Энг машҳур гуманист-файласуфлар
Данте Алигьери
(1265-1321)
«Тангри комедияси»
муаллифи
Франческо Петрарка
(1304-1371) –
«Ашулалар китоби»,
«Оламга нафрат» ва
бошқа асрлар
муаллифи
Лоренцо Валла
(1507-1557) «Асл
эзгулик сифатидаги
лаззатланиш ҳақида»
асарининг муаллифи
TARQATMA MATERIALLAR
12
84
Ўрта асрлар Шарқ фалсафасининг ўзига хос хусусиятлари
Барча одамларни маърифатли
қилишга интилиш,
бу йўлда ўтмиш меросидан,
ва қўшни мамлакатларнинг фан,
маданият ютуқларидан фойдаланиш,
табиий-фалсафий ва ижтимоий
фанларни ривожлантириш
Табиатни ўрганиш,
табиий-илмий билимларни,
оқилоналикка таяниб ривожлантириш,
ақлнинг кучига ишониш, асосий
эътиборни ҳақиқатни билишга
қаратиш, ҳақиқатни инсон билимининг
негизи деб билиш;
Инсонга хос табиий, бадиий,
маънавий фазилатларини юксалтириш,
инсонпарварликни улуғлаш,
баркамол авлодни тарбиялашда
олий маънавий қонунларга риоя қилиш.
Универсализм – борлиқ ва ижтимоий
ҳаётнинг барча муаммоларига
қизиқиш бу давр маданиятининг
муҳим жиҳатларидир
95
Сўфизм фалсафаси
Мўътадил сўфизм
Ашаддий сўфизм
Гностик (ориф)нинг асосий вазифаси
олий мақсадга эришиш – ҳақиқатни
билишдан иборат. Бу мақсадга
ўзини ўзи такомиллаштириш ва
ўзини ўзи билиш йўли билан
эришилади. Ўз моҳиятини билиш
жараёнида инсон ўзида илоҳий
унсурлар мавжудлигини, Аллоҳни
билишнинг бирдан-бир тўғри
усули ўзини ўзи билиш,
яъни ўзликни англаш
эканинини тушуна бошлайди.
Ҳақиқат (Аллоҳ) ва табиатни
бир деб қарайдилар. Табиат илоҳий
эмансипация оқибатидир.
Инсон бу эмансипация занжирида
охирги бўғинни эгаллайди.
У нафақат Ҳақиқат (Аллоҳ)ни
билиш даражасига етади, балки
ўзи ҳам Ҳақиқат – «Аллоҳ»га
айланади. Сўфийликнинг бу тариқати
вакиллари яширин, сирли
нарсаларни билишни афзал
кўриб, шариат ақидалари ва
меъёрларини тан олмаганлар.
Сўфизм Аллоҳни табиат
билан узвий деб қарайди.
Уни инсонни қуршаган
ташқи дунёда, мавжуд
ҳар бир нарса билан
тенглаштиради,
уларда Аллоҳнинг
сиймоси, моҳиятини
кўриб, табиат, атроф
муҳит сари, унинг
сирларини очиш томон,
бу яширин ҳодисаларнинг
ҳар бирида илоҳий
ҳақиқат белгиси,
моҳиятини топиш
ва билиш мақсадида
муайян қадам ташлайди
|
