Sodda gap va uning turlari Reja

shaxsi aniq va shaxsi noaniq gaplarning farqini toping:

1. O‘qishni chidaganga chiqargan.

2. Ikkita she’rlar to‘plami chiqargan.

EGASI TOPILMAYDIGAN (SHAXSSIZ) GAPLAR

1. Momaqaldiroqning gumburiga chidab bo‘lmaydi. (J.Abdullaxonov).

2. Uni avaylab saqlash va yanada barkamol etish lozim. («Oz-oz o‘rganib dono bo‘lur»)

3. Unga pastdan ikki yuz ellik uchta tosh zinani bosib chiqiladi. (K.Yashin).

4. Mashina kabinasidan chiqishga to‘g‘ri keldi. (Ch.Aytmatov).

KESIMSIZ GAPLAR

1.Nominativ (atov) gaplar.

2. Infinitiv gaplar.

NOMINATIV GAPLAR

Nominativ (atov) gap bosh kelishikdagi ot yoki otlashgan so‘z bilan ifodalanib, predmet yoki voqea-hodisalarning hozirgi zamonda yoki zamondan tashqarida mavjudligini tasdiqlovchi bir bosh bo‘lakli gapdir: Tanish ko‘cha. Yo‘l yoqasida o‘sha novcha daraxtlar! (Sh. Xolmirzayev).

NOMINATIV GAPLAR XUSUSIYATLARI

1. Aniq predmetlarning mavjudligini tasdiqlaydi: Bir chetdagi stol ustida katta- kichik limonlarning suratlari. Boshqa stolda mikroskop. Mayda shishachalarda limon suvlari, yaproq tolqonlari, limon poyalari. (J.Abdullaxonov).

2. Mavhum tushunchalarning mavjudligini tasdiqlaydi: Avazlarning hovlisida boshqa o‘ylar, boshqa tashvishlar. (P.Qodirov).

3. Turli tabiat hodisalarining mavjudligini tasdiqlaydi: Yaproqlar... yaproqlar! Quyosh shu’lasida jilva urib, cho‘g‘dek tovlanib turgan oltinrang va shafaqrang yaproqlar! Hazin va za’faron yaproqlar! O, ko‘p latofat bor sizlarda! (F.Musajonov).

NOMINATIV GAPLAR XUSUSIYATLARI (DAVOMI)

4. O‘rin-joyning mavjudligini tasdiqlaydi: Cho‘l! ... Cho‘lning ham o‘z gashti bor, zavqi bor! (Sh. Xolmirzaev).

5. Aniq paytini tasdiqlaydi: Mayning oxirlari. Vodiylarda barvaqt xazon bo‘lgan lolaqizg‘aldoqlar Turkiston tizma tog‘ining etaklarida endi ochilgan. (P.Qodirov).