Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир

58

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014

(şəkil 1)

---

İqlimin tarixi (paleoiqlim) 

Ümumiyyətlə, planetar iqlim prosesləri

çox mürəkkəb, uzundövrlü və müxtəlif va ‐

riant lıdır. Onlar zəif öyrənildiyindən prosesin

hansı variantda inkişaf edəcəyi haqqında fikir

söyləmək çətindir. Bununla yanaşı, xüsusi

qeyd etmək lazımdır ki, 1960–1998‐ci illər ər ‐

zində SSRİ və ABŞ‐ın birgə fəaliyyəti nəticə ‐

sində Qrenlandiya və Antarktida buz laq larının

dibinə qədər gedən onlarla quyu qazıldı və

nəticədə iqlimin son 450 min ildə dəyişməsi

haqqında etibarlı material əldə olundu. Buz

kernlərində bir çox parametrlər öyrənildi, ok‐

sigen və deyteriumun izotopları əsasında pa‐

leotemperatur bərpa olundu. Axırıncı XX əsrin

məlumatları  meteos tan siyaların  müşahidələri

ilə müqayisə olundu və buz kernlərindən

alınan nəticələr ilə müşahidə materialları ara ‐

sında yaxşı oxşarlıq olduğu göstərildi. Әldə olu‐

nan məlumatlara görə, son 450 min ildə

isti ləşmə və soyuqlaşma epo xa ları  qanuna uy ‐

ğun şəkildə bir‐birini əvəz etmiş lər.  Bizim

yaşadığımız dövrdə təzəcə başlamış sikl də

(geoloqlar onu holosen adlandırır) daxil ol‐

maqla, bu dövrdə 6 iqlim sikli baş vermişdir.

Mütəxəssislər hər siklə bir ad vermişlər, ancaq

burada müəyyən qarışıqlıq var. Mən onun

üzərində dayanmıram, ona görə ki, o mənim

məqaləmin əsas məqsədi deyil.  

Alınmış nəticələrə görə, istiləşmə epoxa ‐

sında havanın temperaturu onun müasir qiy ‐

mətindən 2–30

0

C yuxarı, soyuqlaşma epoxa  sında

isə 6–100

0

C aşağı olmuşdur. Eyni zamanda

bizim dövrə doğru ümumi bir soyuqlaşma

izlənir.  Bu məlumatlara görə 1–20

0

C civarında

temperaturun dəyişməsi normal haldır,

fenomen deyil. Әsas istixana qazı CO

2

‐nin

miqdarı istiləşmədən sonra qanunauyğun

artır, ona görə ki, buzlar və daimi donuşluqlar

əridikdə karbon qazı yaranır. Paleoloqların

fikrincə, biz qurtarmaqda olan buz laqlararası

dövrdə yaşayırıq və növbəti buzlaşma

dövrünün baş verməsi qaçılmazdır.