Shodieva nargiza mexrikulovna milliy iqtisodiyot investitsion muhitiga moliya bozorining ta
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
XULOSA VA TAKLIFLAR
Amalga oshirilgan tadqiqot natijalariga asoslangan milliy iqtisodiyot investitsion muhitini takomillashtirish va unda moliya bozorining ta’siri oshirishga doir quyidagi xulosalar shakllantirildi: 1. Xorijiy investitsiyalar – mulkchilikning barcha ko‘rinishlaridagi moddiy va nomoddiy boyliklarni foyda olish yoki ijtimoiy samaraga erishish maqsadida chet ellik investorlar tomonidan muomalaga kiritishdir. Xorijiy investitsiyalar chet el investorlari tomonidan yuqori darajada daromad olish va samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa davlat iqtisodiyotining tadbirkorlik va ishbilarmonlik faoliyatlariga safarbar etadigan barcha turdagi moliyaviy, mulkiy va intellektual boyliklari tushuniladi. 2. Xorijiy investitsiyalarni iqtisodiyotga keng ko‘lamda jalb qilish zarurati quyidagi holatlardan kelib chiqadi: – iqtisodiyotdagi mavjud asosiy fondlarning jismoniy va ma’naviy eskirganligi, sanoat tarmog‘ida moddiy texnika bazasining o‘ta pastligi; – respublika milliy daromadida jamg‘arish bilan ist’emol o‘rtasidagi nisbatning iste’mol tomonga ko‘plab sarflanayotgani va jamg‘arishning investitsiya manbai sifatida kamayib borayotganligi; – O‘zbekistonning xom ashyo va tabiiy boyliklarga boyligi, ko‘plab qayta ishlovchi sanoatlar korxonalarni qurish imkoniyati mavjudligi; – eksport salohiyatining nisbatan pastligi, eksport tarkibida xom ashyoning asosiy salmoqni tashkil etishi, kelgusida ilg‘or zamonaviy texnologiyani jalb qilish orqali tayyor mahsulotlar ishlab chiqib, eksport hajmini va tarkibini o‘zgartirish zarurati kabilar. 3. Tahlil natijasi shuni ko‘rsatadiki, yirik investorlar tomonidan investitsiyalar juda sekinlik bilan qo‘yilmoqda, bularning sabablari: – telekommunikatsiya aloqalarining rivojlanmaganligi; – milliy pul birligining xorijiy valyutaga nisbatan kursining o‘zgaruvchanligi; – qimmatli qog‘ozlar bozorida ikkilamchi bozorining to‘liq shakllanmaganligi, 73 – valyutani konvertatsiyalashdagi muammolar, soliq tizimining takomil- lashmaganligi; – O‘zbekistonning dengiz savdo yo‘llariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqa olmasligi; – yirik hajmdagi kapitalni turli risklardan kafolatlovchi investitsiya banklari- ning yo‘qligi. 4. O‘zbekistonda investitsiya muhitini takomillashtirishni quyidagi yo’nalish- larda amalga oshirish maqsadga muvofiqdir: so‘mning qadrini ko‘tarish; islohotlar- ning bosqichma-bosqich amalga oshirilishini hisobga olgan holda soliq tizimini ilmiy asoslangan holda takomillashtirish; ma’muriy buyruqbozlik holatlariga chek qo‘yish; O‘zbekistondagi aktsiyadorlik jamiyatlarining aktsiyasini nufuzini va uning likvidliligini oshirish, xorijiy investorlarni ularga jalb eta bilish, qimmatli qog‘ozlar bozorini rivojlantirish. 5. Chet ellar tajribasidan va respublikadagi mavjud imkoniyatlardan kelib chiqib, respublika hududlarida erkin iqtisodiy zonalarni tashkil etishni davom ettirish, uni rag‘batlantirishga qaratilgan maxsus davlat dasturlarini ishlab chiqish va joriy etish kerak. 6. Investitsiya muhiti deganda, mamlakat iqtisodiyoti yoki uning ma’lum bir hududiga kiritiladigan investitsiyalarning samaradorligini va xavfsizligini ta’min- lashga qaratilgan iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, tashkiliy-huquqiy, ekologik, madaniy va boshqa shart-sharoitlar majmuasi tushuniladi. U muayyan hududga investitsiya- lar kiritishning maqsadga muvofiqligi va jozibadorligini belgilaydigan shart- sharoitlarning mavjud ijobiy va salbiy tomonlarini anglatadi. 7. Ikki yoki undan ortiq mahalliy va xorijiy mamlakat sub’ektlari ishtirokida tovar ishlab chiqarish va xizmatlar ko‘rsatish, foyda olish maqsadida yuridik shaxs sifatida tashkil etiladigan, mamlakatning qonunchilik talablari asosida tuzilgan xo‘jalik yurituvchi sub’ektga qo‘shma korxona deyiladi. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida milliy iqtisodiyot investitsion muhitiga moliya bozorining ta’sirini takomillashtirishda quyidagi taklif va amaliy tavsiyalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir: 74 1. Iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish sharoitida to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish ko‘lamini yanada kengaytirish maqsadida tijorat banklari o’rtasida qimmatli qog’ozlar bilan bog’liq investitsion operatsiyalar ko’lamini oshirish; 2.Milliy iqtisodiyotga xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda moliya bozorining ishtirokini takomillashtirishda quyidagi tadbirlar yordam beradi: mamlakatimizga chet el kapitalini keng miqyosda jalb qilishni to‘g‘ridan-to‘g‘ri chet el investitsiyalari shaklida amalga oshirish; xorijiy investitsiyalarning oqib kelishini rag‘batlantirish asosida ularni yangi investitsion loyihalarga jalb etish va iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga yo‘naltirish sohasida qo‘shma korxonalar tashkil qilish; O‘zbekiston iqtisodiyotga xorijiy investitsiyalarning barcha shakllarini faol jalb qilishda mamlakatning hududiy va tarmoq tizimini takomillashtirish nuqtai nazardan investitsiyalashga ta’sir etuvchi omillarni muvofiqlashtirgan holda qulay investitsiya muhitini yaratish; chet el investit- siyasini jalb etuvchi hamda shu asosda tovar eksport qilishni ko‘paytiruvchi korxonalar uchun imtiyozlarni yanada kengaytirish; investitsiya faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish ishlab chiqarish texnologiyalarini, global bilimlarni olish, soliqlarni tartibga solish rolini takomillashtirish, rag‘batlantiruvchilik rolini kuchaytirishga qaratilgan bo‘lishi kerak; investitsiya muhiti barqarorligini ta’minlashda, birinchi navbatda, investitsiya risklari sug‘urtasini yoki himoyasi tizimini keng rivojlantirish, me’yoriy-huquqiy hujjatlarni to‘la ma’noda amalga qilishiga erishish, konvertatsiya masalalarini hal etish maqsadga muvofiqdir. 3. Xorijiy sarmoyadorni qiziqtiruvchi sohalar, ob’ektlarni aniqlash va ular to‘g‘risidagi ma’lumotlar majmuini shakllantirish, biznes-rejalar va ularni iqtisodiy rivojlantirish loyihalarini ishlab chiqish va iqtisodiy jihatdan manfaatli bo‘lgan sohalarga chet el kapitalini jalb qilish zarur. Eksportda qayta ishlangan, tayyor mahsulotlar salmog‘ini ko‘paytirish, ayniqsa, paxta va qishloq xo‘jaligi mahsulot- larni qayta ishlashni oshirish va bu sohaga xorijiy investitsiyalarni keng jalb qilish kerak. 75 4. Mamlakatimizda qulay investitsiya muhitini yanada yaxshilash, rivojlangan xorijiy davlatlar tajribalaridan foydalanish va mamlaktimiz hududlarining investitsiya jozibadorligini yanada oshirish maqsadida quyidagilarni amalga oshirish maqsadga muvofiqdir: – mamlakatimiz viloyatlarida investitsion jozibadorlikni oshirishga qaratilgan hududiy rivojlantirish kontseptsiyasini ishlab chiqish lozim. Bu viloyatlarda investitsion faollikning sezilarli darajada o‘sishini ta’minlaydi, zamonaviy ishlab chiqarishni tashkil etishga mablag‘lar jalb etish imkoniyatlarini kengaytiradi, bugungi kunda dolzarb hisoblangan yangi ish o‘rinlari sonining ortishiga olib keladi. Shuningdek, ijtimoiy sohaning mustahkamlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, aholi pul daromadlari va ularning to‘lov qobiliyatiga ega talablari ortishini ta’minlaydi; – hududlarda xorijiy investitsiyalarni jalb etish uchun bozor infratuzilmasini yanada rivojlantirish hamda hududlarning rivojlanish xususiyatidan kelib chiqib, istiqbolli investitsiya loyihalari tanlovlarini e’lon qilish va unga xorijiy investorlarni ko‘proq jalb etish imkoniyatini topish; – mamlakatimiz hududlarida investitsiyalarni moliyalashtirishning bozor mexanizmlarini keng joriy etish va hududning investitsiya jozibodorligini oshirishning aniq strategiyasini aniqlab olish lozim, deb hisoblaymiz. Ushbu taklif va tavsiyalarning amaliyotga samarali tatbiq etilishi milliy iqtisodiyotga xorijiy investitsiyalarni jalb qilishni takomillashtirish imkonini beradi. |