Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир

61

ELM DÜNYASI

/ Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014

---

Beləliklə, qlobal istiləşmə ideyasının tərəf ‐

darları, yəni, əsasən, İqlim Dəyişmələri üzrə

Dövlətlərarası Ekpertlər Qrupu (İDDEQ)

atmosferdə karbon və metan qazlarının get ‐

dikcə artması nəticəsində istixana effektinin

yaranmasını inkar edirlər. Qeyd edək ki,

istixa na effektinin ideyası ilk dəfə 1827‐ci ildə

Fransa fiziki Josef Furye tərəfindən veril miş ‐

dir. Belə ki, bu ideyaya görə, müəyyən qazlarla

zəngin atmosferin üst qatı yer səthindən istilik

şüalanmasına şəffaf olmur, onları troposferdə

saxlayır və nəticədə bu qatın temperaturu

qalxır. Yerin istilik balansına təsir dərəcəsinə

görə əsas istilik qazları aşağıdakılardır: su bu ‐

xarları, karbon qazı, metan və ozon (cədvələ bax).

Beləliklə, qlobal İDDEQ və istiləşmə tərəf ‐

darları yuxarıda sadalanan kataklizmaların

hamısının səbəbini atmosferdə istixana yara ‐

dan qazların, xüsusən karbon qazının miqda ‐

rının antropogen fəaliyyət nəticəsində

art ma  sında  görürlər  (şəkil  3).  İDDEQ‐nin

hesabatında qeyd olunur ki, atmosferdə istixa ‐

na qazlarının və aerozolun konsentrasi ya sının

dəyişməsi, yer kürəsinin bəzi region larında yeni

torpaqların intensiv şəkildə mənim sənilməsi

iqlim sistemində istilik radiasi yasına, onun

udulması və səpələnməsinə təsir göstərir. Və

bu da, öz növbəsində, qlobal radiasiya

balansını dəyişdirir (müsbət və ya mənfi).

Həmin qrupun rəsmi məlumatına görə,

2005‐ci ildə atmosferdə CO

2

‐nin miqdarı səna ‐

yedən əvvəlki dövrə (1750‐ci ilə qədər) 35 %

artmışdır, 280 mln‐1‐dən 379 mln‐1‐ə qədər.

Metan (CH

4

) əhəmiyyətinə görə ikinci istilik

qazıdır. Onun konsentrasiyası 1,5 dəfə art ‐

mışdır, 715 mlrd‐1‐dən 1774 mlrd‐1‐ə qədər.

Həmin müddətdə azot oksidi (N

2

O) 18 % art ‐

mışdır, 270 mlrd‐1‐dən 319 mlrd‐1‐ə qədər.

Bütün istixana qazlarının iqlim sisteminə ra‐

diasiya təsiri +2,63 Vt/m

2

‐na bərabərdir. Qeyd

edək ki, istixana qazının konsentrasiyası mil ‐

yon (mln‐1) və yaxud milyard (mlrd‐1)

molekul atmosfer havasında həmin qazın

molekullarının sayı ilə ölçülür.

İDDEQ‐nin fikrincə, təcili surətdə Kioto

protokolu bütün ölkələr tərəfindən ratifikasiya

olunmasa və CO

2

‐nin atmosferə atılması azal ‐

dılmasa, Qrenlandiya və Antarktida buzlaq ‐

ları da daxil olmaqla,  Yerin bütün buzları

əri yəcək, okeanın səviyyəsi 15–20 metr qalxa‐

caq və bu da London, Sankt‐Peterburq və s.

şəhərlərin su altında qalması deməkdir.