Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир

86

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014

Dəyərli kitablar 

---

yiyələnir. O, atom bombasının işlənilməsinə

dair bütün informasiyanı – uranın zəngin ‐

ləşdirilməsi texnologiyasından tutmuş bom ‐

banın quraşdırılmasına dair materialların

seyflərdən oğurlamaqla həyata keçirilmiş

təhlükəsizlik tədbirlərinin yetərsizliyini sübut

edir. Bu qədər mühüm informasiyanın sax ‐

lanıldığı seyflərin həvəskar oğru tərəfindəın

yarılması faktı bəşəriyyətin taleyinin bir tük ‐

dən asılı olduğuna dəlalət edirdi.

1950‐ci illərdə Feynman Kaliforniya Tex ‐

nologiya İnstitutunda işləməyə başlayır. Mü ‐

ha ribədən və yoldaşının ölümündən sonra

Feynman dərin sarsıntılar keçirir. Bu illərdə

isə ona bu və ya digər fizika kafedrasında

çalışmaq haqqında saysız‐hesabsız məktublar

gəlir. Belə təkliflərdən biri də Prinstondan gəlir.

Burada isə o vaxtlar Eynşteyn kimi dahilər

dərs deyirdi. Nəhayət, Feyman yenidən elmə

qayıdır. Feyman bütün şübhələrə son qoyduq‐

dan və hədəflərini müəyyən etdikdən sonra

gücünün və özünəinamın yenidən artdığını

hiss edir.

Feynman özünün kvant çevrilmələri nəzə ‐

riyyəsi üzərində işləməyə davam edir. Bun‐

dan əlavə, o, Şrödinger tənliyini tətbiq etməklə

yüksəkaxıcılıq hadisəsinin fizikasının başa

düşülməsinə nail olur. Bu kəşf izahı bir qədər

əvvəl üç fizik tərəfindən alınmış yüksək axı ‐

cılıq hadisəsi ilə birgə alçaq temperaturlar

fizikasına yeni təkan verir. Bundan əlavə,

Feynman kvarkaları kəşf etmiş Mürrey Hell‐

Mannla birgə daha mükəmməl sərbəst neytro‐

nun proton, elektron və antineytrinoya

beta‐parçalanmasında özünü göstərən «zəif

parçalanma» nəzəriyyəsi üzərində çalışır. Bu

nəzəriyyə faktiki olaraq təbiətin yeni

qanunlarını açmağa imkan verirdi. Feyman

kvant hesablamaları ideyasını səsləndirir.

Böyük fizik 15 fevral 1988‐ci ildə vəfat

etmişdir.

Feynmanın «İdrakın sevinci» kitabında

müsahibələri, çıxışları, mühazirələri və məqa ‐

lələri toplanmışdır. Kitabın redaktoru Cefferi

Robins kitab haqqında bunları yazır: «Feyn ‐

manın ustalığının sirrini bilmək üçün mütləq

bu kitabı oxumaq lazımdır. Böyük fizik 13

paraqrafdan ibarət olan bu kitabda təkcə fizi ‐

kadan yox, dindən, fəlsəfədən, hesablama

maşın 

larının gələcəyindən, pioneri olduğu

nanotexnologiyadan, elmdə ciddi söhbətlər ‐

dən və zarafatlardan, elm və sivilizasiyanın

gələcəyindən, əsl alimin dünyanı necə gör ‐

məsindən danışır».  Kitabda, həmçinin 28 yan‐

var 1986‐cı ildə Amerika Birləşmiş Ştatlarının

«Çellencer» kosmik gəmisinin partlamasına

dair Riçard Feynmanın xüsusi rəyi yer alıb.

Böyük alimin bu işi elmin gələcək perspektivi

və bəşəriyyətin taleyində alimlərin məsuliy ‐

yəti haqqında əvəzsiz vəsait hesab olunur.