Shaxs shakllanishi haqidagi nazariyalar

5. Konvergensiya nazariyasi
Shaxs rivojlanishida har ikkala yondashuvni uyg’unligini ta‘minlovchi qarashlar mavjud bo’ldiki, bu konvergensiya nazariyasi deb ataladi va V. Shternga tegishli. U psixik taraqqiyot tug’ma xususiyatlarni va tashqi ta‘sirlarni oddiy namoyon bo’lishi emas, balki ichki imkoniyatlarni taraqqiyotning tashqi shart-sharoitlari bilan o’zaro konvergensiyasi deb hisobladi.
6.Biogenetik nazariya
Biogenetik nazariyaning qarama-qarshi ko’rini bu aksil kutbga joylashgan sotsiogenetik nazariya hiyaoblanadi. Sotsiogenetik yondashishga, shasda ro’y beradigan o’zgarishlar jamiyatning tuzilishi, ijtimoiyllashish usullari, uni qurshab turgan odamlar bilan o’zaro munosabati vositalaridan kelib chiqqan holda tushuntiriladi. Ijtimoiylashuv nazariyasiga ko’ra inson biologik tur sifatida tug’ilib hayotning ijtimoiy shart-sharoitlarining bevosita ta‘siri ostida shaxsga aylanadi.
7. Qo’sh omillik nazariyasi
Ta‘kidlab o’tilgan fikrlarni tasdiqlash maqsadida ular o’tkazgan tajribalariga murojat qilamiz. Qo’sh omillik nazariya tadqiqotlari tajribalarida 80-130 sm balandlikdagi odamlarning shaxs xislatlarini tarkib toptirish o’rganilgan. Buning natijasida ular shaxsning tuzilishida ko’p xislatlari o’xshashligi topilgan. Bunday odamlarning bo’yi past bo’lishlaridan tashqari xech qanday nuqson va kamchilik yo’q ekanligi aniqlangan. Bunday toifaga kiruvchi kishilarda bolalarga xos kulgini, hech bir bir tanqidsiz optimizmni, o’ta soddalikni, muayyan darajada hissiy zo’riqishni talab qiladigan vaziyatga nisbatan chidamlilikni, uyat hissining kamroq ekanligining uchratish mumkindir. Shaxsning xolatlariga na ―endopsixika‖ na ―ekzopsixika‖ qismlarini kiritish mumkin emas. Chunki shaxsning sifatlari mitti odamlarning psixik xususiyatlarining mahsuli bo’lib, ular bo’yicha nisbatan o’z tengqurlari o’rtasida farq aniqlangan davrdan e‘tiboran shunday bir ijtimoiy vaziyatda paydo bo’lishi, tarkib topishning takomillashishi tabiydir.
8. Ollport nazariyasi
Ollport shaxsi nazariyasining asosiy komponenti - bu rag'batlantiruvchi va reaktsiyaning ekvivalentligi, birlashtirilgan va o'ziga xos xususiyatga ega vositadir. Shaxsiyatning o'ziga xos xususiyatlari quyidagilar: 1) umumlashtirilgan - ular ma'lum bir kichik raqam bilan emas, balki juda ko'p miqdordagi qo'zg'atuvchilar bilan bog'liq; 2) moslashuvchan. Shaxsiyatning o'ziga xosligi - bu har xil ekvivalent vaziyatlarga xos bo'lgan xulq-atvorimizning o'ziga xos xususiyatlarini belgilaydi. Misol uchun, bunday kishilik xususiyatlari (misollar) deb nomlashingiz mumkin: hukmronlik, muloqotga moyillik, izolyatsiya qilish, tajovuzkorlik, samimiylik, nohaqlik, introversion, extraversiya va boshqalar. Ollport, shaxsiy his-tuyg'ularni oldindan ogohlantirmasdan, xarakterli xususiyatlar uyg'un holatda emasligini ko'rsatadi.