xozirgi kunda global o’zgarish tariqasida ko’rilib, bunda “moddiy” iqtisodiyotdan “intellectual” iqtisodiyotga yoki “bilimlarga asoslangan iqtisodiyot – knowledge-bazed economy”ga o’tish sifatida tushuniladi. Postindustrial iqtisodiyotga kirib kelayotgan bunday yangiliklarning mohiyatini tushunish information texnologiyalarning ma’lumotlarni qayta ishlash natijasida butunlay yangi bilimlar hosil qilib, yangi ko’rinishdagi faoliyat turlarini yaratishini talab qiladi.
Keyingi yillarda jahon iqtisodiy adabiyotida keng tarqalgan “Bilimlarga asoslangan raqamli iqtisodiyot” yoki “Intellectual iqtisodiyot” tushunchasi ilmiy bilimlar majmuasi va ular (bilimlar, texnologiyalar, chizmalar, usullar va boshqalar) yozilgan moddiy ma’lumot tashuvchilar (disketlar, fleshkalar, internet resurslari va boshqalar) moddiy va nomoddiy ishlab chiqarishning rivojlanishi va iqtisodiy o’sishning asosiy manba’i bo’lib qolishini anglatadi. Xuddi shu tufayli ilmiy-amaliy, ishbilarmon va professional davralarda raqamli iqtisodiyot rivojlanishi nuqtai-nazaridan bilimlar, ma’lumotlar, yangiliklar va ilmiy-texnologik innovatsiyalar har tomonlama chuqur o’rganila boshlandi.
Yangi ixtirolar, ilmiytexnik ma’lumotlar va raqamli innovatsiyalar esa O’zbekiston iqtisodiyoti asosiy sektorlarining raqamli iqtisodiyot nuqtai-nazardan qayta tuzilishi va rivojlanishini aniqlab bera boshladi. Ammo xozirgi davrda iqtisodiyotning juda ko’p sohalari ilm, fan va texnikaning yutuqlaridan keng miqyosda foydalanmaganliklari tufayli, ma’lum ma’noda depressiv holatga tushib qolganlar. Bu xolat quyidagi bir qancha ob’ektiv va sub’ektiv sabablar bilan bog’liqdir. Avvalo, bilimlarga asoslangan raqamli iqtisodiyotning huquqiy ta’minoti mamlakatimizda yaratilgan emas.
Xozirga qadar innovatsion ilmiy-texnik izlanish jarajonlarini normal amalga oshirish va ularning natijalarini amaliyotga tadbiq qilish uchun zaruriy bo’lgan to’liq normativ-huquqiy baza mavjud emas. Masalan, mamlakat miqyosida raqamli iqtisodiyot bilan bog’liq bo’lgan texnologik innovatsiyalar va ularni rivojlantirishning barcha nozik jihatlarini hisobga olgan holdagi asosiy qonun xujjatlari to’liq ishlab chiqilmagan.
Raqamli iqtisodiyotga ilmiy-amaliy bilimlarni investitsiya qilish uchun “respublikada eng yaxshi imkoniyatlar yaratish” masalasi huquqiy jihatdan hozircha to’liq ishlab chiqilmagan.
Bu ishlar davlat boshqaruv bo’g’ini mutasaddilarining innovatsiyalar va ilm-fan-texnikani rivojlantirmasdan turib, keskin rivojlanish mumkin emasligini ko’rib, bilib va tushunib turgan holida ham amalga oshirilmayotganlari ta’assufga loyiqdir. Shuning uchun ham, keyingi yillarda halq farovonligi va mamlakatning dunyo bozoridagi o’rnini aniqlab beradigan ilg’or texnologiyalar, innovatsiyalar, ta’lim tizimi va boshqa an’anaviy tarmoqlarda raqamli innovatsion yumushlarni amalga oshira oladigan yuqori malakali kadrlarning yetishmasli holati kuzatilayapti.

O‘z-o‘zini tekshirish savollari

1.Elektron tijorat boshlangich davrini tavsiflang.
2.Elektron ma’lumotlar almashuvi(EDI) mohiyati nimada?
3.Elektron raqamli imzo g‘oyasini kim yaratgan?
4.S.W.I.F.T. nima degani?
5.EDIFACT nima va u qachon paydo bo‘lgan?
6.ARPAnet tarixi va uning roli haqida aytib bering .
7.Global Internet rasman qachon ishga tushirilgan?
8.Elektron biznesni rivojlantirishning asosiy bosqichlari nimalardan iborat?