Şeyxül-islam Muhəmməd ibn Abdul Vahhab

olsun deyə, Rəbbinə vəsilə axtarır, Onun rəhmətini umur, əzabından qorxur 

(İsra, 57) 

 

 

Daşlara və ağaclara dəlil 

 

 

---

 

29

 ٰ

ى  

 َ

ر ْ

ﺧ

ُ

ْ

ﻷا  َ

ﺔ َ

ﺛ ِ

ﻟﺎ ﱠ

ﺛﻟا  َ

ةﺎ َ

ﻧ َ

ﻣ َ

و ى ﱠ

ز ُ

ﻌ ْ

ﻟا َ

و  َ

ت ﱠ

ﻼﻟا  ُ

م ُ

ﺗ ْ

ﯾ َ

أ  

 َ

ر َ

ﻓ َ

أ 

 

Bir deyin görək Lat və Uzza ni qadirdilər?! 

Digər üçüncü olan Mənat da həmçinin?! 

(ən-Nəcm, 19-20) 

 

Bu  üçüncü  qaydada  müəllif  çox  mühüm  bir  məsələni,  müşriklərin  halı  ilə  bağlı  bir 

məsələni  açıqlayır.  Bu qaydanın şərhində görkəmli sünnə alimi şeyx ibn Bəz (ﷲ ﮫﻣﺣر) 

bunları deyir: 

 

Peyğəmbər  (مﻠﺳ  و  ﮫﯾﻠﻋ  ﷲ  ﻰﻠﺻ)  zamanında  insanlar  onlara  məxsus  şirkə  görə  müxtəlif  

idilər    ibadətlərində,  onlardan  kimisə  peyğəmbərlərə  ibadət  edirdilər,  kimisə  - 

mələklərə,  kimisə  -  salehlərə,  kimisə  -  cinlərə,  kimisə  -  daşlara  və  ağaclara,  kimisə 

günəşə  və  ayə.  Onların  hamısılə  vuruşurdru  Peyğəmbər  (

ﻠﺻ

مﻠﺳ  و  ﮫﯾﻠﻋ  ﷲ  ﻰ

).  Ondan 

sonrada  sahəbələr  vuruşurdu.    Və  bu  məbudların  müxtəlifliyi  onlara  qarşı  hökmü 

deyişmir.  Onların  hamısının  hökmü  birdir  –  onlar  hamısı  müşrikdirlər.  Fərq  etməz, 

peyğəmbərlərə ibadət edən, ağaca, yaxudda ki qəbirə ibadət edənlər arası, əgər ibadət 

Allahdan başqasına  yönəlibsə,  həmin ibadət şirkdir.  Və  ibadət  sayılmır.  Hətta  Allahın 

elçisinə və rəsuluna yönəlibsə. 

 

Bəzi  insanlar  zənn  edirlər  ki,  onlar  ibadətlərini  Rəsul  Allaha  (مﻠﺳ  و  ﮫﯾﻠﻋ  ﷲ  ﻰﻠﺻ)  yaxud 

salehlərə  yönəldirlərsə  belə  ibadət  qadağan  olunan  şirkdən  istisnadır.    Deyirlər:  biz 

heçnə  etmirik,  sadəcə  Rəsul  Allahı  (مﻠﺳ  و  ﮫﯾﻠﻋ  ﷲ  ﻰﻠﺻ)  sevirik,  amma  onların  sevgiləri 

ibadət həddinə çatıb. Onlara deyəndə, ki bunlar hamısı böyük şirkdəndir, salehlərə dua 

etmək,  onlardan  nəisə  tələb  etmək,  kömək  diləmək,  deyirlər:  “Sən  bizi  ağaca  və  daşa 

ibadətlərnən  bir  edirsən?  Daşları  salehlərlə  bir  edirsən?  Bizim  salehlərin  qəbirləinə 

yönəlməyimiz,  və  onlardan  tələblərimiz,  şəfa  diləməyimiz  onlara  böyük  sevgimizdən 

irəli gəlir, biz onları sevirik, onlara ibadət etmirik”  

Lakin  bu  kələmlərin  heç  bir  qiyməti  yoxdur,  çünki  hansısə  əmələ,  hadisəyə  qiymət 

onun adlandırlımasından aslı olmayaraq, onun mahiəti və həqiqətinə görə verilir.  

---

 

30

 

Biz  onlara  deyirik  ki,  nə  özünü  nə  də  ki  insanları  aldatmayın,  sizin  etdiyiniz  əməllər 

həm  lüğətdə  həmdəki  şəriətdə  ibadət  adlandırılır.  Və  siz  şirkdən  xilas  olmamısıniz, 

böyük  şirk  edirsiniz,  və  siz  bütlərə  ibadət  edən,  ağaclara  və  daşlara  ibadət  edən 

kimisiniz. Allahın dərgahında sizin hökmünüz birdir. Siz Allahı Onun məxluqu ilə bir 

edirsiniz.  Hətta  həmin  o  məxluq,  salehlər  olsun,  Əhli  Beytdən  olsun,  yaxudda  Rəsul 

Allah (مﻠﺳ و ﮫﯾﻠﻋ ﷲ ﻰﻠﺻ) olsun.  

 

Şirkin mənfi cəhəti və batilliyi ondadır ki, şirki tərcih edənlər ibadətlərində fərqlənirlər 

və  onları  vahid  norma,  qayda  birləşdirmir,  çünki  vahid  əsas  üzərində  getmirlər. 

Nəfslərinə  və  öz  yolunu  azmış  dəvətçilərin  dəvətinə  əsaslanaraq  hərəkət  edirlər,  ona 

görə  də,  parçalanmaları  daha  da  artır.  Kim  Tək  Allaha  qoruyan,  pisliklərdən 

uzaqlaşdıran  tək  Hakim  kimi  ibadət  edirsə,  bunun  istək  və  tələblərini  bilir.  Lakin  bir 

neçə ağası olan kəs bilmir ki, onlardan hansı ondan razı qalacaq. Onlardan hər birinin 

öz tələbləri var.  

Müşriklər öz ibadətlərində fərqlənirdilər və peyğəmbər (مﻠﺳ و ﮫﯾﻠﻋ ﷲ ﻰﻠﺻ)  aralarında fərq 

qoymadan  onların  hamısı  ilə  vuruşurdu  –  bütpərəstlərə,  xristian  və  yəhudilərə, 

məcusilərə,  mələklərə  ibadət  edənlərə,    peyğəmbər  və  övliyalara  ibadət  edənlərə,  bir 

sözlə, bütün müşriklərə qarşı vuruşurdu.