Шаблон «Рамка» для архитекторов

Шаблон «Рамка» для архитекторов

Mavzu: Buxgalteriya hisobining ob'ekti.
Reja.
1. BUXGALTERIYA HISOBINING SUB’EKTLARI VA OB’EKTLARI
2. TARKIBI VA JOYLANISHI BO‘YICHA KORXONA MULKI
3. Buxgalteriya yozuvlari
BUXGALTERIYA HISOBINING SUB’EKTLARI VA OB’EKTLARI
Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, O‘zbekiston Respublikasida ro‘yxatga olingan
yuridik shaxslar, ularning O‘zbekiston Respublikasi hududida hamda undan tashqarida
joylashgan sho‘’ba korxonalari, vakolatxonalari, filiallari va boshqa tarkibiy bo‘linmalari
buxgalteriya hisobi sub’ektlaridir.
YUridik shaxs tashkil etmasdan tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi shaxslar,
fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari, shuningdek chet el yuridik shaxslarining
O‘zbekiston Respublikasi hududidagi vakolatxonalari, filiallari va boshqa tarkibiy bo‘linmalari
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda hisob yuritadi hamda hisobot taqdim etadi.
Kichik korxonalar va mikrofirmalar buxgalteriya hisobini soddalashtirilgan tartibda
yuritadilar (buxgalteriya hisobining milliy standarti №20 «Kichik tadbirkorlik sub’ektlari
tomonidan soddalashtirilgan buxgalteriya hisobi va hisobotni tuzish tartibi to‘g‘risida»
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 23 noyabr 1999 yil 87-raqam bilan ro‘yxatga
olingan) va soddalashtirilgan soliqqa tortish tizimiga o‘tishlari mumkin.
Aktivlar, majburiyatlar, xususiy kapital, zaxiralar, daromadlar, xarajatlar, foyda, zararlar va
ularning harakati bilan bog‘liq xo‘jalik operatsiyalari buxgalteriya hisobining ob’ektlaridir.
Buxgalteriya hisobi ob’ektlari sintetik va analitik hisoblarda yuritiladi.
TARKIBI VA JOYLANISHI BO‘YICHA KORXONA MULKI
Korxona aktivlari (boshqacha qilib aytganda mulki) turli xo‘jalik mablag‘laridan tashkil
topgan bo‘lib, shular asosida korxona o‘z moliya-xo‘jalik faoliyatini olib boradi va nazorat
qiladi.
Korxona aktivlari ikkiga bo‘linadi uzoq muddatli va joriy aktivlar.
Xo‘jalik yurituvchi sub’ekt aniq belgilanadigan operatsiya tsiklidan foydalanib tovarlar va
xizmatlarni etkazib bersa, u holda balans hisobotidagi joriy va uzoq muddatli aktivlar hamda
majburiyatlarning alohida tasnif etilishi aylanma mablag‘ sifatida doimo muomalada bo‘ladigan
sof aktivlar bilan sub’ektning uzoq muddatli operatsiyalarida foydalaniladigan aktivlar
o‘rtasidagi tafovutni farqlash yo‘li bilan juda foydali axborot bo‘ladi.
Aktivlar:
- Xo‘jalik yurituvchi sub’ekt operatsion faoliyatining bir qismi bo‘lsa va sub’ektning
operatsiya tsikli me’yorida o‘tayotgan paytda uni olish yoki iste’mol qilish kutilayotgan bo‘lsa;
- Asosan qayta takroriy sotish maqsadida yoki qisqa muddatda ushlab turilgan bo‘lsa va
undan hisobot vaqtidan keyingi 12 oy mobaynida foydalanish kutilayotgan bo‘lsa, bunday
hollarda u joriy aktiv sifatida tasnif etilishi lozim.
Boshqa barcha aktivlar nojoriy aktivlar (uzoq muddatli aktivlar) sifatida tasnif etilishi
kerak.
Asosiy vositalar – ishlab chiqarish jarayonida bir yildan ortiq muddatda ishlatiladigan, har
bir donasi (komplekti) ning narxi sotib olish paytida bazaviy hisoblash miqdorining ellik
baravari va undan yuqori bo‘lgan, kelgusida korxonaga iqtisodiy naf keltiradigan aktivlar kiradi.
Ishlab chiqarish jarayonida ishtirok etishi barobarida ularga eskirish hisoblab boriladi.
Asosiy vositalarga er, erni obodonlashtirish, bino va inshootlar, asbob va uskunalar,
hisoblash texnikasi, ofis mebeli, transport vositalari, ishchi va mahsuldor hayvonlar va boshqalar
kiradi.
Buxgalteriya yozuvlari: tuzish qoidalari. Balansdan tashqari hisoblar
Hujjatlarni buxgalteriya ishini yuritish bosqichlaridan biri bu hujjatlar bo'yicha hisobvaraqlarni hisobga olish - buxgalteriya yozuvlarini tayyorlash - hisobvaraqlarni topshirish.
Buxgalteriya yozuvi debetlangan va hisob raqamiga yozilgan nomlarning nomi ko'rsatilgan matndir.
Oddiy va murakkab buxgalteriya yozuvlarini farqlash.
Oddiy joylashtirish - bu faqat ikkita hisobga olish hisobiga ega yozuv.
Murakkab xabarlar, agar operatsiya ikkitadan ortiq buxgalteriya ob'ekti ishtirok etganda amalga oshiriladi, bu ikkitadan ortiq hisob-kitoblarni anglatadi: bu holda bitta hisob debetlanadi, qolganlari hisobvarag'iga o'tkaziladi va aksincha.
Buxgalteriya yozuvlari biznes bitimini tuzadigan hujjatning o'zida, operatsiya yozilgan bayonotda yoki jurnalda yoki alohida maxsus shakllarda (memorial orderlar) amalga oshiriladi.
Xotira buyrug'i buxgalteriya xujjati bo'lib, buxgalteriya hisobi bo'yicha tegishli operatsiyalarni yozib olish bo'yicha ko'rsatma mavjud.
Yozuvlarni osonlashtirish uchun har bir hisob raqamiga ma'lum bir raqam beriladi, shunda buxgalteriya yozuvlarini tuzishda u ko'rsatilishi kerak bo'lgan hisoblarning nomlari emas, balki ularning raqamlari ko'rsatiladi.
Hisobvaraqlarda xo'jalik operatsiyalarini yozishda ular iqtisodiy o'xshash xususiyatlarga ko'ra guruhlanadi. Buxgalteriya hisobvaraqlarida xo'jalik operatsiyalarining aks etishi tizimli yozuvlar deb nomlanadi.
Tizimli tashkil qilish bilan bir qatorda, xronologik yozuv qo'llaniladi - xo'jalik operatsiyalarini ular bajarilgan ketma-ketlikda ro'yxatdan o'tkazish. Amaliyotning iqtisodiy tarkibidagi tafovutlar hisobga olinmaydi.