Щязряти Айятуллащцл-Цзма

Fikirləşin və cavab verin

1.Nəyə  görə  Allahın  sifət  və  xüsusiyyətlərini  insanların  xüsusiyyətləri  ilə  müqayisə 

etmək olmaz?

2.Bizim yaranışımızda məqsəd nədir?

3.Bu dünyanın yaşayışı insan yaranışının hədəfi ola bilərmi?

4.Ana bətnindəki dövr ilə bu dünyanı müqayisə etdikdə nə öyrənirik?

5.Quran bu dünyanın yaranışından axirətin mövcudluğuna necə sübut gətirir?

VIII dərs

Ruhun qalması qiyamət nişanəsidir

İnsanın nə vaxtdan ruh haqqında maraqlandığını hələ heç kim bilmir. Onu demək olar 

ki, insan yaranışının ilk günlərindən özü ilə digər varlıqlar arasında fərq hiss edir. O bilir ki, 

onunla daşın, taxtanın, hətta heyvanın fərqi var. İnsan yuxu və ölüm vəziyətini görmüşdür. 

O, hiss edir ki, yuxu və ölüm zamanı cisim və maddəsində heç bir dəyişiklik olmadan bəzi 

dəyişikliklər əmələ gəlir. Buradan başa düşmüşdür ki, onun ixtiyarında bu cisimdən başqa 

bir gövhər də vardır. (Bu gövhər də yalnız onun ruhudur).

İnsan heyvanlarla özü arasında fərq hiss edir və görür ki, o, heyvanlardan fərqli olaraq 

öz iradəsində azadır. Heyvanlar isə iradələrində məcburdurlar.

İnsanın  ruha  qarşı  marağının  artmasında  yuxu  səhnələrinin  böyük  rolu  var.  Bədənin 

bir  tərəfdə  düşüb  qaldığı  halda  başqa  bir  qüvvənin  yuxu  görməsi  insanı  belə  bir  nəticəyə 

gətirib çıxarır ki, onun bədənində «ruh» adlı bir qüvvə vardır.

Filosoflar  fəlsəfə  elmini  ortaya  çıxardığı  zaman  «ruh»  özünə  digər  fəlsəfi  məsələlərin 

yanında  yer  eləmiş  və  fəlsəfənin  mühüm  bəhslərindən  birinə  çevrilmişdir.  Sonralar  bütün 

filosoflar  ruh  haqqında  nəzəriyyələr  irəli  sürmüşlər.  Bu  barədə  söz  həddən  artıq  çoxdur, 

lakin ən əsası  aşağıdakı sualın cavabını bilməkdir: ruh maddidir, yoxsa qeyri-maddi? Başqa 

sözlə,  ruh  müstəqildir,  yoxsa  beyin  və  sinir  sistemlərinin  fiziki  və  kimyəvi 

xüsusiyyətlərindəndir? Materialist filosofların bəziləri israr edirlər ki, ruh maddidir və beyin 

sisteminin  xüsusiyyətlərindəndir.  İnsan  öldükdə  ruh  da  sıradan  çıxır.  Necə  ki,  işləyən  bir 

saatı sındırsaq onun işləməyi də dayanacaq. Bu firqəyə qarşılıq olaraq isə İslam filosofları və 

bir  sıra  materialist  filosoflar  deyirlər  ki,  insan  öldükdə  ruh  ölmür  və  öz  həyatını  davam 

etdirir.  Bunu  sübut  etmək  üçün  bir  sıra  dəlillər  gətirmişlər.  İndi  biz  həmin  dəlillərin  bir 

neçəsini sadə ifadələrlə əziz oxucuların nəzərinə çatdırırıq.