Materialistik oqimning vakillari David Gartli (1705-1757 y.) va uning shogirdi Djozef Pristli (1733-1804 y.) edilar. Ular assotsiativ tasavvurlarni miyadagi fiziologik bog`lanishlarga tenglashtirib quydilar, Gartli psixologiyaga ruhning fizikasi deb qaradi.
Materialistik oqimning vakillari David Gartli (1705-1757 y.) va uning shogirdi Djozef Pristli (1733-1804 y.) edilar. Ular assotsiativ tasavvurlarni miyadagi fiziologik bog`lanishlarga tenglashtirib quydilar, Gartli psixologiyaga ruhning fizikasi deb qaradi.
Pristli barcha psixik protsesslar miyaning tebranishlaridir, deb jar soldi. U psixik va fizik hodisalar urtasidagi printsipial farqni inkor qildi va psixologiyaga fiziologiyanning bir qismi deb qaradi.
Assotsiatsiyalar va ularning inson psixik faoliyati tarkibidagi muhim roli haqidagi ta‘limot XIX asrda juda keng tarqaldi. Empirik psixologyyaning ichida «assotsiativ psixologiyalar» deb atalgan alohida oqim paydo bo`di. Bu oqim XIX asrning uch choragi mobaynida hukmron mavqeni egallab oldi:
Assotsiatsiyalar va ularning inson psixik faoliyati tarkibidagi muhim roli haqidagi ta‘limot XIX asrda juda keng tarqaldi. Empirik psixologyyaning ichida «assotsiativ psixologiyalar» deb atalgan alohida oqim paydo bo`di. Bu oqim XIX asrning uch choragi mobaynida hukmron mavqeni egallab oldi:
XIX asrda assotsiativ psixologiyaning tarafdorlari Angliyada Djeyms Mil (1773-1836 y.), Djon Styuart Mil (1806-1837 y.), Aleksandr Ben (1818-1903 y.), Gerbert Spenser (1820-1903 y.) edilar. Bularga Fransiyada T. Ribo (1829-1916 y.), Germaniyada Teodor Tsigen (1862-1950 y.) larni va qisman Yulius Ebbingao`zni (1850-1909 y.) ham kiritish mumkin.
Assotsiativ psixologiyaning vakillari barcha murakkab psixik protsesslar (xotira, tafakkur va nutq, xayol va iroda) bir xil birlamchi psixik elementlar bo`lgan sezgilardan va ularning nusxasi bo`lgan tasavvurlardan hosil bo`ladilar deb da‘vo qildilar. Ayrim-ayrim sezgi va tasavvurlar assotsiatsiyalarning qonunlariga binoan, o`zaro mexanik bog`lanishlar bilan birlashadilar. Masalan, xotira protsesslari assotsiatsiyalarga tenglashtirib qo`yiladi, ya‘ni esda qoldirish yangi assotsiatsiyalar hosil qilishdir, esga tushirish zsa avval mustahkamlangan assotsiatsiyalarning jonlanishidir. Assotsia-nistlarning fikricha, tafakkur ruhning alohida bir qobiliyati yoki maxsus psixik qobiliyati emas: tafakkur ham faqat tasavvurlarning assotsiatsiyalar qonuniga binoan harakatlanishidir. Masalan, muhokama faqat ikkita tasavvurning assotsiatsiyaga bog`lanishidir, Bunda ongning boshqa momentlari yo`q. Xulosa chiqarish ikki yoki bir qancha hukmlarning assotsiatsiyasi (bog`lanishi)dir, bulardan ham assotsiatsiya bo`yicha yangi hukm hosil qilinadi, ya‘ni xulosa chiqariladi. Tushunchalar ham bir qancha so`zlarning o`zaro o`xshash tasavvurlar bilan bo`lgan assotsiatsiyasi (bog`lanishi)dir deb ta‘riflanadi.
Assotsiativ psixologiyaning vakillari barcha murakkab psixik protsesslar (xotira, tafakkur va nutq, xayol va iroda) bir xil birlamchi psixik elementlar bo`lgan sezgilardan va ularning nusxasi bo`lgan tasavvurlardan hosil bo`ladilar deb da‘vo qildilar. Ayrim-ayrim sezgi va tasavvurlar assotsiatsiyalarning qonunlariga binoan, o`zaro mexanik bog`lanishlar bilan birlashadilar. Masalan, xotira protsesslari assotsiatsiyalarga tenglashtirib qo`yiladi, ya‘ni esda qoldirish yangi assotsiatsiyalar hosil qilishdir, esga tushirish zsa avval mustahkamlangan assotsiatsiyalarning jonlanishidir. Assotsia-nistlarning fikricha, tafakkur ruhning alohida bir qobiliyati yoki maxsus psixik qobiliyati emas: tafakkur ham faqat tasavvurlarning assotsiatsiyalar qonuniga binoan harakatlanishidir. Masalan, muhokama faqat ikkita tasavvurning assotsiatsiyaga bog`lanishidir, Bunda ongning boshqa momentlari yo`q. Xulosa chiqarish ikki yoki bir qancha hukmlarning assotsiatsiyasi (bog`lanishi)dir, bulardan ham assotsiatsiya bo`yicha yangi hukm hosil qilinadi, ya‘ni xulosa chiqariladi. Tushunchalar ham bir qancha so`zlarning o`zaro o`xshash tasavvurlar bilan bo`lgan assotsiatsiyasi (bog`lanishi)dir deb ta‘riflanadi.
