Sitologiya va gistologiya asoslari

Sitologiyaning biologiya fanlari tizimidagi o'rni.
Sitologiya - hujayralarning rivojlanishi, tuzilishi va hayoti haqidagi fan. Shu nuqtai nazardan, sitologiya, mubolag'asiz, biologiyada asosiy o'rinni egallaydi, chunki tananing barcha funktsiyalari hujayra darajasida sodir bo'ladigan jarayonlarga asoslangan. Sitologiya - bu hujayra nazariyasining turli jihatlarini o'rganadigan murakkab biologik fan.
Binobarin, hujayra-barcha tirik mavjudotlar tuzilishi va funktsiyasining o'z-o'zini ko'paytiruvchi elementar birligi. Uyali uyushish bir hujayrali mikroorganizmlarga ham, ko'p hujayrali makro ob'ektlarga ham xosdir. Alohida hujayralar orasidagi farqlarga qaramay, ularning har birida to'rtta asosiy tizimli va funktsional quyi tizimni ajratish mumkin.
1. Barcha hujayralar tekis ikki qavatli membranalar bilan o'ralgan bo'lib, ularning strukturaviy asosini amfifil lipid molekulalari hosil qiladi; bunday membranalarda ularning ishlash xususiyatlarini aniqlaydigan turli xil oqsillar "ko'milgan".
2. Hamma hujayralardagi irsiy ma'lumotlar DNKning ikki zanjirli molekulasi ko'rinishida saqlanadi, u erda uch turdagi kodonlarning chiziqli matni shaklida yoziladi, to'rt turdagi deoksiribonukleotidlardan iborat: A, T, G, C.
3. Hamma hujayralarda RNK markaziy rol o'ynaydigan oqsil biosintezi uchun printsipial bir xil apparat mavjud.
4. Barcha hujayralar yana bitta quyi tizimning mavjudligi bilan tavsiflanadi - membranasi cheklangan, uning ichida fermentlar joylashgan sitoplazma.

Hujayraning asosiy strukturaviy va funktsional quyi tizimlari
Tirik moddani tashkil etishning turli darajalarida organizm va hujayra o'rtasidagi munosabatlar sezilarli darajada o'zgaradi. Bakteriyalar va protozoyalarda organizm bir vaqtning o'zida hujayra; ko'p hujayrali butun organizmda hujayralarning rivojlanishi va hayotiy faoliyati integratsiya mexanizmlari tizimi bilan tartibga solinadi. Shuning uchun, sitologiyaning eng muhim vazifalaridan biri, makroorganizmning to'qima hujayralariga tartibga solish ta'siri usullarini o'rganishdir.
Bu tendentsiya, ayniqsa, tirik materiyaning uyali uyushish darajasi haqidagi fanlarning rivojlanishida namoyon bo'ladi. Shuning uchun har bir fanning tashkilotning ko'rib chiqilayotgan darajasida sodir bo'layotgan jarayonlarni o'rganishda paydo bo'ladigan sintetik tizim yondashuvidagi rolini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Umumiy sitologiya - bu hujayra haqidagi fan, tirik materiyaning uyali darajadagi uyushishi haqidagi fan. Umumiy sitologik tadqiqotlar predmeti o'ziga xos turdagi hujayralar (prova eukaryotlar hujayralari, hayvonlar va o'simliklarning bir hujayrali va ko'p hujayrali organizmlar hujayralari, ikkinchisida esa har xil ixtisoslikdagi hujayralar). Xuddi shu ob'ektlar xususiy sitologiya, gistologiya, embriologiya, mikrobiologiya, fiziologiya va boshqalar kabi fanlarning diqqat markazida. Ammo bu fanlarda ham bu turdagi hujayralarning o'ziga xos xususiyatlariga alohida e'tibor qaratiladi. Umumiy sitologiyada, ma'lum turdagi hujayralarni o'rganayotganda, maqsad hujayra tuzilishi va hujayra ichidagi jarayonlarni tashkil etishning umumiy qonuniyatlarini, shuningdek, tartibga soluvchi integratsion mexanizmlarni tashkil etishning umumiy qonuniyatlarini ochib berishdan iborat butun hujayra.
Maxsus fanlar va umumiy sitologiyaning turli vazifalariga qaramay, ular bir-biri bilan chambarchas bog'liq. Bir tomondan, hujayralarni tashkil etishning umumiy qonuniyatlarini tushunish uchun, bu naqshlarning o'ziga xos ko'rinishini, ya'ni hujayralarning o'ziga xos turlariga xos bo'lgan umumiy xususiyatlarning butun spektrini aniqlashtirish kerak. Boshqa tomondan, ma'lum bir turdagi hujayralarning o'ziga xos xususiyatlarini to'liq ochib berish, u yoki bu o'ziga xos xususiyat paydo bo'ladigan umumiy mexanizmlarni bilishni talab qiladi.