SəRBƏst iŞ Fənnin adı

---

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ 
AZƏRBAYCAN DİLLƏR UNİVERSİTETİ 

Tərcümə fakültəsi üzrə 
 
SƏRBƏST İŞ
 
Fənnin adı: Tərcüməşünaslığın müasir problemləri 
Mövzunun adı: Tərcümədə gender məsələsi
Müəllim: f.f.d. Hüseynova Könül 
Tələbə: Abasova Günel 
Qrup: M20-126 

---

Tərcümədə gender məsələsi 
Müxtəlif təbəqə, vəzifə, peşə, yaş və cinslərə eyni zamanda xidmət 
göstərən ən möcüzəli ünsiyyət vasitəsi dildir. Tərcümə isə geniş mənada, insanlar 
arasında ünsiyyət vasitəsidir. Tərcümə dillərarası və mədəniyyətlərarası ünsiyyət 
vasitəsini təmin edən xidməti sahələrdən biridir. Hər bir peşə sahəsində olduğu 
kimi tərcümə peşəsində də peşə sahiblərinin qarşısına daim gözlənilməz 
situasiyalar çıxır. Tərcümə zamanı yaranan mübahisələr və çətin məqamlar, 
sözsüz ki, qaçınılmazdır. Lakin, bu, məxəz mətnin hədəf dilə tərcüməsinin 
mümkünsüz olması demək deyil. Hər bir halda hər iki dilin maksimum 
imkanlarından çıxış edərək tərcüməçi vəziyyətdən çıxa bilər və mümkün 
profesional tərcümə təqdim edə bilər. Ümumiyyətlə, hədəf dilə tərcümə zamanı 
mütərcim dillərarası çətinlik doğuran bəzi qrammatik kateqoriyalarla üzləşir: 
Artiklin işlənməsi (artikl istifadə olunan dildə), cins kateqoriyası, ismin tək və 
cəmi, felin zamanları, felin şəkilləri, sosial səviyyələrdə danışıq formasının 
tərcüməsi (Koreya dili) və s. Tərcümədə qarşıya çıxan çətinliklərdən biri də məhz 
gender məsələsidir. Bilirik ki, dünyada mövcud olan dillər çoxşaxəlidir. Bəzən 
bu çoxşaxəlilik hədəf dilə tərcümə zamanı tərcüməçiyə ekvivalentin tapılmasında 
və kontekstdə informasiyanın ötürülməsində bir sıra səhvlərə yol verməsinə 
gətirib çıxara bilər. Ələlxüsus, gender məsələsində tərcüməçinin etdiyi hər hansı 
bir səhv bəzən edilən tərcümənin yanlış olduğunu göstərir. Bəs tərcümədə gender 
məsələsi ilə bağlı hansı problemli situasiyalarla qarşılaşırıq? Və bu zaman 
yaranan çətinliklər nəyə səbəb ola bilər? Bu sualı cavablandırmazdan əvvəl isə 
gender nə mənaya gəlir və hansı kateqoriyalardan ibarətdir kimi suallara cavab 
versək daha məqsədə uyğun olar. Belə ki, gender ictimai təcrübədə hərtərəfli bir 
kateqoriyadır. Gender məsələsi bir çox sahələrdə ola bilər. Tərcümə sahəsində 
gender özü üç hissədən ibarətdir: 
1. qrammatik gender 
2. semantik gender 

---

3. sosial gender 
1. Qrammatik gender dedikdə isimlərlə verilən gender nəzərdə tutulur. Bəzi 
dillərdə bu mümkündür, bəzilərində isə mümkün deyil. Bu iki sistem arasında 
tərcümə zamanı iki əsas problem yarana bilər: 
• Məxəz dildə olub lakin hədəf dildə qarşılığı tapılmayan. Məsələn, ingilis 
dilinə baxsaq, cümlə daxilində “you” sözü işlənərsə bu zaman onun hansı 
cinsə aid olduğu məlum olmaz. 
• Məxəz mətndə deyil, hədəf mətndə genderin olması. Məsələn, ingilis 
dilindən ispan dilinə tərcümə prosesi zamanı “son” və “girl” sözlərində 
cinsin müəyyən olunması üçün “el” və ya “la” artiklından istifadə olunur. 
Eləcə də alman dilində genderi müəyyənləşdirmək üçün kişi cinsi üçün