Shaxsning tashqi qiyofasi ifodalovchi sifatlar

Burishiq 
soʻzi uchta maʼnoga ega boʻlib, uning birinchi maʼnosi tashqi qiyofa 
ifodalab kelgan: Burishiq yuz. Burishiq bashara. Bu soʻz haqida “O‘zbek tilining izohli 
lugʻati”ning birinchi tomida quyidagilar yozilgan: “Burishiq 1. sft. Ajin bosgan, 
burushgan. Yigit uning bukilgan qaddida, burushiq yuzlarida oddiy qarilik ojizligini 
emas, balki qullik iztirobi va singan g‘ururning zabunligini koʻrdi. Oybek, Quyosh 
qoraymas”. 
19
O‘zbek tilining izohli lugʻati.5 tomlik.1-tom. -Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat 
ilmiy nashriyoti, 2006.

---

Burishiq-tirishiq
soʻzi ham aniqlanmish olgan holda insonning tashqi qiyofasini 
anglatib kela oladi: 
Burishq-birishiq yuz. Burishiq-tirishiq bashara.
Ayni shu soʻz 
toʻgʻrisida “O‘zbek tilining izohli lugʻati”ning birinchi tomida quyidagilar yozilgan: 
“Burushiq-tirishiq. Juda ham ajin bosgan, burushib, tirishib ketgan. Skelet kabi nuqul 
suyakdan iborat boʻlgan kichkina xotin, burushiq-tirishiq yuzi — olqindi sovun. Oybek, 
Tanlangan asarlar
20
. 
Yonoq soʻzi ham baʼzan tashqi qiyofani anglatib keladi: Yonoq suyaklari. Avaz 
Matpanoga tikilib qoldi: u ozibdi, chakkalari choʻzilib, yonoq suyaklari turtib chiqibdi. 
S. Siyoyev, Avaz. Mazkur soʻz haqida “O‘zbek tilining izohli lugʻati”ning uchinchi 
tomida quyidagilar yozilgan: “Yonoq yuzning, betning boʻrtiq qismi. Uning 
[Bashoratning] yuz-koʻzi otasiga tortgan edi: qoshlari quyuq, qalin; yum-yumaloq 
yonoqlari hamisha qizil. A. Muxtor, Opa-singillar . 
Dogʻlik
yoki dogʻli soʻzlari ham tashqi qiyofani ifodalay oladi: Dog‘li yuz, dog‘li 
bashara. Ushbu soʻz toʻgʻrisida “O‘zbek tilining izohli lugʻati”ning birinchi tomida 
quyidagilar yozilgan: “ Dogʻlik, dogʻliq ayn. Dog‘li. Yulduzlar 
Qarimsiq
soʻzi bilan ham tashqi qiyofa ifodalash mumkin: Qarimsiq yuz, qarimsiq 
bashara. U haqida “O‘zbek tilining izohli lugʻati”ning beshinchi tomida quyidagilar 
yozilgan: “Qarimsiq - Qariga oʻxshab koʻrinadigan, qarilik belgilari aks etgan (asosan 
yuz haqida). Uning qarimsiq va soʻniq... tirishib ketgan yuzida achinish ifodasi zohir 
boʻldi, N. Qobil, Unutilgan sohillar. Shuning uchun basharasini halitdan ajin bosib, 
qarimsiq boʻlib ketgan. F. Musajonov, Himmat”. 
Aks soʻzining uchta maʼnosidan uchinchi maʼnosi tashqi qiyofa ifodalaydi: Aks 
bola. Aks qiz. Ushbu soʻz toʻgʻrisida “O‘zbek tilining izohli lugʻati”ning birinchi tomida 
20
O‘zbek tilining izohli lugʻati.5 tomlik 1-tom. -Toshkent: Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat 
ilmiy nashriyoti, 2006.-B. 383. “ Ikkinchi lugʻat. 1-tom. -B.455. Ikkinchi lugʻat. 1 -tom. -B.456. “ Ikkinchi lugʻat. 
1-tom. -B. 45.. 

---

quyidagilar yozilgan: “Aks 3. sft. Tutgan yerini kesadigan, gapga koʻnmaydigan, oʻjar, 
qaysar. Aks bola” .
21
Qora
soʻzida oʻn uchta maʼno mavjud boʻlib, shulardan birinchi maʼnosi tashqi 
qiyofa ifodalashda faol qoʻllanadi: Qora soch. Qora yuz. Qora odam. U haqida “O‘zbek 
tilining izohli lugʻati”ning beshinchi tomida quyidagilar yozilgan: “Qora 1. Rang-tusi 
mavjud ranglarning barchasidan toʻq; qozonkuya, ko‘mir tusidagi; zid. oq. Qora qozon. 
Qora soch. Qora koʻz. Qora siyoh. Moʻttixon.. bug‘doyrang, qora qosh ayol edi. S. 
Zunnunova, Olov. Chasha qamishlari allaqachon yonib bitib, yog‘ochlarigina qora ko‘mir 
boʻlib, chars-chars qilib tutab yotardi. N. Fozilov, Diydor”. 
Suyak
soʻzining beshta maʼnosi boʻlib, shulardan toʻrtinchi maʼnosi tashqi qiyofa 
ifodalay oladi: Suyak odam. Mazkur soʻz toʻgʻrisida “O‘zbek tilining izohli lugʻati”ning 
birinchi tomida quyidagilar yozilgan: “Suyak 4. sft. Juda oriq, ozgʻin, Suyak odam. Chol 
seskanib, boshini koʻtardi, yigitni 
quchoqlab, suyak qoʻllari bilan uning yelkasini siladi. Oybek, Tanlangan 
asarlar”. 
Taqir
soʻzining sakkizta maʼnosi boʻlib, shunlardan ikkinchi, uchinchi, toʻrtinchi, 
beshinchi maʼnolari sifat turkumiga xos maʼno. Ulardan faqat toʻrtinchi maʼnosi tashqi 
qiyofa ifodalab kela oladi: Taqir bashara. Taqir dahn. Ayni shu soʻz haqida “O‘zbek 
tilining izohli lugʻati”ning toʻrtinchi tomida quyidagilar yozilgan: “Taqir 4. sft. Sochi, 
juni, tuki yoʻq; tuksiz. ..baʼzi oʻrtoqlarning aldamchiligini ko‘rgan da, taqir dahanimga 
soqol chiqib ketishiga oz qoldi. “Mushtum”. Jamshid shundoq deraza tagida, taqir gilam 
ustida uxlab qoldi. Sh. Xolmirzayev, Togʻlarga qor tushdi”. 
21
O‘zbek tilining izohli lugʻati.5 tomlik. 1-tom. -Toshkent: O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat 
ilmiy nashriyoti, 2006. -B. 62 6. 
Ikkinchi lugʻat. 1-tom.-B.262. 
Ikkinchi lugʻat. 1-tom.-B.68. “ Ikkinchi lugʻat.5-tom. -B.356-357. 

---