79
Ilova - 10
Fransuz politologi
J.L.Kermonn legitimlikni
biror mamlakat siyosiy
hokimiyatining shu mamlakat
qadriyatlariga muvofiqligi, deb
ta’riflaydi.
M.Dyuverje yana bir
qo‘shimcha qiladi: xalq
birdam bo‘lgan har qanday
tartib — legitimdir.
Siyosiy hokimiyatninng
legitimligi
Legitimlik atamasi o‘zining lug‘aviy mazmuniga ko‘ra
fransuzcha legitimite so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, u qonuniy
degan ma’noni anglatadi. Hokimiyat legitimligi odatda uning
qonuniyligi
va
adolatligi
fuqarolar
tomonidan
ijobiy
baholanishini va ixtiyoriy tan olinishini anglatadi. U
hokimiyatning
obro‘i
bilan
uning
mavjud
siyosiy
institutlarining optimallikka e’tiqodni shakllantirish va saqlab
turish qobiliyati va imkoniyati bilan beliglanadi.
80
Ilova - 11
Ilova - 12
Legitimlik prinsipining manbalari
Milliylik
Sotsial-sinfiy
tuzilma
An’analar
Amaldagi
qonunchilik
Tarixiy meros
Hukmdor obro’si
LEGALLIK
LEGITIMLIK
hokimiyatning huquqiy
aoslanishini, uning huquqiy
me’yorlarga mos kelishini
anglatadi
bu ishonch, hokimiyatni oqlash
va qullab-quvvatlashdir.
Hokimiyat legitimligining uchta mumtoz turini (Maks Veber)
ajratib ko‘rsatish mumkin
An’anaviy
legitimlik
Xarizmatik
legitimlik
Oqilona-
huquqiy
legitimlik
81
Ilova - 13
Ilova - 14
Hozirgi davrda siyosiy
hokimiyatning rivojlanishida
quyidagi tendensiyalarni ajratib
ko‘rsatish mumkin.
Dunyodagi ko‘p mamlakatlarda totalitar va avtolitar tartibot
shakllaridan voz kechish huquqiy demokratik, huquqiy
davlatni qurishga intilish
Ijtimoity-siyosiy harakatlar va nodavlat birlashmalarning
hokimiyatga ta’sirining ortib borishi
Hokimiyat bo‘linishining chuqurlashuvi – hozirgi davrda
siyosiy hokimiyat rivojlanishining eng muhim tendensiyasi
hisoblanadi.
Hokimiyatning nomarkazlashuvi – hozirgi davrda siyosiy
hokimiyat rivojlanishining yana bir muhim tendensiyasi
hisoblanadi. Bu markaziy davlat tuzilmalari vakolatlarining
mahalliy tuzilmalar foydasiga qayta taqsimlanishida, ya’ni
o‘z-o‘zini boshqarishning rivojlanishida kuzatiladi.
Hokimiyatning ixchamlashuvi bilan bog‘liqdir. Bu
tendensiya byurokratik boshqaruv apparatining qisqarishi va
uni saqlashga ketadigan xarajatlarning kamayishida
ko‘rinadi.
DAVLAT HOKIMIYATI
82
Hokimiyatning ko‘proq sinfiy tabiatga ega bo‘lgan, maxsus majburlash
apparatiga suyanadigan va hamma uchun majburiy qonunlar chiqarishda
hamda boshqa normativ hujjatlarni tasdiqlashda monopoliyaga ega bo‘lgan
shakli
DAVLAT NIMA
Ilova - 15
Davlat hokimiyati ommaviy-siyosiy xususiyatga ega bo‘lib,
asosiy ijtimoiy vazifasi jamiyatni uyushtirish va boshqarishdan iborat.
U muayyan tashkiliy shakllarda namoyon bo‘ladi, maxsus usullar va
vositalar bilan amalga oshiriladi.
Hozirgi zamon demokratik jamiyatlarida davlat hokimiyati
huquq vositasida, konstitutsiya tarzidagi qonunlarda institusional
ko‘rinishda rasmiylashtiriladi.
G. F. Shershenevich
Muayyan hududda o‘troq hayot kechiruvchi va
yagona hokimiyatga itoat etuvchi kishilar
ittifoqi
ni davlat deb ataydi
N.M.Korkunov
Erkin kishilarning ijtimoiy ittifoqi bo‘lib,
muayyan vakolatlar (majburlov) yordamida
ta’minlanadigan osoyishta tartibotdir
G. Grotsiy
Davlat
“huquqqa
rioya
etish
va
umummanfaati
yo‘lida
tuzilgan
erkin
kishilarning mukammal ittifoqi
J.Lokk
“Davlat demokratiya yoki boshqaruvning u
yoki bu shakli emas, balki lotincha
«civitas» so‘zi bilan ifodalanadigan har
qanday mustaqil uyushmadir, ushbu so‘zga
“davlat” (“commbwealth”) so‘zi mos
keladi