Soliq statistikasi indd

O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjeti daromadlari tarkibida
mol-mulk solig‘inining ulushi, (foizda)
19
Ko‘rsatkichlar
2010
2011
2012
2013
2014
Davlat budjetining maqsadli 
jamg‘armalarisiz jami daromadlari
100,00 100,00 100,00 100,00 100,00
To‘g‘ri soliqlar
26,08
26,20
25,21
26,22
20,41
Mol-mulk solig‘i va resurs 
to‘lovlari
15,05
14,27
13,32
14,96
11,85
Mol-mulk solig‘i 
2,70
3,03
3,11
3,31
2,97
Yer solig‘i
2,32
2,14
2,16
2,57
1,74
19
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori asosida tuzilgan.

---

307
Yer qa’ridan foydalanganlik uchun 
soliq
9,64
8,71
7,69
8,68
6,80
Suv resurslaridan foydalanganlik 
uchun soliq
0,39
0,38
0,35
0,39
0,33
Yuqoridagi jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, O‘zbe-
kis ton Respublikasi davlat budjeti daromadlari yil sayin o‘sib bor-
ganligini kuzatishimiz mumkin. Mol-mulk solig‘i tushum sum-
masining absolut miqdorlari yillar bo‘yicha oshib borgan bo‘ lib, 
uning Davlat budjetining maqsadli jamg‘armalarisiz jami daro-
madlaridagi foizdagi salmog‘i esa nobarqarorlik tendensiyasiga 
ega. Jumladan, 2010-yilga borib 2,7 foizni tashkil etgan. 2011-yilda 
bu ko‘rsatkich 3,3 foizni tashkil etgan va kamayish tendensiyasiga 
ega. 2014-yilda mol-mulk solig‘ining Davlat budjetining maqsadli 
jamg‘armalarisiz jami daromadlaridagi ulushi 2,97 foizni tashkil 
qilishi kutilmoqda. 
Mol-mulk solig‘ining soliq solish bazasi haqida so‘z yuritganda, 
albatta yuridik va jismoniy shaxslarning mol-mulklaridan olinadigan 
soliqning soliq solish bazasi tushuniladi. Yuridik shaxslardan oli-
nadigan mol-mulk solig‘ining soliqqa tortish bazasi mol-mulkning 
tarkibi bilan bevosita bog‘liq. Mol-mulk tarkibidan kelib chiqqan 
holda yuridik shaxslarning mol-mulklaridan olinadigan soliqning 
soliq solish bazasi quyidagi tartibda aniqlanadi:
a) asosiy vositalarning o‘rtacha yillik qoldiq qiymati (shu jum-
ladan moliyaviy ijara (lizing)shartnomasi bo‘yicha olingan aso siy 
vositalar);
b) nomoddiy aktivlarning o‘rtacha yillik qoldiq qiymati;
v) belgilangan muddatlarda tugallanmagan qurilish obyektining 
o‘rtacha yillik qiymati;
g) me’yoriy muddatlarda o‘rnatilmagan uskunalarning o‘rtacha 
yillik qiymati hisoblanadi. 
Soliq solish bazasida mol-mulkning o‘rtacha yillik qoldiq qiy-
mati muhim ahamiyat kasb etar ekan, uni bilish talab qilinadi. Soliq 

---

308
solish obyektlarining o‘rtacha yillik qoldiq qiymatini aniqlash 
uchun hisobot davridagi har bir oyning oxirgi kunidagi holatga 
ko‘ra soliq solish obyektlarining qoldiq qiymatlari qo‘shiladi. Hosil 
qilingan yig‘indi 12 ga bo‘linib soliq solish obyektining o‘rtacha 
yillik qiymati aniqlanadi. Soliq solish obyektining o‘rtacha yillik 
qiymati aniqlanadi quyidagi formuladan foydalanamiz:
O‘rtacha 
yillik 
qoldiq 
qiymati
31-yanvar 
28 (29) fevral 
30-noyabr 
31-dekabr
12
=
Mol-mulk solig‘i tushumlarini prognoz ko‘rsatkichlariga so-
liq solish bazasi katta ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari soliq to‘-
lov chilar soni, soliq stavkalarining miqdori ham prognoz ko‘rsat-
kichlarini belgilashda inobatga olinadi.
Yuridik shaxslardan olinadigan mol-mulk solig‘ining stav ka lari 
har yili keyingi moliya yili uchun tasdiqlanadigan asosiy makro iq-
tisodiy ko‘rsatkichlar prognozi va davlat budjeti parametrlari to‘g‘-
risidagi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori asosida 
bel gi lanadi. 2012-yil 1-yanvardan boshlab yuridik shaxslardan oli na-
di gan mol-mulk solig‘i stavkasi quyidagi miqdorlarda belgi langan. 
10–2-jadval